Bu kitapta yer alan fotohikayeleri hazırlamak için üç ay boyunca Batman, Van, Mardin, Yüksekova ve Şırnak'ta çalışan çocuklar, fotoğrafla hatırlamak ve hatırlatmak için hayatlarından bazı görüntüleri bizimle paylaştılar; çektikleri fotoğraflarla kendi hayatlarına baktılar; bazıları eğlenceli, bazıları can sıkıcı, ama hepsi düşündürücü onlarca hikaye yarattılar. Yeryüzünün hangi köşesinde yaşarsa yaşasın, hangi inanca ve kökene sahip olursa olsun her çocuk, duygularını ve düşüncelerini ana diliyle ifade etme hakkına sahiptir. Gezegenimizde konuşulan her dil ise aynı zamanda o dili konuşmayan insanlara emanet edilmiş bir kutsal değerdir. Fotoğrafın dili için sınır tanımaz derler. 2011 yılında gezegenimizin bu köşesinde fotoğraf çeken çocuklar, hayatı nasıl gördüklerini anlatarak insanlık ailesinin ortak belleğini zenginleştiriyorlar.
Ji bo ku em vê wêneçîrokê amade bikin, zarokên ku sê mehan pê ve li Êlih, Mêrdîn, Şernex, Wan û Geverê xebitîn, ji bo ku bi wêneyan bi bîr bînin û bidin bibîranîn, dîmenine ji jiyana xwe bi me re par kirin; di wêneyên bi xwe kişandî re li jiyana xwe nihêrîn. Serboriya hinekan xweş, a hinekan bêzarker, lê giş jî hêjayî hizirkirinê, wan bi dehan çîrokên balkêş afirandin. Li kê dera cîhanê dijîn bila bijîn, bi kîjan olê bawer dikin bila bikin, ji kîjan neteweyê dibin bila bibin, ji mafê her zarokî ye ku bi zimanê xwe yê zikmakî hest û hizrên xwe derbirre. Her zimanekî ku li gerestêrka me tê axaftin, di heman demê de nirxekî pîroz e, yê raspartî kesên ku bi vî zimanî naaxivin jî. Dibêjin, zimanê wêneyan sînoran nas nake. Sala 20iı'an, zarokên ku li vê dera gerestêrka me wêneyan dikişinin, vedibêjin bê ka jiyanê çawa dibinin û bi vê yekê ve jî hişê malbata mirovahiyê ya hevbeş dewlemend dikin.
ÇOCUKLARLA FOTOĞRAF
Özcan Yurdalan
Çocuklarla ilk kez fotoğraf çalışması yaptığımız 1999 yılından bu yana on iki yıl geçti. Bu süre zarfında memleketin farklı köşelerinde çok sayıda atölye gerçekleştirdik. Atölyelerin tamamında özenle üstünde durduğumuz konu, fotoğrafı bir ifade aracı olarak çocukların kullanımına sunmak ve görsel hikayeler kurmalarının önünü açmaktı.
Atölye çalışmalarına başlamadan önce, yerel koordinatörlerimiz Sabri Özdemir, Ergin Sarı, Lutfi Kavak ve İshak Kalaç ile İstanbul'da bir araya geldik. Üç gün boyunca atölyelerin işleyişinden başlayarak ilkeler ve metodoloji üstüne konuştuk. Çalışmalar boyunca "birlikte öğrenme"yi esas alacaktık, sonuçtan ziyade süreci önemseyecektik; asıl amacın sözü çocuklara vermek olduğunu göz önünde bulunduracaktık. Bunun için özgür yaratıcılığı önemseyecek ve ifadenin önündeki tüm engellerin kaldırılmasını hedefleyecektik. Dogmatik olandan kaçınarak analitik düşünmeyi teşvik edecektik. Fotoğraf aracılığıyla bir bilgiyi- tanıklığı- haberi iletirken aynı zamanda bir bellek oluşturmanın imkanlarını araştıracaktık. Atölyeleri sürdürecek arkadaşlarımızla İstanbul'da yaptığımız bu ön çalışmada "fotoğrafla hatırlamak" konusunda sözlü, yazılı, görsel ürünler ortaya çıkarmayı kararlaştırdık. Atölyeye katılan çocukların kendi yaşam alanlarına sorgulayan bir yaklaşımla bakmalarını, düşünmelerini, tartışmalarını ve günlük hayatın olağan akışı içinden çıkardıkları hikayeleri fotoğraf aracılığıyla hepimize anlatmalarını bekliyorduk. Hikayelerin belirlenmesi sırasında bizim rolümüz çocukların işini kolaylaştırmak, ama atölyenin tamamında olduğu gibi bu aşamada da herhangi bir dayatmada bulunmamaktı. Her kararı katılımcı çocuklarla birlikte alacaktık. Atölyenin iç işleyişi, programı, çalışmalar sırasında uyulması gereken kurallar ortaklaşa kararlaştırılacaktı; baştan sona her şey çocuklarla ve aileleriyle paylaşılacaktı. Kentimizde yaşayan sanatçılara, düşünürlere, kültür insanlarına, yazarlara da çağrı yaparak atölyeye katılmalarını sağlayacaktık.
