Kuzey Kürdtstan'da Sosyo-Ekonomik Yapı

Kuzey Kürdtstan'da Sosyo-Ekonomik Yapı

S. Aydoğmuş
A. Nas

Apec-Tryck

Elinizdeki kitap, S. Aydoğmuş'un "Kuzey Kürdistan'da Tarımda Kapitalizmin Gelişme özellikleri" adlı araştırması ile A. Nas'm "Kürdistan'da Içpazar” adlı araştırmasından oluşmaktadır. İki araştırma, konunun bütünselliği bakımından biribirini tamamlarken, konuya yaklaşımları ve vardıkları sonuç bakımından da önemli oranda benzerlik arz etmektedir.
Kürdistan'da ulusal kurtuluş mücadelesinin hızla gelişmekte olduğu günümüzde, politik dönüşümlere kaynaklık eden toplumsal dinamizmin doğru saptanmasının önemi bir kat daha artmıştır. Açıkur ki, bu alanda başarının önkoşulu, politikanın üzerinde şekillendiği sosyo-ekonomik yapının doğru kavranmasıdır. Bu yapıldığı oranda "eski" ve "yeni" arasındaki politik saflaşma nesnel bir temele oturabilir ve gelişmenin önü açılabilir.
Sözkonusu araşatırmalar, ülkemizde, tarımda ve içpazarda kapitalizmin gelişme evrelerini ve mevcut verili durumu, konuyla ilgili faiklı yaklaşımların eleştiriyel bir değerlendirmesiyle birlikte detaylı olarak okuyucunun bilgisine sunarak, Kürdistanda hakim üretim biçimiyle ilgli süregelen "kapitalizm-yan feodalizm" tartışmasına ve dolayısıyla politik mücadelenin belirtilen esas temeline önemli ölçüde ışık tutmanın yanısıra, ilerde, bu alanda yapılacak çalışmalara da önemli oranda birkim sağlamaktadır.
Yayınevimiz, Kürdistan'da politika üreten kadroların ve konuyla ilgili akademisyerlerin önemli ve zengin bir kaynak olarak yararlanabileceği bu araştırmaları bir kitap halinde okuyucuların hizmetine sunmakla, amacına uygun olarak önemli bir görevi yerine getirdiği kanatindedir.

İçindekiler

Kuzey Kürdistan'da Tarımda Kapitalizmin Gelişme Özellikleri

I. Bölüm
Giriş / 15
I. Kürdistan'da Sosyo-Ekonomik Gelişmenin Düzeyine ve Niteliğine İlişkin İlk Sözler / 15
II. Kürdistan'da Sosyal ve Ekonomik Yapının Niteliği Konusunda
Fark Farklı Görüşlerin Kısa Bir Özeti / 17
III. Feodal Toplum Yapısının Temel özellikleri / 20
IV. Köylülüğün Kendi İçerisinde Farklılaşmasının Teorik Nedenleri / 22

II. Bölüm
I. Kullanılan İstatistiksel Verilere ve Bazı Kavramlara İlişkin Açaklalamalar / 27

III. Bölüm
Toprak Dağılımı / 33
I. Kürdistan'da Bugünkü Toprak Dağılımının Tarihsel Evrimine Kısa Bir Bakış / 33
II. Arazinin Kullanılışı (1980) / 41
III. Toprağın işletme Büyüklüğüne Göre Dağılımı (1980) / 41
IV. 1950-1980 Yıllan Arasında İşletme Sayılan ve
Toprak Dağılımında Meydana Gelen Değişmeler / 44
V. Topraksızlar (1981) / 51
VI. Kürdistan'da Toprak Temerküzü ve Dağılımının Niteliğine ilişkin
Farklı Görüşler ve bu Görüşlerin Eleştirisi / 52

IV. Bölüm
Kürdistan'da Toprağın Tasarruf Biçimleri / 57
I. Toprağın işletme Biçimlerinin işletme büyüklüğüne Göre Dağılımı (1980) / 58
II. Kürdistan’da Toprağın Tasarruf Biçimlerine ilişkin Farklı Görüşler ve
Bu Görüşlerin Eleştirisi / 63
III. Kürdistan'da Küçük Meta Üretiminin Niteliğine ilişkin Farklı Görüşler
ve Bu Görüşlerin Eleştirisi / 73
IV. Toprağın Dağılımı ve işletme Biçiminden Çıkan Sonuçlar / 77

