Savaş ve İnsan: Türkiye’ye silah transferleri
Human Rıghts Watch
Belge
Son oniki yıldır Türkiye'de bir savaş sürüyor. Bugüne değin savaşın yol açtığı kayıplar arasında, 2.000 kadarı ölüm mangalarınca katledilen, toplam 19.000 ölü, iki milyona varan iç göç ve çoğunluğu güvenlik güçlerince yakılarak ortadan kaldırılmış 2.200 köy...
Türkiye'nin NATO'daki ortakları bu dönem öncesinde ve dönem boyunca muazzam bir silah sanayii geliştirmesine yardımcı olarak ve çoğunlukla bedelsiz ya da çok düşük fiyatlarla kesintisiz silah akışı sağlayarak, bu ülkeye cömert bir siyasal ve askeri destek verdiler. Özellikle ABD hükümeti Türkiye'yi silahlandırmak ve silah üretim kapasitesini artırmakla çok yakından ilgilendi. Kimi NATO ülkeleri Türkiye'nin politikalarını zaman zaman eleştirse de, çoğu Türkiye'ye silah sağlamayı sürdürdü.
Bu rapor, savaş yasalarının ve insan haklarının çiğnendiğini ve bu ihlaller sırasında ABD ve NATO tarafından sağlanan silahların kullanıldığını belgeliyor.
1992 ile 1995 arasında meydana gelen yirmi dokuz olayın incelenmesine dayanan rapor, belirli silah sistemleriyle ihlaller arasında bağ kuruyor. Terhis olmuş ve görevlerinden ayrılmış Türk askerleri ve ABD yetkilileri ve savunma uzmanlarıyla yapılmış görüşmelerle de desteklenen rapor, Güneydoğu'da insan haklarının ağır bir biçimde ihlâl edilip, savaş yasaları çiğnenirken, öteki NATO ülkelerinden sağlananların yanısıra, ABD silahlarının düzenli olarak kullanıldığı sonucuna varıyor.
Sivillerin yaşadığı köylere yapılan saldırılarda ABD'nin sağladığı avcı bombardıman uçaklarının ve cezalandırma amacıyla köy yakma, yargısız infaz, işkence ve rasgele ateş açmak da dahil yaygın ihlallerin desteklenmesinde ABD'nin sağladığı helikopterlerin kullanılması ihlâllerin en uğursuz örnekleri arasında...
İçindekiler
Bilgiler / 7
I
Özet / 9
Tavsiyeler / 25
II
Arka Plan / 31
III
Türkiye’ye Silah Transferleri ve
Askeri Yardım / 41
IV
Türk Güvenlik Güçleri: Yapısı,
Silahları ve İhlallerdeki Sorumluluğu / 51
V
Vaka Araştırmaları / 77
V
PKK'nin İhlalleri / 164
VII
ABD Hükümeti ve Savaş / 172
Ek A
Savaş Yasaları ve Türk / PKK Çatışması / 189
Ek B
Türkiye'nin Silah Envanteri / 199
BİLGİLER
Bu raporun araştırması Human Rights Watch Arms Projekt danışmanı James Ron tarafından yapıldı ve rapor gene James Ron tarafından kaleme alındı. Rapor esas olarak onun Haziran-Temmuz 1995'de Türkiye'de yürüttüğü alan çalışmasına ve bir başka danışmanın Haziran 1995'de "Kuzey Irak'a yaptığı gezi sonuçlarına dayanıyor. Türkiye'ye silah taransferlerine ilişkin 3. bölümün araştırma ve yazımı Arms Projekt araştırma yardımcısı Kathleen Bleakley tarafından gerçekleştirildi. Raporun yayın yönetmenliğini Arms Projekt program müdürü Stephen Goosse ile alan araştırmasının yönetimi ve yönlendirilmesinden de sorumlu olan Arms Projekt müdürü Joost Hiltermann yaptı. Arms Projekt görevlisi Slamawit Demeke raporu yayma hazırladı. Human Rights Watch görevlisi Kerry Mcarthur da yayın yönetimine yardımcı oldu.
Human Rights Watch raporun oluşturulmasında yol gösteren ve desteklerini esirgemeyen pek çok kişi arasında ellerindeki verileri bizimle paylaşan ve arka plan bilgisi sağlayan İstanbul'dan bağımsız araştırmacı Yelda'ya, Türkiye İnsan Hakları Vakfı'na ve insan Hakları Demeği'nin çeşitli şubelerine teşekkür eder.
