Mewlûdê Nebî
Mela Ehmedê Xasî û Mewlûdê Nebî
Mewlûdê Nebî, bi ziwanê Kurdî bi zaravayê Zazakî (Dimilkî) bi destê Mela Ehmedê Xasî hamew nûştişî. Di 25'ê aşmê Adarî 1315 (1899) de çarsey hebe di Çapxaney Litografya sûkê Diyarbekirî de hamey çapkerdişî.
La mixabin ma derbarey jiyanê Xasî de zaf çîke nêzanê. Zanayîşo ku ma der û dor ra û kowara Hêvî ra giroto; Mela Ehmedê Xasî serrê 1867 - 1868 de dewê Hezanî de hamew dinya. Hezan enka di navçey Pêşêkevirî de, dewêka gird a û eyro nehya wa, a dewe girêdayê Lice ya.
Namey pi Mela Ehmedê Xasî, Mela Hesen o. Ehmedê Xasî pî xu hete dest bi wendiş kerd. Badê wendişê xu yê dewe feqîtî kerde û wendişê medresan berdewam kerd, wendişê xu yo peyîn zî Diyarbekir de temam kerd û îcazey xu mifrî Diyarbekrî Hecî Îbrahîm Efendî hete girot. Demêke bî miftî Licey. 1909 Melayê Xasî Diyarbekir ra surgunê Rodos -a ku deryayê sipî de wa- kerdo. Ehmedê Xasî 18.2.1951 di dinyay xu bedelnawa (şiyo remet).
Ehmedê. Xasî di ê demi û ê rewşî de ronakbîr, 'alim û welatparêzêkew germ bî. Neslê Xasî rayew keyna û nevî yê estê. Gorey vatişanê kesê ku ew nas kerdêne zehf eserê cê biyê. Ê badê wefatê cê ra tersê dewlete ra hamey veyşnayişî. Eyro zî ş'irê cê bi Tirkî, 'Erebî, Kurdî (Kurmancî) şarî miyan de estê. Ez wazena enî ş'îranê Xasî ra diheban zî wendoxan ré pêşkêŞ bikerî. Xasî, bi ziwanê Tirkî, 'Erebî, Farisî, û Kurdî (Kurmancî - Zazakî) zanayne.
Mewlûdo ku Xasî bi herfanê 'Erebî nûşto, ma bê ku bedelnayîş tede virazin, ma bi herfanê latînî nûşt, la bi tevlî ku gelêke hevalan zî hetê ma kerd, ma kowara Hêvî ra zî feyde dî; reyna zî ma zanê go kemanî ma bibo. Eger şaşî û kemanî ma jo bivîno û ma rê binûsno, ma go pê kêfuweş Bibin Ma bi zanın herfê (d) henî cayan de kerd (z), herfê (A) (E) (Ê) ('Î) (U) ma nuxteyke (') nawa ser ('a) ('e) ('ê) ('î) ('u) yanê zey ('ezman), ('alim), ('îbet), ('Umer) ... pê ew veng vecyo, ma eno metod bi kar ardo. Bi qey ku orjînalê cê bi herfanê 'Erebî biyo ma zî ana nûşto.
MIHANÎ
Bîsmîllahîrrehmanîrrehîm
Ez bi bîsmîllahî îbtida kena, Raziqê 'aman û xasan piya kena.
Rebî, hemd û şukrî ancax to rê bê, Kîbr û medh û fexrî pêro to rê bê.
Çende rey bê ma sewa bê hemdê ma, La belê nêrê hîsaban çendê ma.
Hemd û şukrê to eda qet nêbenê, Ma sera Rebbî, ti zanê vînenê.
Halé' mîskîn û feqîr û naqisan, Rûreş û zer sîyahê zey hesan.
Her nefes de vacê hemd û şukrê to, Wacib o bê şubhe ancî heqqê to.
Maneno îne sero şukrê çiman, Dest û ling û piyabê 'ezayê bînan.
Key yeno ca Rebbî, heqê şukrê to, Ger ezel ra ta ebed ebed ma zikrê to
Tim biker, qet xafilî nêbin mudam, Hermehal o ger edaker ma temam.
Labelê ma zanê rehma bê hîsab, To hete esta wû ma bî dilkebab.
Wazenê ma lirfê to hergû hewe, Tim bi zarîy û fixan roc û şewe.
ENO MEBHESÊTERTIBÊ MEWLÛDÊ
FEDLEY WENDIŞÎ
Lazim o tertîbê mewlûdî temam, Ma sero vacin bizanê xas û 'am.