Sonuç olarak beş şehirde paralel yürüteceğimiz atölyelerde "fotoğrafla hatırlamak" temasını işleyecek, görsel hafıza yaratmanın metodolojisini paylaşırken aynı zamanda "çocuklarla birlikte öğrenmeyi" önemseyecektik. Hepimizin içinden geçtiği eğitim sistemi çocukların yetişkinlerden öğrenmesini esas alır. "Çocuklar nasıl davranacaklarını, neler düşüneceklerini, beğenilerini ve tercihlerini nasıl oluşturacaklarını biz yetişkinlerden öğrenmelidir..." Pek de doğru olmayan bu eğitim fikriyatı her yaştaki insanın özgünlüğünü ihmal ederek tek tip zihinler yaratmayı hedefler. Oysa ister çocuk ister yetişkin her insanın tıpkı yeryüzündeki diğer canlılar gibi dünyayı tanıma biçimi, algılaması ve yorumları birbirinden farklı ve kendine özgüdür. Her insan, dünyayla kurduğu ilişkiyi klişeler dışında anlamlandırmasına imkan verecek "özgür algılama" hakkına sahip olmalıdır; ancak bu sayede dünyayla ilişkisini kendine özgü bir şekilde inşa edebilir ve hayatı zenginleştirebilir.
2011 yılının Haziran - Eylül ayları arasında gerçekleştirdiğimiz Yüksekova, Şırnak, Batman, Van ve Mardin atölyelerinde, 10-18 yaş grubunda elli dokuz katılımcıyla çalıştık. Bu süre içinde haftada en az iki kez atölye katılımcılarıyla buluştuk, zaman zaman "eğitimciler" olarak bir araya geldik. Çalışma sırasında ve sonrasında üretim sürecinin bütün sıkıntılarını birlikte yaşadığımız gibi, birlikte üretmenin ve birlikte öğrenmenin hazzını da tattık. Beş şehirde sürdürdüğümüz çalışmaların sonunda bir dizi sergi ve bir kitap ortaya çıktı.
Çocuklar çektikleri fotoğraflarla kendi hayatlarına ve yaşadıkları şehre baktılar; bazıları eğlenceli, bazıları can sıkıcı, ama hepsi düşündürücü onlarca hikaye aracılığıyla bize hayatı nasıl gördüklerini anlattılar.
Bi zarokan re wêne
Özcan Yurdalan
Ji sala 1999'an, ku me bi zarokan re bo cara yekem xebata wênekêşiyê kir û heta niha, 12 sal derbas bûn. Di vê navê de, li gelek quncikên cuda ên welêt me atölye pêk anîn. Di hemû atolyeyan de, mijara ku em bi baldarî li ser radiwestiyan, pêşkêşiya wêne wekî alaveke derbirrînê û pêşîlêvekirina wan a honandina çîrokên dîmenî bû.
Sabri Özdemir, Ergin Sarı, Lütfi Kavak, İshak Kalaç, beriya ku dest bi xebatên atolyeyê bikin, em bi giştî li Stenbolê civiyan. Sê rojan, bi tevahî em li ser birêvebirina atolyeyan, pîvan û metodolojiyê axivîn. Di henga xebatê de, me yê "hînbûna bi hev re" ji xwe re bikira bingeh, me yê ji encamê pirrtir pêvajo binirxanda; me yê armanca xwe ya dordayîna zarokan bo axaftinê li ber çavan bigirta. Dema ku me bi riya wêneyan zanîn-dîtyarî-agahî ragihanda, me yâ di heman demê de li derfetên afirandina bîr û hişekî bikola.
Di vê pêşxebata li Stenbolê de, ku me bi hevalên xwe yên ku dê atolyeyan bimeşînin re pâk anî, me biryar girt ku em di mijara "bibîranîna bi wêne"yê de berhemên devkî, nivîskî û dîmenî derxin holê. Me hêvî dikir zarokên ku beşdarî atolyeyê dibin, qada xwe ya jiyanê vepirsin, bi vepirsîn lê binihêrin, bifikirin, gotûbêjên xwe û çîrokên xwe yên ku di hundirê jiyana rojane ya xwezayî de derdixin holê, bi riya wêneyan ji me hemûyan re bibêjin. Di henga belîkirina çîrokan de, rola me hêsankirina karê zarokan bû. Lê di henga atolyeyê de û di vê astê de me yê tu tiştek araste nekira. Me yê ev biryar bi zarokên beşdar re bigirta. Birêvebirina navxweyî ya atolyeyê, bernameya atolyeyê, pîvanên ku di henga xebatan de diviya bihatana bicîanîn dê bi hev re bibûna biryar; dê ji serî heta binî her tişt bi zarokan re û bi malbatên wan re bihata biparvekirin. Me yê gazî hunermend, rewşenbîr, mirovên çandê û nivîskaran bikira û beşdariya wan dabîn bikira. Wekî encam, li atolyeyên pênc bajaran ên ku me yê bi hev re bimeşandana, me yê têgeha "bibîranîna bi wêne" pêk bianiya û dema ku me metodolojiya afirandina hişekî dîmenî bi par ve bikira, di heman demê de, me yâ "hînbûna di gel zarokan" jî bilind helsenganda.
