İbrahim ve Harran Gizemi
Müslüm Yücel
Belge
Marenostrum dizimizin son durağı bu kez insanlığın en eski yerleşim bölgelerinden biri olan Harran'a uzanıyor. Genç gazeteci-şair arkadaşımız Müslüm Yücel'in titiz çalışmasıyla okurun eleştirisine sunulan bu kitapta kökeni Harran'a dayanan Sabiilik'le birlikte yörenin efsanevî Sin Mabedi ve yine bu bereketli toprağın derinlikleri gözler önüne serilmeye çalışılıyor...
Bilindiği gibi son dönemlerde Urfa ve Harran, üç büyük dinin buluşma noktası olarak sık sık gündeme geliyor, devam etmekte olan GAP projesi nedeniyle bölge, sadece geçmişe ilişkin olarak değil, geleceğe yönelik olarak da ilgi odağı...
Bu kitap Müslüm Yücel'in beşinci kitabı olarak çıkıyor. Bundan önce Evrensel Kültür Kitaplığından Kalbimizin Kuyusunda Kardeştir Yaralarımız [1994], Ege Kültür Kitaplığından İpekyolu [Mayıs 1996], adlı şiir kitaplarıyla, Kürt basın tarihini irdelediği Aram Yayınlarından çıkan Kürt Basın Tarihi / Tekzip [Nisan, 1998] ve yakında Öteki Yayınlarından çıkacak olan Kör, Kambur, Mağara adlı denemelerini içeren çalışması bulunuyor...
Halen gazeteciliği sürdüren genç araştırmacının çeşitli konulardaki çalışmaiart devam ediyor...
İçindekiler
7 / Harran
47 / İslamiyet Ve Harran
Abbasiler Dönemi Harran / 57
Hamdaniler Deri Harran / 59
Selçuklular Deri Harran / 63
Eyyubi Devleti ve Harran / 66
Osmanlılar Devri Harran / 71
75 / Harran'daki Mimari Eserler
Harran'da ilim adamları / 81
Harran Evleri / 84
87 / Kültür Katliamı
Keban'da Binlerce yıllık tarih suların karanlığına gömüldü / 89
Keban dedikleri de bir uzun bava / 90
Karakaya barajı ve eraltında kalan tarih / 91
Samsat yerini kendini kıyılara vuran asi Fırat'a bıraktı / 94
Bereket getiren Fırat, helbüken oldu / 95
Samsatlı Lukia-nos ve Komajin hakkında bir efsane / 98
GAP'la yokolan belde Harran / 99
Bir çırpıda yokolan höyük Hassak / 101
Tarihe tanık olan Nevala Çori / 102
Kanaletler. Ölüme razı olduk, cesedimizi bulamıyoruz / 112
Ilısu barajının sulara gömdüğü antik şehir Hasankeyf tümden yokoluyor / 118
Hasankeyfin adı nereden geliyor?, 1181 Mağaralara oyulan hayat / 119
Azar azar yokediliyor / 121
Hasankeyf Habitat Il'nin gündeminde / 123
Sevdalan kelekler kavuştunır / 125
127 / Toprak Reformu ve Türkiye'deki Uygulaması
Ceylanpmar'dan toprak reformuna ilginç örnekler / 131
137 / Bekir Yıldız ve Harran
145 / İbrahim
Nemrud kuşoglu mu, yoksa bir Unvan mt? / 160
İbrahim ölü hayvanlan diriltiyor / 162
Nuh ve Kurban / 170
İlk çocuk neden kurban ediliyor? / 175
Ay, güneş ve kurban / 178
İbrahim tacir mi? / 180
Gutiler ve Utfa / 182
187 Sin Mabedi ve Sabiilik
Sin / 189
Hurri-Mittaniler / 190
Gökteki Krallık / 191
Ay kültü / 193
Mitveay / 195
Sabiilik / 197
Hermes / 197
Mandeenler kimdir? / 200
Harran / 202
Namaz / 203
Sabiilerin diğer ibadetleri / 205
Sabiilik ve Soğmatar Harabeleri / 206
Kuran-ı Kerim'de Sabiilik / 209
İbrahim ve Sabiiler / 211
Kabe'nin yapılışı / 213
Gnos-tizm / 213
Kitaplar / 215
Alimler Sabiilikten ne anlıyor? / 216
Ginza / 217
Hesap günü / 219
221 / Ek 1
Sular Altındaki Tarih
BİRİNCİ BÖLÜM
Harran
Giriş
Urfa'dan 44 km. güneydoğuya gittiğinizde önce sıcak bir rüzgar eser. Ardından bedevi bir hüzün kaplar içinizi, toz duman birbirine karışır. Güneş göz alır, gönül verir. Sır yerde kalmaz. Aynalar kadar aydınlık yüzleriyle beyaz fistanlı genç kızlar, yeni sünnet olmuş çocuklar gülümser yol boyunca. Tarih okunmaz burada. Gözle görünür.
Höyükler görünür. Her höyük yüzyıllık bir tarihi saklar. Höyük deyip geçmeyin. Harran Höyüğü, İlk Çağ'dan beri ülkemizle Akdeniz'i birleştiren bir dönemeç gibidir. Başınızı ovadan kuzeye çevirdiğinizde Toros dağ silsilesi bakar, dünya gülümser adeta. Tutup kendinizle tarihi yüzleştirirsiniz. Tarih alacaklı değildir burada. Çünkü Arab'ın sesi yükselir, Türk'ün bayrağı altında, Kürd'ün ölümüne imza atılmıştır.
