Ziwanê ma, Alfaba
Haydar Diljen
Diljen
Na fina siftî ya ki bi dimilî (kirmanckî/ kirdkî/zazakî) kitabêndê dersi o yo bi no awa ya vijêno.
No kitab bi alfabada Celadet Bedirxanî ya ameyo nuşteni û dimilîya/kirdkîya çoşmedê Sewregi esas ameya giroteni.
Kitab, di qismî yo. Qisimdo sifteyên di her herfê rê di riperrî ameyê abirnayiş. Yanê 31 herfan rê 62 riperrî ameyê hazirkerdiş. Peynîda nê kismî di ca deyayo Atablodê rêzda alfaba.
Qisimdê didini di, ca deyayo çend tek-stan. Him nê tekstan miyan di û him zî riperrandê verênan di ca deyayo çend tek-standê dimilî ê folklorîkan zî.
Weçînayişdê cumlan û tekstan di tayn temay û çiyê bînî zî çiman vero ameyê girotiş. Mesela: demserrî, rojê heftî, ser-sali, roşan, keye, Newrozi, meywe, zerze-wat, sinasnayişê folklorî, embazey, welat-perwerey...
Dinya di heme çî yo virêno. Dinyayê ewroy zey ê vizêrî niyo û ê meşti zî do zey ê ewroy nêbo. Welatê ma û milleta ma zî a ya xeylê virêna. Ewro hinî karek-terê milletda ma dewijey niya.
Milleta ma a ya dewîjey ra vijêna bena şaristaniji. Ciwiyayişê (heyat) şaristanan (sûkan) zî bi -xo ya tayn aleqey, qîmet û krîterê newey ardî. H. Diljenî, nuştiştê “Alfaba” di nê virnayişê milletda ma girotê xo çiman ver. Mesela “Alfaba” di tenya lajekî nê; keynekî zî şinê mekteb, topi kay kenê pisqilêti ramenê, asnaw kenê...
Qandê ki dimiliyê ( kirdê/ kirmancê/ zazayê) mintiqandê bînan zî bişê nê kitabî weş fam bikerê, peynîda kitabî di ca deyayo lîstada kelîmandê sînonî-man(jûmane/ yewmane).
Ma hêvî kenê ki no kitab herûna îhtîy-acê pir kerro û di rayda kitabandê hewna erjiyayan di bibo çilayênda werdî.
Qisimêndê heqê çapkerdişdê nê kitabî hedîyeyê Saît Aydogmuş,
Selehattin Demîrbag û çend kurdandê bînan o.
"Alfaba" ser o çend qisey
Na fina siftî ya ki bi dimilî (kirmanckî/kirdkî/zazakî) ya kitabêndê dersi, bi no awa ya, vijêno. Co ra ez zaf pa kêfweş a li winî bawer kena ki kurdê welatsîneyoxî pêro bi vijyayi.şdê na "Alfaba" ya kêfwe.ş biyê.
Ez nezdiyê di serran nê kitabî ser o xebitiyaya. Qandê ki kitabêndo erciyaye bi-vijiyo, çiçî ki mi dest ra ame mi kerd. Mi nu.ştişdê nê kitabî di tecrubanê xo yê mehlîmey ê vîst serran vê.şêrî ra zaf îstîfade kerd. Hazirkerdişdê nê kitabî di ardimê xeylê cmbaz û dostandê mi z.î bi. Wa ê embazî pêro berxodarî bê.
No kitab bi alfabada Celadct Bedirxanî ya ameyo nuştiş û dimilîya/kirdkîya çoşmedê Sêwregi esas ameya giroteni.
Kitab, di qisimî yo. Qisimdo sifteyên di her herfê rê di riperrî ameyê abirnayiş. Mesela: Di riperrdê çiherî di cumleyêna ki bi "A"ya dest pey kena, "Alan o topi kay keno" ameya nuşti.ş. Bindê na cumla di, goreyê mehneda cumla rcsmê viraziy-ayo. Cêrdê nê resmî di zî herfa "Aa" amcya nuşliş û çoşmedê ci di resmê çihar çiyan ê ki namandê ci di herfa "a" esta, viraziyayê û ci bin di nameyê ci ameyê nu.ştiş. I)i riperro ki.şta raşti di zî tekstêda kilnti amcya nuştiş. Di tayn cumlandê na teksti di, kelîmeyê ki ki.şta çepa, resman bin di, amayê nu.ştiş, bi kar amcyê. Bi no awa ya 31 herfan rê 62 ripcrrî hazir biyê. Peynîda nê qisimî di tabloyê rê/.da alfaba ca gêno.
Di qisimdê didini di. ca deyayo çend tckstan. Him nê tekstan miyan di û him z.î ripcrrandê verênan di ca deyayo çend tekstandê folklorîkan ê dimilî zî.
Di weçînayişdê cumlan û lekslan di, çcnd ki min dest ra ame, min kelîmeyê ki qeçekî weş sinasnenê weçînay. Mi di weçînayişdê cumlan û tekstan di layn temay û çiyê bînî z.î çiman vcro girolî. Mesela: demserrî. rojê hcflî, sersali, ro.şan, keyc, Newrozi, meywc, zerzewat, sinasnayişê folklorî. embaz.ey. welatperwcrey...
Dinya di lieme çî yo virêno. Dinyayê cwroy z.cy ê vizêrî û ê mcşti zî do zey ê ewroy nêbo. Welalê ma û milleta ma zî a ya xcylê virêna. Ewro hinî karekterê mil-letda ma dewijey niva. Millela ma ya dewijey ra vijêna bcna şaristaniji. Ciwiyayi.şê (heyat) şaristanan (sûkan) zî bi xo ya tavn eleqey. qîmel û krîterê newey ardî. Mi di nuşti.ştê "Alfaba" di nê virnayişê milletda ma girotî xo çiman vcr. Mesela "Alfaba" di tenya lajckî nê: keynekî zi şinê mektebi. topi kay kenê pisqilêti ramenê, asnaw kcnê... Qandê ki dimiliyê (kirdê/kirinancê/zazayê) mintiqandê bînan zî bişê nê kitabî we.ş fam bikerê, mi peynîda kitabî di ca da lîstada kelîmandê sînonîman (jûmanc/ycwmane). Kelîmeyê na lîsta ê kişta Pîranî Malmîsanijî, ki.şta Dêrsimî Munzûr Çemî û kişta Çewlîgi (Bîngoli) zî Sîrac Bîlgînî nuştî. Eke dimilîyê mintiqandê bînan biwazê. şenê kclîmanê her riperrêndê nê kitabî bi vatiştê minticja-da xo ya bivirnê û bi kar bivarê.
Ez hêvî kena ki no kitab herûna îhtîyacê pir kero û di rayda kitabandê liewna erjiyayan di bibo çilayênda werdî.
Hezîrani 1995,
Haydar Diljen
.....
Haydar Diljen
Ziwanê ma, Alfaba
Diljen
Weşanên Diljen
Ziwanê ma, Alfaba
Haydar Diljen
Weşanên Diljen: 1
Çapo jûyin / Çapa yekem: Êlûli 1996
Resim / wêne: Mehmet Kolçak
Berg / qapax: Mehmet Kolçak
Edrese / adres / navnîşan:
Diljen
Kummingatan 1 C
754 48 Uppsala / Sweden
Tel / Faks: +46-18-25 87 34
Postgiro: 602 17 35-3
© H. Diljen
Çap: "Yön matbaasi" -îstanbul
Tel: (0 212) 544 66 34
Fîlm/grafîk: "Göksu"
Layout: Diljen
ISBN: 91-972822-1-9