Pergala perwerdeyê ya ku em hemû tê re derbas bûne, hînbûna zarokan a ji mezinan wekî bingeh digire. "Divê zarok ji me mezinan hîn bibin ku wê çawa tevbigerin, çi bifikirin, çi biecibînin û çi hilbijârin." Ev ramana perwerdeyê ya nerast armanc dike ku mirovê di her temenî de xweseriya xwe ji bîr bike û hewil dide ku mêjiyên yekawa derxe holê. Lê çi zarok dibe çi mezin, her wekî zindiyên din ên li ser rûyê erdê, naskirin, têgihiştin û şiroveya wan cuda ye û xweserî wan e. Her mirov divê xwediyê mafê "têgihiştina azad" be, da ku derfet hebe têkiliya xwe ya bi cîhanê re ji qaliban biwêdetir binirxîne û wateyekê bidê. Bi tenê bi vî rengî dikare têkiliya xwe ya bi cîhanê re li gorî xwe û xweser ava bike û jiyanê dewlemendtir bike.
Di atolyeyên mehên Tîrmeh û Rezberê yên sala 2011'an de, ku me li Gever, Şernex, Êlih, Wan û Mêrdînê li dar xistin, em li gel 59 beşdarên temenê wan di navbera 10 û 18'an de xebitîn. Di vê maweyê de, di hefteyekê de, herî kêm du caran me bi beşdarên atolyeyê re civîn çêkir, car caran wekî "perwerdekar" em li hev civiyan. Di henga xebatê de û pişt re, her wekî me hemû kêşeyên pêvajoya berhemhênanê bi hev re dîtin, me zewqa berhemhênana ku bi hev re bê kirin û hînbûna ku bi hev re bê kirin jî dît. Di encama xebatên pênc bajaran de, gelek pêşangeh û pirtûk derketin holê.
Zarokan bi riya wêneyên ku kişandine li jiyana xwe û li tiştên ku ew dijîn nihêrîn. Hinek jê kêfgîn, hinek jê ne xweş, lê hemû jî mirov difikirînin. Bi dehan çîrokên bi vî rengî nîşanî me dan ku jiyanê çawa dibînin.
.....
Özcan Yurdalan
Fotoğrafla Hatırlamak Bi Wêneyan Bibîranîn
Anadolu Kültür
Anadolu Kültür Fotoğrafla Hatırlamak Bi Wêneyan Bibîranîn Özcan Yurdalan
Fotoğrafla Hatırlamak - Bi Wêneyan Bibîranîn www.fotograflahatirlamak.blogspot.com
Anadolu Kültür ISBN: 978-605-5276-00-3
Editör / Editör: Özcan Yurdalan Yayın Koordinatörleri / Kordînatorên Weşanê: Nesra Gürbüz, Kubilay Özmen Kürtçe Çeviri / Wergera Kürdi: Rêzan Tovjîn, Kawa Nemir Kürtçe Redaksiyon / Redeksiyona Kurdî'. Kawa Nemir Türkçe Redaksiyon / Redeksiyona Turkî: Tamar Nalcı Grafik Tasarım, Kapak Tasarım ve Uygulama / Sêwirîna Grafîkê, Sêwirîna Bergê û Sepan: Vedat Ateş Sergi Tasarım ve Hazırlık/Amadekirin û Sêwtina Pêşangehê: Sinan Targay Baskı ve Cilt / Çap û Berg: Mas Matbaacılık A.Ş. Hamidiye Mahallesi, Soğuksu Caddesi, No: 3 - 34408 Kağıthane - İstanbul T. 212 294 10 00 F. 212 294 90 80 info@masmat.com.tr
2012, İstanbul/2012, Stenbol
Bu kitap, Chrest Foundation, Açık Toplum Vakfı ve Fujifilm tarafından desteklenen ''Fotoğrafla Hatırlamak: Çocuklarla Fotoğraf Atölyeleri" projesi kapsamında yayımlanmıştır. Ev pirtûk di çarçoveya "Bi Wêneyan Bibîranîna: Atolyeyên Wêneyan Ên Bi Zarokên" ku ji aliyê Chrest Foundation, Weqfa Civaka Vekirî û Fujifilm ve hafiye destektin de çap bûye. Ücretsizdir, parayla satılamaz. / Bêpere ye, nayê firotin.
Anadolu Kültür Cumhuriyet Cad. KA-HAN No:40/8 34367 Elmadağ - İstanbul Tel: 0 212 219 18 36 / Fax. 0 212 232 18 66 www.anadolukultur.org iletisim@anadolukultur.org
