 Abdurrahman Bedirhan ve ilk Kürt Gazetesi Kurdistan
Malmîsanij
Compte d’auteur
...Size itirazla diyebilirier ki "Okuryazarları binde bir oranında olan bir kavmin. dilinde gazete yayımlamaktan ne çıkar?" Bu itirazda bulunanlar bir milletin uyanışının hızlanmasının bazen bir iki kişiye borçlu olduğunu bilmezler, özellikle içlerinden Fuzulî gibi şair, Selahaddin-i Eyyubî gibi asker yetişen Kurt kavmi neden aydın düşünceli sayıca küçük bir grubun kültür ve bilimiyle aydınlatılmasın? Dünyada hiçbir şey kaybolmaz. Yaratılış alanında varlığını kanıtlamış bir atomu yoketmek olanaksız oldugu gibi anlayış alemine sunulan bir düşüncenin de kesin olarak kaybolması kesinlikle olanaksızıdır. Bir cisim üzerine inen bir darbenin o cisim üzerinde atomsal değişmeye neden olması nasıl kaçınılmaz ise bir milletin anlama bilincine çarpan bir düşünce darbesinin de etkisiz kalması olanaksızdır. Halka doğuştan sahip oldugu hakları ve siyasal haklarını öğretmek sizin gibi seçkin insanların vicdani görevidir.
Bugün halk kendisine uzatılan merhamet ve sahip çıkma elini, cellat elinden yahut malını, ciğerinin parçasını (evlâdını) gasp ve yokedecek olan kana bulanmış bir despotun kanlı ellerinden ayirdetmiyebilir; fakat ne onemi var! Sizin, cömertçe çalışmalarınızın ürününü bugün veya yarın görmek için çalışmadığınızdan eminim.
Siz, Der râh-ı azm merhale-i kurb ü bu'd nist" (Azim yolunda yakınlık ve uzaklık merhalesi yoktur) diyerek emellerinizin Kabesinin uzaklığını düşünmüyorsunuz bile; böyle olmak da gerekir.
Kanıtlanmış tarihsel gerçeklerdendir: Zaman, yardımına başvurmaksızın yapılan şeyleri korunmakla onurlandırmaz.
Kürtler şimdiye kadar "halifenin ne demek olduğunu bilmezlerdi. Bunu bildirmek ne büyük (bir) gayrettir. Kürtler, hükümetin her yaptığının dogru ve meşru olduğunu sanırlardı. Pâdişâhın tüm işlediklerinin lütuf ve yardım olduğunu sanırlardı.
Bunun böyle olmadığı(nı), herkesin bir hakka sahip olduğunu Kürtlere siz okutuyor, siz öğretiyorsunuz. Sizin üstlendiğiniz kalem savaşı ne şanlı, ne şerefli bir gazadır.
Belki bu kalem güreşi çok uzar (ve) ömrünüz yetmez; fakat emin olun iki gözüm Abdurrahman Bey, bilmenin doğal verimliliği, insan beyninin belirgin verimliliklerdendir, o yüce verimlilik daima, sizin yardımcınız, gayretinizin teşvikçisi olacaktir. Yeter ki sizin aziminiz gevşemesin, mübarek saglık ve esenliğiniz bozulmasın' Tanrının yardımıyla galibiyet sizindir...
