Küreselleşme ve azınlıklar

Küreselleşme ve azınlıklar

Baskın Oran

İmaj Yayınevi

Günümüzün büyük olayı “küreselleşme”nin (globalleşme) nasıl yorumlanması gerektiği üzerine Türkiye’de birbirine zıt iki tez var.
1) Küreselleşme çağdaşlaşma ve gelişme demektir; önüne geçilemeyecek ve üstelik de geçilmemesi gereken, dahası, desteklenmesi gereken bir süreçtir. Bu fikirde olanlara göre küreselleşmenin herkese yararı vardır:
a) Ekonomik bakımdan: Küreselleşme dünya kaynaklarının en akılcı ve verimli biçimde kullanılmasına olanak vererek toplam dünya ticaretini ve gelişmeyi hızlandırmaktadır ki, orta vadede bunun herkese, şu anda kökten değişme nedeniyle geçici zarara uğramakta olanlara bile yararı olacaktır. Nitekim, BM Kalkınma Programının (UNDP) her yıl hazırlanan İnsan Kalkınması Raporunun 1999’da yayınlanan ve küreselleşmenin son 25-30 yılını değerlendiren sayısına göre, 1970-99 döneminde toplam ihracatın dünya gayri safi hasılası (GSH) içindeki payı yüzde 17’den yüzde 21’e çıkmış, 1970-97 döneminde doğrudan yabancı sermaye yatırımları 7 kat artmıştır1. Küreselleşmenin asıl büyük aşamalara yol açtığı iletişim alanındaki gelişmeler göz ...

İçindekiler

Sunuş / V

Küreselleşme

I) Küreselleşme Kavramı ve Türkiye / 1
A) İki Tez / 1
B) Üç Küreselleşme: 1490 ve 1890 Modelleri / 4
Birinci Küreselleşme / 5
İkinci Küreselleşme / 6
C) 1990 Küreselleşmesi ve Küreselleşmelerin Karşılaştırılması / 9
Dünya: 2000'lerden 1847'ye / 12
Türkiye: 2000'lerden 1919'a / 15
Üçüncü Küreselleşmenin Farklılıkları / 21
Küreselleşme “Yeni Feodalizm” mi? / 27
D) Sonuç ve Birtakım Önemli Sorular / 28

II - “Küreselleşmenin Anayasası”: MAİ / 35
Kısa Öyküsü / 35
Önemli Maddeleri / 37
MAİ’nin Değerlendirilmesi / 39
MAİ’ye Tepkiler / 41
Türkiye’nin Çekinceleri / 42
ABD-AB Çekişmesi / 43
Küreselleşmenin Çelişkileri / 47

III - Küreselleşmenin Dinamikleri ve Devlet / 48
A) Devlet-Ekonomi İlişkisinde Ana Eğilimler / 48
Devletin “Ulusal” Niteliğinin Azalması / 49
Devletin “Devlet” Niteliğinin Azalması / 50
Devletin Uluslararası Yönelime Girmesi / 51
B) Küreselleşme Niye Güçleniyor, Devlet Niye Aşınıyor? / 52
Emek ve Sermaye Üzerine Etkiler / 54
Küreselleşmenin Gelişme Koşulları / 55
Devletin Rolü Devam Edecek mi? / 56
Küreselleşme ve Tepkiler / 57
Küreselleşme ve Azınlıklar İlişkisi / 60

Azınlıklar

I) Azınlık Kavramı, Tanımı v İlgili Kavramlar / 65
Konunun Önemi / 65
Azınlık Kavramı / 66
Azınlık Tanımı / 67
Azınlıkların Kökenleri / 70
Azınlıklar ve Diaspora / 73
Azınlıklar ve Mekân (Territory) / 74
Azınlıklar ve Kimlik / 75
Azınlık - Evsahibi Devlet İlişkileri / 77
Günümüzde Devletlerin Azınlık Politikaları (Genel Görünüm) / 80
Ayrımcılığın Önlenmesi (AÖ) ile Azınlıkların Korunması (AK) Arasındaki İlişki / 83
Bireysel Haklar-Kolektif Haklar (Grup Hakları) Ayrımı / 84
Yarışan Haklar: Bireysel Haklar-Kolektif Haklar Çatışması / 85
Çokkültürcülük ve Özel Grup Hakları / 89
Yarışan Haklar: Dinsel Haklarla Genel Yasaların/İlkelerin Çatışması / 94
Türkiye’deki Özel Talepler / 96
Demokrasi-Laiklik İlişkisi ve Dinsel Simgelerin Kullanımı / 100
Self Determinasyonun (SD) Anlamları / 109
Self Determinasyonun Yorumu / 113
Ayrılmanın Meşru Sayılabilmesi Durumları / 114
“Azınlık” ve “Halk” / 118

