Hêmana Rêzimanê kurdî
Feqi Huseyn Sağnıç
Melsa
Ocak 1991'de birinci baskısını yaptıgımız ve ardından hemen toplatılan Kürtçe Ögrenme Metodu adlı kitabın da yazarı olan Feqi Huseyn Sağnıç'ın bu eseri, ilk çalışması olmasına rağmen, bazi yasal zorluklar nedeniyle ancak ikinci kitabından sonra yayımlanabildi. Kürt dili ve kültürü üzerine çalışmalarıyla tanınan Feqi’nin bu eserini yayımlamakla Kürt dilinin öğrenimi ve gelişimine katkıda bulunduğumuza inamyoruz.
Feqi Huseyn Sağnıç, 1926 yılıda Bitlis'in Hizan ilçesi Xoros Köyü'nde dogdu. Asıl meslegi marangozluk olan Feqi, 1938'de girdigi medresede 4 yıl okuduktan sonra, Kürtçe dili üzerine çalışmalara başladı. 1958 yılından itibaren diğer Kürt aydınlarıyla tanışan yazarın, 1964 yılında kitap ve diğer çalışmalarının ele geçirilmesiyle birlikte giyabında tutuklama kararı çıkarıldı. 1965'te kurulan PDK-T (T-KDP)'ye giren yazar. defalarca yargılandı; 1971'de 40 gün ve 8 ay, 1981'de 3 ay, 1983'te ise 8 gün ve 1 ay olmak üzere çeşitli zaman ve yerlerde tutuklandı, fakat tüm davaları takipsizlikle sonuçlandı.
Fihrist
Pêşgotın / 7
Zman çiye? / 11
Çêbûna zmanan û rêziman / 12
Celebên zmanan û zmanê Kurdi / 13
Brên zmanê Kurdi / 15
Nvisandınên Kurdan / 16
Hevok / 18
Peyv / 19
Kite / 20
Deng / 21
Elfabe / 22
Pevdak / 24
Nvisandına wan dengên bê tip / 24
Nıvisandına tipên gir / 25
Tipên kelijandınê / 26
Di serê peyvan da tipa "t" / 26
Ketina tipan / 27
Ci guhertına tipan / 28
Celebên peyvan / 29
Name / 30
Nav / 32
Brên navan / 33
Praniya hındik / 36
Kifşi nekifşiya navan / 38
Mê û nêr / 39
Qedinck / 43
Qedandi / 43
Nekifşiya qedinekan / 45
Qedandek / 47
Têgihên celebên qedinekan / 48
Tewang / 50
Celebên tewangan / 51
Nav û çêbûna navan / 54
Daxwaznamek / 59
Cinavk / 61
Celebên cinavkan / 62
Desta ez / 62
Desta mın / 65
Cinavka zvirandi / 66
Cinavka hevayi / 67
Cinavka kevnê lêkeri / 67
Cinavka kevnê daçeki / 67
Cinavkên işarki / 69
Cinavkên pursyari / 71
Cinavkên grêki / 71
Cinavkên peywendi / 72
Cinavkê nekifşi / 72
Cinavkên qertafi / 73
Cinavkên xwediti / 74
Di hawira zmênda / 75
Rengdêr / 77
Brên rengdêran / 78
Rengdêrên zêdedari / 80
Rengdêren wekhevi / 80
Rengdêrên kifşkeri / 82
Rengdêrê hejmara rêzdari / 83
Rengdêrên hejmara beşdari / 84
Rengdêrên işarki / 87
Rengdêrên pirsyari / 88
Rengdêrên nekifşi / 89
Pêkhatina rengdêran / 89
Dabaş gelê brndest / 91
Lêker / 93
Lêkera bınyati / 94
Lêkerên çêkiri / 95
Lêkerên qertaf / 98
Lêkerên hevedudani / 100
Lêkerên dervazi û nedervazi / 105
Rader / 107
Qurmê lêkeran / 108
Pêkhatına qurmê lêkera fermanê 109
Lêkerên sazi / 109
Lêkerên nesazi / 115
Di lêkeranda neyini / 118
Di lêkeranda ahengi / 121
Di lêkeranda dem / 125
Di lêkeranda kes / 126
Di lêkeranda rawe / 128
Nevroz / 128
Raweyên pêşkeri / 128
Boriya têdayi / 132
Çirokiya boriya têdayi / 133
Boriya dûdar / 134
Çirokiya boriya dûdar / 134
Dema nho û freh / 137
Çirokiya nho û freh / 138
Çirokiya nho û freha hevedudani / 139
Dema bê / 141
Çirokiya dema bê / 142
Dema bêya hevedudani / 143
Çirokiya bêya hevedudani / 145
Şcrtiyên pêşkeri / 147
Raweyên daxwazi / 151
Fermani / 153
Raweya xwestini / 154
Çirokiya xwestini / 155
Xwestiniya hevedudani / 157
Çirokiya xwestiniy a hevedudani 158 Raweyablani / 159
Çirokiya blani / 160
Blaniya hevedudani / 161