Durup bakarsınız hep harabeler. Geçmişine kilit vurulmuş bütün bu harabelerin. Sanki dilleri makasla kesilmiş. Geleneksel Harran evlerine gözleriniz takılıp kalır. Nereden geldi bu Harran? dersiniz. Tevrat'ı açarsınız; Orada İbrahim'in kenti olarak geçer. Seyyahlara sorarsınız. Hepsi bir ağızdan "merkez" der. Eski çağları karıştırırsınız: Ay kültürü-Sin Tapmağı... Sonra islami renkler... Ayağınızı toprağa her vurduğunuzda bir ülkenin tuğrası çıkar... Kılıçlardan damlayan kan konuşur, tanıksız, mezarsız binlerce ölü... Selçuklular'ın valiliği, Osmanlılar'ın büyük kenti... ya benim dersiniz... Kazıbilimcilere sorarsınız, "her kazıldığında bir devlet çıkıyor” derler. Peki ama yerüstünde bir şey bırakmayan zihniyet yeraltında ne bıraktı, sorusuna yüklenirsiniz. Yanıt buruktur: "Yeraltında daha iyi koruyoruz Harran'ı."
Neredeyse işgal etmeyen kalmamış.
Bir kendi bayramını görmemiş Harran.
Peki ama nereden geliyor bu Harran? Neden sürekli işgal ediliyor.
Bir soru ile yüzbin cevap yakılır. Harran'da sorular sizi rahat bırakmaz. Sırtınızı Harran Kalesi'ne dayar, düşünmeye başlarsınız.
"Harran Kalesi", der yutkunursunuz. Kendi tarihinize yabancı düşmeniz yetmiyormuşçasma, tarihinizin böylesine yok oluşuna tanık olmanız, kuşkusuz üzecektir sizi. "Öğreneceğim" dersiniz ve başlarsınız. "Kaleden başla" der bir ses. Sese uyarak kaleden başlarsınız. Kalenin yıkılması esaretten başka nedir ki? Burçlara bakarsınız. Sırtına kırbaç yemiş insan gibi inliyor kale... Konuşsalar, anlatacak çok şeyleri olur kuşkusuz. Ama susuyorlar, hiçbir gerekçe yokken.
"Ey tarih/ey zaman" der ve başlarsınız zulmün hikayesine.
Gördükleriniz Mem û Zîn'le birleşir, Cembeli ile yol alırlar.
Harran'ın Adı
Harran'ın adı tarihi kadar eski. Tevrat'ta, çivi yazıtlarında Harranu biçiminde İbrahim Peygamber'in şehri Harran olarak anlatılırken, İslam tarihçileri burayı 'El Cezire' ya da 'Asur Ceziresi'rıin merkezi olarak kabul etmişlerdir.1 Türkiye'deki tarihsel adlann nereden geldikleri ile ilgili geniş çalışmaları bulunan Bilge Umar ise Harran'la ilgili olarak pek bilgi vermemiştir. Kitabının Harran maddesinde, "Urfa iline bağlı ilçe merkezi, kasaba. Daha önce Altınbaşak diye uydurma bir resmi adla, bucak merkezi durumundaydı. Harran adının kökeni ve anlamı bilinmiyor. Bilinen ise Karrhai’dir" diyor.1 2 Harran'ın tarihinin eski olduğu doğru ama tarihsel olarak öyle bilinmeyecek kadar eski olmadığı açıktır. Suriye'nin Şam kentinin güneyinde bulunan Ebla'da (Tarihte Ebla Krallığı) 1975 yılında yapılan kazılarda Harran'ın adı "Ha-ra-an-ki" olarak geçiyor. Eski Babil Devri'nde Harran'ın adı "Uru-ki-Kaskal al Harran" diye biliniyor. Asur Devri tabletlerinde ise, "I-na-ha-ra-an" ya da "1-ha-ra-na-an" anlamıyla tanımlanan Harran aym zamanda, "karayolu, yol, patika, seyahat, sefer, iş seyahati, askeri sefer, akın, angarya" anlamına geliyor, Asurca'da. Sümer ve Akat dillerinde de Harran'ı "Harran-u" kelimesi karşılıyor. Aynca bir hizmet ve bir matematik terimi olarak da Harran "zaman" anlamıyla kullanılıyor.3
Şimdiye kadar verilen adlarla şöyle bir Harran'a baktığımızda karşımıza görkemli, ama mağrur bir Harran haritası çıkıyor ve bu haritadan Harran'a baktığımızda şu gerçekler ...
1. Tevrat: Tekvin, bab XI, 31.
2. Bilge Umar: Türkiye'deki Tarihsel Adlar, înkilap Kitapevi. İst.
3. Eski Eserler ve Müzeler Bülteni. Temtnuz-Eylül. 1986. Sayı: 7. s.
Müslüm Yücel
İbrahim Harran Gizemi
Belge
Belge Yayınları
Marenostrum - Araştırma
İbrahim, Harran Gizemi, Sin Mabedi ve Sabiilik
Müslüm Yücel
© Müslüm Yücel, 2000
Dizgi Belge
Baskıya Hazırlayan
Kenan Dölek
Kapak Tasarım
Yusuf Aslan
İç ve Kapak Baskı
Güler Ofset
Montaj
Adım Grafik
Cilt
Güven Ciltevi
Birinci Baskı
Mayıs 2000
ISBN: 975-344-221-1
Belge Uluslararasi Yayincilik
Divanyolu Caddesi Binbirdirek Işhanı No: 15/4-409
Tel - Faks: (0212) 517 44 53 - 638 34 58
Sultanahmet - İstanbul