İçindekiler
Önsöz / 7
I) Abdurrahman Bedirhan
1- Kurdistan Gazetesi ve Abdunahman Bedilhan / 11
2- Kurdistan Gaz esini Yayımladığı Donemde Abdurrahman Bedırhan'ın ittihad ve Terakki île ilişkileri / 12
3- Abdurrahman Bedirhan'm Ermeniler ile ilişkileri / 14
4- 19O6'da Bedirhanilerin Sürgün Edilmeleri / 19
5- 11. Meşrutiyetin ilan Edilişinden Sonra İstanİ3ul'da / 22
6 Abdurrahman Bedirhan'm Bazı Yazılan / 25
İlk Kürt Gazetesi: Kurdistan
1- Kurdistan Gazetesi / 29
2- Kurdistan Gazetesinin Eksik Olan San / 35
3- Kurdistan Gazetesinde Yazanlar 36
4- Diğer Gazetelerin Kurdistan Gazetesi Hakkmda Yazdıklan / 38
5- Mason Gazetelerinden: Ummid / 39
6- Kurdistan Gazetesi ve II. Abdulhamit Yönetimi / 48
7- Kurdistan Gazetesinin 17. ve 18. Sayılan / 49
III) 17. Sayının Yazıları
Paris'e Muvasalat / 57
Glrid / 59
Kurdlstaridan Bh Mektub / 60
Murexxesbûna Wişaqan Bi Gulgeşta Sersale Rexbeta Gerra Wan e
Bi Bazara Husn û Cemale / 61
IV) 17. Sayıdaki Türkçe (Osmanlıca) Düzyazının Sadeletrilmiş Biçimi
Kurdistan'dan Bir Mektup / 64
18. Sayının Yazıları
Teblix / 68
Tebllg-i Mahsus / 69
İcmal / 69
Hewadis / 71
Hulâsa-1 Mesâvî-i Hükümet ve Neticesi Olan Terceme-i Halim / 72
Cenevre Yolunda / 74
[Mem û Zin] / 76
VI) 18. Sayıdaki Türkçe (Osmanlıca) Yazıların Sadeleş- Tirilmiş Biçimi Özel Bildirim / 79
Hükümetin Kötülüklerinin özeti ve [Bunların] Sonucu Olan Yaşam Öyküm / 80
Cenevre Yolunda / 82
VII) Ekler
EK-I) Rıdvan Paşa'nın Katili Kimdir? / 87
EK-II) Tarihin Esrarengiz Sahifesi: Rıdvan Paça Nasıl öldürüldü? / 91
EK III) Rıdvan Paşa'nın Katilleri: Abdürrezak'ın İ'trâfları / 98
EK-IV) Abdurrezak Bedirhan ve Rıdvan Paşa'nın Öldürülmesi / 99
EK-V) Bir Telgraf / 101
EK-VI) M. Salih Bedirhan / 102
Kaynak ve Notlar / 113
Yararlanılan Kaynaklar / 125 ÖNSÖZ
Yazılı Kurt kültürünün onemli bir köşetaşı olan ilk Kürt gazetesi Kurdistan (Kürdistan), değişik yönleriyle incelenmeye deger bir gazetedir. Sadece bazı ülkelerin kütüphanelerinde değişik sayılarına rastlanan bu gazeteye ulaşmak ise hayli güçtü, üstelik kütüphanelerdeki bu sayılardan haberdar olan kişilerin sayısı da sınırlıydı. Ancak I972'de Kemal Fuad'ın, I991'de de M. Emin Bozarslan'ın önemli bir hizmette bulunarak bu gazetenin toplubasımını yapmaları sayesinde gazete yeniden geniş okuyucu kitlesine ulaşabildi.
Hem Kemal Fuad'ın hem de M. Emin Bozarslan'ın yeniden yayımladıkları toplubasimda 10., 12., 17., 18. ve 19. sayılar eksikti. Bütün çabalarıma ragmen bunlardan ancak 17. ve 18. sayıları bulabildim. Burada bu iki sayının yazılarını Latin harflerine çevirip Osmanlıca metinlerinin dilini sadeleştirerek asıllanyla birlikte sunuyomm.
Bu sayılardan 18. sayının aslı Ankara'daki Milli Kütüphane'de bulunmaktadır. Fotokopisini bir dostun yardımıyla edindim. 17. sayının aslı ise Paris'teki Bibliotheque national (Ulusal Kütüphenede bulunuyor. Bu sayının fotokopisini de Haydar Erdogan temin etti. Her iki arkadaşa da teşekkür ederim.