Çirokiya blaniye hevedudani / 162
Raweyavêni / 164
Çirokiyavêni / 165
Vêniya hevedudani / 166
Çirokiya vêniya hevedudani / 166
Raweya şert-daxwaz / 168
Çirokiya şert-daxwaz / 169
Şert-daxwaza hevedudani / 170
Çirokiya şert-daxwaza hevedudani 170
Tabloya tevayi / 172
Welat / 174
Lêkerabûn / 176
Hebûn / 185
Di lêkeranda pirsyari / 192
Hoker / 193
Daçek / 198
Baneşan deng / 201
Ghanek, grêk / 202
Niqteşani / 204
Hevok û celebên hevokan / 208
Hevokên navdêri / 209
Hevokên lêkeri / 213
Ferhengok / 219
PÊŞGOTIN
Zman ji çar endamên netewi (zman, welat, çand û bazar) endameki jı gişkan gringttre. Zman çeka serbesti, serxwebûn û serfıraziya gel û netewiye. Zman neynika çand, pişe, dilan, wêje, afirandın û pêşveçûnêye. Zman pergala peyivin, hev nasin, hev serwext kırın, nvisin, xwendin, hin bûn û hin kırınêye. Zman rêçenasê rêzani, peyman, danıstan, lêkhatın, lêkanin û gişk tevgerên mrofaniye. Bi kurtasi bibêjin mrıf çi heyinên xwe winda bike hinde heyinan winda dike, lê gava zman wmda bike gişk heyinên xwe wında dike. Çi heyinên netewi ji winda bıbıt zman dikare wê vegerine lê gava zman wında bıbıt tu heyin nıkare wi vegerine.
Şxwe tête zanin ku pşafker, dema alaziya pşaftına geleki û neteweki bıkın, pêşi radihijne zmên. Lewra ew gelek rınd dizanın ku dema zman pşivi ew gel û netewe bê çek, bê neynık, bê pergal û bê rêçenas dimine, êdi nikane tu şeri bike û di cida dimire.
Neteweyên Dni bi sedan sal emek li zmanê xwe dane, wêjeya xwe zengin, xezina peyvan freh, teknika zmên tekûs krıne û bi pêkanina van zanin, pişe, tevger û şehrezayi pêşda brıne. Me heta nha ji zmanê xwe zêdetir emek lı zmanê biyanıyan daye û hê ji dıdın. Iro ji gelekên ji me zmanê biyaniyan ji yê xwe çêtir dizanın. Qey ne bese.
Me li jorin "netewcyên Dni teknika zmanê xwe tekûs knne" gotıbû ....
Feqi Huseyn Sağnıç
21.3.1978
Wane I
Zman çiye?
1. Heke bi kurtayi bersiva vê pirsê bête dan: Zman pergala hev serwext krınêye. Pergalek welê ye ku ji zayinê heta mrınê ji herkesek ra mina xwarin, vexwarın û wergirtinê peywistiye. Ji jina kiflet bigire heta jina cvati, ji aboriya malê bigire heta aboriya dewletê, di her gehinekek da zman wek heyinên bingehin peywira xwe dıbine. Zman bi vê ji ranaweste, çand, pişe, şehrezayi, pispori, bi kurtasi ji kes û cvatan ra çi bivê, gişk digehine û pêşve dibe.
Zman ne malê ref û tebeqek cvati û ne ji malê sazimaneke. Pzo zman di gişk ref û tebeqên cvati û sazimananda, wek heyinên bingehinên wê ref, tebeqe û sazimanê didome.
Qenc bala xwe bidinê ku bi guhertına sazimanan zman naguhere, heta dewlemend dibe, dixemile û pêşve diçe. Jina komûnotê dervazê sazimana koledari, sazimana koledari dervazê sazimana feodali, sazimana feodali dervazê sazimana sermayedari bû û di her yek van sazimananda abori û rewşa hilberiyê hatin guherandın, abori û hilberi gorê sazimanan drûvên xwe girtın, disa şoreşa "oqtobrê" di sala 1917 handa li çaritiya Ûrıs pêkhat û Soviyeti hate hmatê. Abori û hilberi gorê sazimana karkeran hate guherandin lê ...
Feqi Huseyn Sağnıç
Hemana Rêzimanê kurdî
Melsa
Melsa Yayınları
Melsa Yayınları: 10
Hemana Rêzimanê kurdî
Feqi Huseyn Sağnıç
Birinci Baski: Mart 1991
Dizgi: Diz Basın Yayın 512 36 68
Kapak ve iç Baski: Gulşah Matbaasi
Melsa Yayınları
Mustafa Kemalpaşa Cad.
Yildirim Palas Han No: 17/9
Aksaray / İstanbul