V. Bölüm
I. Toplumsal Emek Biçimlerinin işletme büyüklüğüne Göre Dağılımı ve
Ücretli Emek Kullanımının Boyutları / 81

VI. Bölüm
Tarımda Teknolojik Durum / 91
I. Tarımda Teknolojik Gelişmenin Evrimi (1948-1984) / 92
II. Modem tarım Araçlarından Bazılarının işletme Büyüklüğüne Göre Dağlımı (1980) / 95
III. Tarımda Makine Kulanımının önemi, Sosyal ve Ekonomik Sonuçları / 101
IV. Gübre Kullanımı ve Tarımsal Mücadelenin işletmelere Göre Dağılımı (1980) / 105
V. Modem Tarım Araçlarının Ülkemizdeki Kullanım ölçülerine ve Sonuçlarına İlişkin Farklı Görüşler ve Bu Görüşlerin Eleştirisi / 110
VI. Modern Tarım Araçlarının Çeşitli kullanım Biçimlerine ilişkin Farklı
Görüşler ve Bu Görüşlerin Eleştirisi / 113

VII. Bölüm
Zirai Tarımda Ekim Alanı, Üretim ve Ürün Bileşimindeki Gelişmeler / 121
I. Tarla Ürünleri (1949-1984) / 121
II. Sebzecilik (1975-1984) / 124
III. Meyvecilik (1975-1984) / 125

VIII. Bölüm
Kırsal Çözülmenin Toplumsal İşbölümü Ve İçpazarın Gelişmesi Üzerindeki Etkileri / 127
I. Toplumsal işbölümü ve İçpazarın Gelişmesi / 127
II. Zirai Tarım Ürünlerinin Pazarlanma Durumu / 131
III. Kürdistan'da Kooperatifleşme ve Tarımsal Kredi Kullanımının Durumu / 138

IX. Bölüm
Hayvancılık / 139
I. Toplam Hayvan Sayısındaki Gelişmeler (1949-1984) / 140
II Hayvan Varlığının işletme Büyüklüğüne Göre Dağılımı / 143
1. Küçükbaş Hayvanların işletme Büyüklüğüne Göre Dağılımı (1980) / 143
2. Büyükbaş Hayvanların işletme Büyüklüğüne Göre Dağılımı (1980) / 147
3. Hayvan Varlığının İşletme Büyüklüğüne Göre Dağılımının Ortak Sonuçları / 149
III. Hayvancılık Alanında Kullanılan İşletme Biçimleri ile Emek Biçimlerinin Evrimi / 150
IV. Süt Hayvancılığı, Sütün İşlenmesi, Süt ve Süt Mamullerinin Pazarlanması / 151
V. Kasaplık Hayvan Varlığı ve Et Üretimi / 154

X. Bölüm
Sonuç / 159

I. Bölüm
Içpazarın Oluşmasında Yolun Önemi / 172
I. Mevcut Ulaşım Ağı ve Taşımacılık / 172
II. Kırsal Alanda Yol Durumu / 176

II. Bölüm
Nüfus Hareketleri / 179
I. Nisbi Fazla Nüfus / 180
II. Kentsel ve Kırsal Nüfus Oranları / 184
III. Kentleşme Hızı (Binde) / 187
IV. Faal Nüfusun Işkollarına Göre Dağılımı / 189
V. İstihdam ve Nisbi Fazla Nüfus / 191

III. Bölüm
Ticaret / 195
I. Kürdistan'da Ticaret / 198
II. Ticaret Burjuvazisi ve Kürdistan'dan Türkiye'ye Kaynak Aktarımı / 200

Dipnotlar Ve Kaynakça / 207
I. Dip Notlar / 207
II. Kaynakça / 211

Birinci Bölüm

Giriş

I. Kürdistan'da Sosyal ve Ekonomik Gelişmenin Düzeyine ve Niteliğine İlişkin İlk Sözler

Türkiye'de, 1960'lı yıllarda daha da hızlanarak gelişen ve günümüzde tekelci aşamaya varan kapitalizm, gelişme yasasına uygun olarak ülkemizi de adım adım egemenlik alanına çekmiş bulunmaktadır, kapitalizmin pazarını genişletmeden edemiyeceği, bu nedenle siyasal devlet sınırlarını aşarak egemenlik alanlarını genişletmek zorunda olduğu bilinen bir gerçektir. Günden güne gelişen Türk kapitalizmi ise, bu evrensel gerçeğe uygun olarak kendi devletinin siyasal sınırları içinde klasik bir sömürgesi olması nedeniyle Kuzey Kürdistan'da egemenlik kurmayı daha kolay başardı.