II- Azınlıkların Uluslararası Korunmasının Tarihçesi / 119
A) 19. Yüzyıla Kadar Durum / 119
Reform Hareketi ve Azınlık Kavramının Doğuşu / 119
Osmanlı İmparatorluğunda Durum: Millet Sistemi / 120
Azınlıklann Bir Büyük Devletçe Korunması Dönemi / 121
B) 19. Yüzyıl Sistemi: Büyük Devletlerin Kolektif Koruması / 123
C) Evrensel Örgüt Güvencesi Dönemi / 124
1) Milletler Cemiyeti (MC) ve Azınlıkların Korunması / 124
2) Birleşmiş Milletler ve Azınlıkların Korunması / 129
3) Avrupa Konseyi (AK) ve Azınlıkların Korunması / 133
4) AGÎT ve Azınlıkların Korunması / 136
5) Azınlık Hakları Konusunda Dünyadaki Son Gelişmeler Hakkında Not / 137

III - Azınlık Sorunları ve Türkiye / 141
A) Türkiye ve Azınlıklar / 141
1) Türkiye ve Dış Azınlıkları / 142
2) Türkiye ve İç Azınlıkları / 143
Kürtlerin Farklı Durumu ve Nedenleri / 147
Üst Kimlik Olarak “Türklük” ve “Türkiyelilik” / 148
“Kürt Sorunu”nun Uluslararasılaşması / 152
B) Günümüzde Türkiye’de Azınlık Kavramı ve Uygulaması / 153
1) Dünyada ve Türkiye’de Azınlık’m Tanımı / 153
2) Lausanne Kesim Di’te (Md.37-44) Getirilen Azınlık Tanımının İncelenmesi / 155
3) Lausanne Kesim III’te (Md.37-44) Getirilen Hakların İncelenmesi / 157
Md. 39’un İncelenmesi / 162

Sonuç / 165
C) Türkiye’de Kürt Milliyetçiliğinin Kısa Tarihçesi / 168
Kısa Bilgiler / 168
Duyguyu Hazırlayan Ortam / 169
İdeolojinin Doğuşu / 170
Hareketin Doğuşu / 172
İdeolojinin Gelişmesi / 173
Hareketin Gelişmesi / 174
Kürt Sorununun Çözülememesinin Sonuçları / 175
D) Kürt Milliyetçiliğinin Türkiye’ye Entegre Olması veya
Bağımsızlığa Gitmesi Alternatifleri Üzerine Kuramsal Anahtarlar / 177

Başlıca Yararlanılan Kaynaklar / 183

SUNUŞ

“Milliyetçilik ve Azınlıklar” dersini Siyasal Bilgiler Fakültesi (Mülkiye) ders programına koyalı üç yıl tamamlandı. Konu gittikçe olağanüstü bir önem kazandığı halde, Türkiye’de okutulan bu ad ve içerikteki ilk ve henüz tek derstir.

Her yıl birbirinin üzerine eklenen bilgilerle genişleyen bu dersi, son derece uyanık bir kitle olan ve hata affetmeyen Mülkiye öğrencisiyle sınıfta ve sınıf dışında yaptığım tartışmalarla da yoğurarak ders notu haline getirdim ve iki yıl üst üste genişleterek bastırdım.

Bu yıl üçüncü kez tamamen gözden geçirerek yaptığım genişletme, öğrencilerimin önüne daha eli yüzü düzgün biçimde çıkıyor. Böylece, Mülkiye dışına da ulaşabilecek. Bununla birlikte, her ne kadar biçim olarak kitaba benziyorsa da, elinizdeki yapıtın bir ders notundan öte nitelik ve iddia taşımadığı unutulmamalıdır. Bu söylediğimin sahte tevazuyla ilgisi yok. Gerçekle ilgisi var.
Birincisi, konu fazlasıyla dinamik. Elli küsur yıllık uluslararası örgütlerin bile durmadan adı ve niteliği değişiyor. Haklar durmadan gelişiyor. Küreselleşme daha zaten yeni doğmuş ve durmadan kilo almakta.

İkincisi, daha yeni gelişmekte ve yerleşmekte olan kavramlar hem hukuksal olmaktan çok siyasal nitelikte, hem de çok farklı yerlerde ve ortamlarda uygulanıyor olmaktan gelen bir kararsızlık içinde. Çoğu konuda kesin birşey söylemek mümkün değil. Kimi yerlerde sonuç bile belirtmeden, yalnızca tartışmaları vermekle yetinmek gerekiyor. Yani, matematiğin tam tersi bir durum söz konusu. Bu durumda, bu yapıt ancak uzun yıllar sonra kitap biçimini alabilecek.

Üçüncüsü, bu ders notlarının baskıya yetişmesi, öğrencilerime sınavdan önceye yetiştirme sözümü tutabilmek için, bu sefer fevkalade aceleye geldi. Biçim hataları başta olmak üzere, rastlayacağınız eksiklik ve yanlışlıkları lütfen hoşgörünüz. Ama, gözardı etmeyiniz. Bana bir biçimde bildiriniz ki, bir dahaki sefere düzelteyim.