Almanya'dan bilgi ve fikirlerini bizimle paylaşan Berlin Atlantik Aşırı Güvenlik Bilgi Merkezi Müdürü Otfrihed Nassauer'e, Hamburg televizyonu muhabiri Hans-Peter Weimar'a, milletvekili Angelika Beer ve Ralph Baker'e teşekkür borçluyuz. Ingiltere'den paha biçilmez hukuki çözümlemeleri ve pratik yol göstericiliği için Essex Üniversitesi öğretim görevlilerinden Dr. Françoise Hampton'a, Kürt insan Haklan Projesi yetkililerine ve sendikacı Alain Htızman'a özellikle teşekkür ediyoruz. New York ve Londra'dan arşivlerini Human Rights Watch'ın kullanmasına cömertçe izin veren önde gelen fotoğraf ajanslarına ve çok sayıda foto muhabirine şükran borcumuz var. Ajanslar ve muhabirlerin adlarını istekleri üzerine saklı tutuyoruz.
Human Rights Watch hem Washington, hem Ankara'da zaman ve bilgilerini esirgemeyen çok sayıda ABD'li yetkili ve subaya minnettarlığını ifade eder.
Türkiye'de ve Türkiye dışında, adlarının saklı kalmasını isteyen çok sayıda kişi, çoğu kez kişisel güvenliklerini tehlikeye atarak bilgilerini bizimle paylaştı ve paha biçilmez yol göstericilikte bulundu.
Son olarak Human Rights Watch, başlarından geçenleri ayrıntılı olarak anlatmak için zaman ayıran Kürt tanıklara ve güneydoğuda olağanüstü hal bölgsindeki tecrübelerini bizimle paylaşan Türk askerlerine teşekkürlerini bildiriyor. Bu erkek ve kadınların çoğu Human Rights Watch'la görüşüp, başlarından geçenleri anlatmakla tehlikeye atıldılar. Cesaretleri övgüye değer.
Arms Projekt, Camegie Şirketi, Compton Vakfı, Rockefeller Vakfı ve Winston Vakfı'na sundukları katkı için övgülerini bildirir.
I. Özet
Son onbir yıldır Türkiye hükümeti Kürdistan işçi Partisi (PKK), isyancılarıyla giderek şiddetlenen bir savaşı sürdürüyor.1 Bugüne değin savaşın yol açtığı kayıplar arasında, 2.000 kadarı ölüm mangalarınca öldürülen PKK sempatizanı olmak üzere, 19.000 ölü, iki milyon iç göç, ve çoğunluğu Türk güvenlik güçlerince yakılarak ortadan kaldırılmış 2.200 köy var.2 Güney doğu'da PKK savaşçılarının ve sempatizanlarının kökünü kazıma çabası içindeki hükümet uluslararası hukuku açıkça çiğneyen ve gitgide kıyıcılaşan ayaklanma bastırma önlemleri uyguluyor. Öte yandan PKK de kurşuna dizme ve rasgele tarama türünden sistematik ihlallerde bulunuyor.
Türkiye'nin NATO'daki ortaklan bu dönem öncesinde ve dönem boyunca muazzam bir silah sanayisi geliştirmesine yardımcı olarak ve çoğunlukla bedelsiz ya da çok düşük fiyatlarla kesintisiz silah akışı sağlayarak bu ülkeye cömert siyasal ve askeri destek verdiler. Özellikle ABD hükümeti Türkiye'yi | silahlandırmak ve silah üretim kapasitesini artırmakla ' çok Şi yakından ilgilendi. Kimi NATO ülkeleri Türkiye'nin politikalarını ...
1. Türk hükümetinin verdiği gayrı resmi sayılara göre PKK'nin gücü 1993 sonlannda 7 ile 10.000 arasında daimi savaşçı, 50.000 milis ve 375.000 » sempatizandan oluşuyordu. Ekim 1994'te Atina'da bir PKK sözcüsü gerilla sayısını 30.000 olarak açıkladı.
2. Siviller, gerillalar ve güvenlik kuvvetleri mensuplarını kapsayan 19.000 ' ölü, "faili meçhul" denilen 2.000 cinayet ve tamamen ya da kısmen yıkılmış
2.200 köye ilişkin tahmin 27 Haziran 1995'te İçişleri Bakanı Nahit Menteşe.; tarafından Türkiye Parlamentosu'na verilen açık brifingde ileri sürüldü. ' Menteşe'nin demeci Human Rights Watch'a Londra'da yayımlanan The Guardian gazetesinin İstanbul muhabiri Jonathan Rugman tarafından iletildi. Adet olduğu üzere, Türk hükümeti köy yıkmaların çoğunun güvenlik güçlerince gerçekleştirildiğini kabul etmiyor, sivillerin çoğunun PKK: tarafından öldürüldüğünü ileri sürüyor ve faili meçhul cinayetlerin çoğunu Kürt gerillalara yüklüyor. İnsan haklan kuruluşlanysa hükümetin iddialannı-reddediyor ve çok sayıda sivilin güvenlik güçlerince öldürüldüğünü ve "faili meçhul" cinayetlerin çoğunun Türk güvenlik güçleri ya da "kontr-gerilla" olarak bilinen hükümetçe desteklenen ölüm mangalannca gerçekleştirildiğini;
belirtiyor. PKK de kurşuna dizme eylemlerinde bulunuyor, ancak genellikle
K' bunlann sorumluluğunu üstleniyor.