Bu sayılarla birlikte, Kurdistan gazetesi ve bu gazeteyi altıncı sayısından itibaren yayımlamış olan Abdurrahman Bedirhan'a da birer bölüm ayırdım. Abdurrahman Bedirhan'ın birçok yazısı Kurdistan gazetesinde bulunduğu ve ilgi duyanlar bunlara başvurabilecekleri için burada daha çok başka kaynakların yardımıyla onun yaşamı ve çalışmaları hakkında bazı bilgiler sunmak istedim.
Kürdistan gazetesinin yayımlandığı dönemde M. Salih Bedirhan tarafından yayımlanmış olan ve bir mason gazetesi olduğu anlaşılan Ummid gazetesini de, yeterince tanınmadığını düşünerek kısaca tanıttım.
Konuya ilgi duyanlara yararlı olması ve hem Kurdistan hem de Ummid gazetesinin halen bulunamamış olan sayılarının da bir gün gün ışığına çıkması dileğiyle.
18 Eylül 1992
Malmisanj
I) Abdurrahman Bedirhan
1-Kurdistan Gazetesi ve Abdurrahman Bedirhan
İlk Kürt gazetesi olan Kurdistan'ı altıncı sayısından otuz birinci sayısına dek yayımlamış olan Abdurrahman Bedirhan, ünlü Bedirhan Bey'in oğludur. Abdurrahman Bedirhan'ın çocukluk ve gençlik dönemi ve Kurdistan gazetesini yayımlamadan once nelerle meşgul olduğu konusunda pek bir şey bilmiyoruz. Celîlê Celîl'in yazdığına göre, o, Kurdistan gazetesini yayımlamadan önce "İstanbul'da Maarif Vezareti idaresinde başkan vekili idi.” Abdurrahman Bey, altıncı sayıdan otuz birinci sayıya dek Kurdistan gazetesinin "sahibi ve muharriri" idi. Dört yıl boyunca gazetesini bir yerden diğerine taşıyıp durdu. Şırasıyla Cenevre, Kahire, Londra, Folkstone (Ingiltere) ve tekrar Cenevre.
Kurdistan gazetesini çıkarmaya devam etmesi ve Abdülhamit yönetimine muhalefeti nedeniyle "1900'de Türk mahkemesi gıyabında, onu müebbed hapse mahkum ederek mallarına elkoyma karan verdi." (2)
Abdurrahman Bedirhan'ın yayımladığı Kurdistan gazetesi, "Arnavut, Romanyalı, Asuri, Arap, Ermeni ve Kürlerin yaşadığı bölgeleri de kapsayan federatif bir rejimin oluşturulması ve Sultan'ın rejiminin düşürülmesi davasını güdüyordu." (3) Celîlê Celil'in de belirttiği gibi, Abdurrahman'ın liberalliği giderek radikalizme dönüşüyordu (4). Kurdistan gazetesini yayımlaması ve muhalefet çalışmalarını sürdürmesi üzerine, Abdülhamit yönetimi, Abdurrahman Bedirhan'ın memurluğunu terk ehnesini gerekçe göstererek onu Osmanlı vatandaşlığından atmayı düşünüyordu. Dr. Şükrü Hanioglu'nun yazdığına göre, bu konudaki resmi belgeler Başbakanlık Arşivi-Babiali Evrak Odası/Dahiliye giden, 99-3/ 48, 1640/114731'de, onun muhalefeti terk karşılığı sağladığı çıkarlar ile ilgili bir belge ise Başbakanlık Arşivi-Yıldız Günlük Maruzat, 24 ş. 1323/ no. 8O68’de kayıtlıdır (5).
..... Malmîsanij
Abdurrahman Bedirhan
ve ilk Kürt Gazetesi Kurdistan
Compte d’auteur
Compte d’auteur
Abdurrahman Bedirhan ve
ilk Kürt Gazetesi Kurdistan
Sayı: 17 ve 18
Birinci baskı: Kasım 1992
Kapak düzeni:
M. Serdar Karata?
© Malmlsanij
Adres:
Hyppingeplan 6-5 tr.
163 62 Spânga - Sweden
ISBN: 91-630-1301-0
Malmîsanij
Abdurrahman Bedirhan
Ve ilk Kurt Gazetesi | 