Aralık 1999

Öğrencilerime, sevgiyle,
Baskın Oran

Telefon: 490 65 70 (ev)
oran@politics.ankara.edu.tr

(Dördüncü Basıma) Sunuş

Çok istememe rağmen, bu sefer de kökten bir değişiklik yapacak zamanı bulamadım. Çünkü yine vize sınavlarına yetiştirmek gerekti. Yeni şeyler öğrenmekten ve öğretmekten, eski yazılanlara zaman ayıramıyorsunuz. Özellikle, küreselleşmeyle ilgili olarak biriktirdiğim malzemenin çoğunu bu sefer de kullanamadım.

Yine de, bir önceki basımdan epey daha iyi oldu. Kimi karmaşık yerleri yeni baştan yazıp çok netleştirdiğim gibi, arada öğrendiğim yeni bilgileri ve yaptığım yeni yorumları da katma Olanağı buldum. Ama bu “kitap”, hâlâ bir kitap değildir. İç kapağında da yazdığı gibi, ders notlandır. Özellikle, biçim ve dipnotlar bakımından daha çok fırın ekmek yemesi gerekir. O gözle okunmasını dilerim.

Aralık 2001

Öğrencilerime, sevgiyle
B. Oran

(Beşinci Basıma) Sunuş

Yine diğer sunuşlarda söylediğimden değişik bir şey söyleyemiyorum. Yeni şeyler öğrenmek ve yazmaktan eski şeyleri köklü değişikliğe uğratmaya vakit bulmak mümkün değil.

Bununla birlikte, dipnot sistem(sizliğ)i hariç, hataların çoğunu ayıklamaya çalıştım. Ama istatistiklerin güncellemesini yapamadım. Öğrencilerim beni lütfen bağışlasınlar. Mamafih, bu notların azınlıklara ilişkin birçok yerini artık “Türkiye’de Azınlıklar - kavramlar, teori, Lozan, iç mevzuat, içtihat, uygulama” (5. baskı, İstanbul, İletişim Yayınevi, 2008) adlı kitabımda bulabilirler.

B. Oran, Şubat 2009

Küreselleşme

I) Küreselleşme Kavramı ve Türkiye

A) İki Tez

Günümüzün büyük olayı “küreselleşme”nin (globalleşme) nasıl yorumlanması gerektiği üzerine Türkiye’de birbirine zıt iki tez var.

1) Küreselleşme çağdaşlaşma ve gelişme demektir; önüne geçilemeyecek ve üstelik de geçilmemesi gereken, dahası, desteklenmesi gereken bir süreçtir. Bu fikirde olanlara göre küreselleşmenin herkese yararı vardır:

a) Ekonomik bakımdan: Küreselleşme dünya kaynaklarının en akılcı ve verimli biçimde kullanılmasına olanak vererek toplam dünya ticaretini ve gelişmeyi hızlandırmaktadır ki, orta vadede bunun herkese, şu anda kökten değişme nedeniyle geçici zarara uğramakta olanlara bile yararı olacaktır. Nitekim, BM Kalkınma Programının (UNDP) her yıl hazırlanan İnsan Kalkınması Raporunun 1999’da yayınlanan ve küreselleşmenin son 25-30 yılını değerlendiren sayısına göre, 1970-99 döneminde toplam ihracatın dünya gayri safi hasılası (GSH) içindeki payı yüzde 17’den yüzde 21’e çıkmış, 1970-97 döneminde doğrudan yabancı sermaye yatırımları 7 kat artmıştır1. Küreselleşmenin asıl büyük aşamalara yol açtığı iletişim alanındaki gelişmeler göz ...

1 Ergin Yıldızoglu. Cumhuriyet, 21.7.1999.

Baskın Oran

Küreselleşme ve Azınlıklar

İmaj

İmaj Yayınevi
Küreselleşme ve Azınlıklar
Milliyetçilik, Küreselleşme, Azınlıklar ders notları
(Gözden Geçirilmiş 5. Basım)
Baskın Oran
A.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi (Mülkiye)
Uluslararası İlişkiler Emekli Profesörü

© İmaj Yayınevi
Ankara, Şubat 2009

ISBN 978-975-7852-82-7

İmaj Kitabevi
Fakülteler Mahallesi
Yeni Acun Sokak 5 / A-B
Cebeci / Ankara
Tel: (0312)319 32 25-0312 363 54 14-0312 363 17 15

İmaj Yayınevi
Fakülteler Mahallesi
Dirim Sk. 23 / 1
Cebeci / Ankara
Tel: (0312) 319 32 25 - (0312) 363 54 14
Fax: (0312) 363 09 91
web: www.imajyayinevi.com
e-mail: bilgi@imajyayinevi.com

Baskıya Hazırlık: İmaj Yayınevi
Baskı: Kalkan Matbaacılık