.....
Human Rights Watch, dünyadaki yetmişi aşkın ülkede meydana gelen insan haklan ihlallerinin düzenli ve sistematik araştırmasını yapar. Siyasal çizgisi ne olursa olsun hükümetlerin, her jeopolitik ittifakın ve bütün etnik ve dinsel grupların insan hakları uygulamaları ilgi alanındadır... İç savaşlarda hem hükümet hem de isyancı grupların ihlallerini belgeler. Human Rights Watch, düşünce ve ifade özgürlüğünü, yasalar önünde eşit korunma ve uygulamayı savunur. Cinayetler, kayıplar, işkence, keyfi tutuklama, sürgün, sansür ve uluslararası alanda kabul gören diğer insan hakları ihlallerini belgeler ve kınar.
Human Rights Watch 1978 yılında Helsinki bölümünün kurulmasıyla Başladı. Bugün ise beş bölümüyle, Helsinki'nin imzacılarının yanısıra Afrika, Amerikalar, Asya ve Ortadoğu'yu kapsar. Ayrıca, işbirliğine dayalı beş projesi vardır: silah transferleri, çocuk hakları, ifade özgürlüğü, cezaevi koşulları ve kadın hakları. New York, Washington, Los Angeles, Londra, Brüksel, Moskova, Duşanbe, Rio de Janeiro ve Hong Kong'da büroları bulunmaktadır. Human Rights Watch, dünyanın dört bir yanındaki özel kişi ve vakıfların katkılarıyla desteklenen bir sivil toplum örgütüdür. Hükümetlerden doğrudan veya dolaylı para kabul etmez.
Human Rights Silah Projesi 1992 yılında, uluslararası alanda kabul gören insan hakları ve savaş kuralarını ağır biçimde ihlal eden hükümetler ve örgütleri gözlemek ve bunlara silah transferini engelleyip bu, konudaki haberalma özgürlüğünü genişletmek için kuruldu.
Human Rıghts Watch
Savaş ve İnsan: Türkiye’ye silah transferleri ve
savaş yasaları ihlalleri
Belge
Belge yayınları
Belge Yayınları: 255
İnsan Hakları Dizisi
Human Rights Watch Arms Project
Savaş ve İnsan: Türkiye’ye silah transferleri ve
savaş yasaları ihlalleri
Human Rıghts Watch
Türkçesi: Ertuğrul Kürkçü
Kitabın oıjinal adı:
Weapons Transfers and Violatıons of the Laws of War in Turkey
© 1995, Human Rights Watch
Dizgi: Belge
Düzelti: Belge
Mizampaj: Belge
İç Baskı: Gülen Ofset
Montaj: Sadık Demiryas
Kapak Baskı: Orhan Ofset
İç Baskı: Gülen Ofset
Cilt: Güven Mücellithanesi
Baskı Tarihi: Mayıs 1996
Belge Uluslararası Yayıncılık
Divanyolu Caddesi Binbirdirek İşhanı No: 15/4-409
Sultanahmet / İstanbul
Tel: (0212) 517 44 5 3
- Faks/Tel :(0212)638 34 58
Human Rights Watch Adresleri:
485 Fift Avenue, New York, N.Y 10017-6104
Tel. (212) 972 84 00, Faks: (212) 972 09 05, E-mail: hmyc@hrw.org
- 1522 K Street, N.W., ≠ 910, Washington, DC 20005-1202
Tel: (212) 371 65 92, Faks: (202) 371 0124 E-mail: hrwdc@hrw,org
- 10591 West Pico Blvd ., ≠ 203, Los Angeles, CA 90064-2126
Tel: (310) 475 3070, Faks: (310) 475 5613,
E-mail: hrwatchia@igc.apc.org
- 33 Islington High Street, N1 9LH London, UK
Tel: (171) 713 1995, Faks: (171)713 1800
E-mail: hrwatchuk@gn.apc.org
- 15 Rue van Campenhaut, 1040 Brussels, Belgium
Tel: (2) 732 2009, Faks: (2) 732 0471, E-mail: hrwatchu@gn.apc.org