Kuzey Kürdistan, Cumhuriyetin ilk yıllannda Türkiye'de kapitalizmin gelişmesi için gerekli sermaye birikiminin sağlanmasında tam anlamıyla bir talan alanı olarak kullanıldı. Bu dönemde, Kürdistan'daki tüm zenginlikler, halkımızın ve diğer üretici güçlerin yıkımı pahasına, çıplak bir ekonomik ve siyasal şiddet yoluyla toplanarak metropole aktarıldı. Ülkemizde gerçekleştirilen bu kaba talanın, Türkiye kapitalizminin sermaye birikiminde önemli bir paya sahip olduğu açıktır. Sömürgeci Türk kapitalizminin bu ilkel sermaye birikimi döneminden sonra artık ayakları üzerinde durması ve yavaş yavaş yürümeye başlamasıyla beraber kapitalist gelişmenin evrensel nitelik ve eğilimine uygun olarak ülkemize yönelik sömürü yöntemleri de farklılaştı. Artık sömürgeciler, ülkemizi talanla birlikte Türkiye'de gelişmekte olan kapitalizm için bir pazar alanı olarak da kullanmaya başladılar. Bu yöntem toplumumuzu, ürettiklerini giderek daha büyük oranda satan ve aynı oranda tüketim ihtiyaçlarını da alan bir topluma, diğer bir ifade ile meta alış-verişinin hakim olduğu bir topluma dönüştürmeyi amaçlıyordu. Böylece Kürdistan'da adım adım gelişmeye başlayan meta ekonomisi, başka bir deyimle pazar için üretim süreci, zamanla Kürdistan kırını da etkisine alarak 1970'li yılların ikinci yarısında, feodalizmin evrimci bir yolla kapitalizme dönüşümünü sağlamıştır. Dönüşüm biçiminin bu evrimci niteliği, Kürdistan'daki kapitalizmin, bünyesinde hala önemli oranda kapitalizm-öncesi ilişkileri barındırmasına neden olmuştur. Ancak bu azgelişmiş, bağımlı ve çarpık kapitalist yapı bile Kürdistan'ı, sömürgeci Türk kapitalizminin ve dolayısıyla kapitalist dünya ekonomisinin girdabına sokmaya yetmiştir.

Ülkemiz'de, 1950’lerde başlayan feodalizmin çözülme sürecine, meta ekonomisinin gelişmesi ve pazarla ilişkilerin yoğunlaşması oranında, köylülüğün farklılaşması da eşlik etmiştir. 1970'li yılların ortalarına gelindiğinde, Kürdistan'da köylülük arasındaki ekonomik ve sosyal ilişkiler sistemi artık tüm meta ekonomilerinin ve kapitalist sistemin barındırdığı çelişkiler yumağını yansıtmakta, anılan sistemin hemen hemen tüm koşullarını yaşamaktadır: Köylülük arasında rekabet ve ekonomik bağımsızlık için mücadele hızla sürmektedir. Kürdistan'daki toprakların yarısına yakını, bir avuç ailenin elinde toplanmıştır. Aynı büyük toprak sahibi aileler, toplam hayvan varlığının da önemli bir kısmına sahiptirler. Geleneksel üretim teknikleri ve ürün çeşitleri, yerlerini büyük çapta modern üretim tekniklerine ve ticari ürünlere bırakmıştır. Tarımsal üretimin ziraat ve hayvancılık alt sektörlerinde, üretim, bir taraftan yoğunlaşırken, diğer taraftan da tamamen pazar için üretim yapan belli bir azınlığın elinde toplanmaktadır.

Köylülüğün çoğunluğu hızla yoksullaşmakta, mülksüzleşmekte ve giderek proleterleşmektedir. Tarımda ücretli işçilik önemli oranda artmaktadır. Kırdan kente nüfus hareketi hızlanmış bulunmakta, kentler hızla büyümektedir. Özet olarak 1970'li yıllarda bağımlı, çarpık, zayıf kapitalizm, egemenliğini kurduğu oranda, Kürdistan'ın en ücra köşesindeki köylülük bile gerek üretim ve gerekse tüketimi açısından ağırlıkla sömürgeci kapitalist pazara bağlanmak suretiyle kapitalizmin pençesine düşmüş bulunmaktadır.

Kürdistan'daki sosyal ve ekonomik yapı için kısaca özetlediğimiz bu saptamayı doğrulayan somut verilerin çözümlemesine geçmeden önce, çözümleme ve iddialarımızı yalandan ilgilendirdiğinden, Kürdistan'ın ve dolayısıyla toplumsal yapının ekonomik niteliği konusunda varolan farklı görüşleri, feodalizmin temel teorik özelliklerini ve köylülüğün farklılaşmasının nedenlerini sırasıyla özetlemek yararlı olacaktır.
.....

S. Aydoğmuş
A. Nas

Kuzey Kürdtstan'da
Sosyo-Ekonomîk Yapının Niteliği Üzerine

Apec-Tryck

Apec-Tryck & Förlag
Kuzey Kürdtstan'da
Sosyo-Ekonomîk Yapının Niteliği Üzerine
S. Aydoğmuş
A. Nas

Stockholm 1990

Kuzey Kürdistan’da
Sosyo Ekonomik Yapının Niteliği Üzerine
Yayın nr: 9

Utgivare: Apec-Tryck & Förlag
APEC-Basım ve Yayınevi Yazanlar: S. Aydoğmuş - A. Nas
Adress: Apec-Tryck & Förlag Spdngavögen 345
Box 3318163 03 Spânga / Sweden
Tel: 08-7618118 Fax: 08-76124 90
ISBN: 91 87730 01 4