Ger ti yew mewlûd xu rê wendiş bidê, Lazim o tertîb bizanê pê bidê.
Ewwela tezyînê xu 'eylanê xu, Lazim o to rê biqasê halê xu
Cabîyarê b'edî coy'ûd û bixûr, Şerbet û mûman zî rûnê bê qisûr.
Hinkî nan û sole zî rûne bira, Vende çende merdiman qasê xu ra.
Ger bipersê wendişê "roc û şewe" Wendişê şew baştir o hergû hewe.
Çunkî şew bî ame şahê enbîyan, Na dunya hem Mekke de ey 'aşiqan.
Îlletê şew çunkî 'îsyanî kemî, Tim bena waq'i bi îbnî Ademî.
Xasseten yew rey di dunya ay şewî, Qet gunekarî ke nêbî yew hewî.
Ger bîyo vatiş delîlê ma çî yo? Neksê lat û pewt û narê fursî yo.
Hem cewabê qebre zî ê rê sihal, Go bibo tavil bido 'emma yûsal.
Hezretî Siddîqî vato yew kelam: Baş bizanê, pê bigîrê xas û 'am:
"Xerckero yew dîrheme kamo temam, Yo hevalê min di cennet de midam".
Hezretî Farûqî zî t'ezîme yê, Vato mara: "Pê bizanin qedrê yê.
Qedrê yê kamo bigîro bêriya,
Zey Muhemmed Ehmedî biyaro dinya" .
Hezretî 'Usmanî yo kerrarî sef, Herdînan vato 'eceb çîkew şeref:
"Yew bido yew dirhem biqelbo şedîd, Zey di Bedr û hem Huneyn de bo şehîd" .
Hem bigîro qedrê ê zî ey biran, Yo dinya ra nêvecêno bê iman.
Şeyxê Besrî vato: "zey Kohê Uhud, Zerdê ma bê go di yew mewlûd de bid
Fexrê Razî vato: "weqta rûnenê, Nan, eger yew boro loqmeyke tenê,
Pîze de go nanbiko cûş û tereb Go biwazo tim 'dû vaco e Reb.
Ay ku ez werda gunehkar o 'efû, Wazena ê rê binamey to 'efû" .
ENO MEBHESÊ ÇINÊBÎYAYIŞÊ
EŞYAN Û SIRRÊ HOMAY O
'Ewwilî xellaqê kullê maswa, Tim tenî bî baş bizanê binewa.
Nê eno 'erd û en 'ezmanî bî, Nê perî yû cinnî, nê însanî bî
Nê enî rocîw şewî né nizd û dûr, Nê zemanî nê mekanî bê fitûr.
Yanê né hacaw tiya enkaw verî, Qet çinêbî hem çinîkê zey verî
Lebelê fikr û teenmul qet meke, 'Eglê heywanî ebed ver pê meke.
Yew 'eqil ku eslê yê awew herrî, Yo çizano hukmê şahê Ekberî.
Ger bipersê hikmetê Homay tera, Go bibo zey meşke perçe, ey bira!
Axi , qet yew bi eql û mahirî, Nêrseno m'erîfetê yê Qadirî.
Belkî ancax ehlê qelbê muhreqî, Yo bizano cuzêke sîrrê Heqî.
Nêşkeno yo zî biko t'erîf hema, m'erîfetê Xellaqê ma.
B'edî co na dare ser Rebbul umem, Zikrê yê kerd bê hîsab, nîno qelem.
B'edê yê zikran hema Rebbê wera, Arde yew 'eyne heya na yê vera.
Weqto nûrê Ehmedî, anya tera. Bêhîsab kerde heya Rebbê xu ra.
Areqêke da hema şeş çilkî yê, Kewtî war çar bî tera çar yarê yê.
Yew te ra zî, bî gulî boy tim yenê, Yîne ra zî yew birinc o ma wenê.
B'edî co nûrê hebîbê Ehmedî,
Secdê berd pane ray bi qeybê sermedî.
Yo sebeb ra ma rê panc ferzî temam, Wacibê tm ma nimac ker her midam.
B'edî co duyyes hîcabê nairî, Ardî nay ro yê Xudayê Qadir.
Nameyê perdan bi xu yew: Merhemet, Yew Keramet, yew zî Mînnet, Menzîlet.
Yew Nubuwwet, yew zî ta'et namebî Yew se'adet yew zî Rif et ya ebî
Yew Hîdayet, yew zî T'ezîm des tamam Yew şefa'et yew yewzî qudret wesselam
B'edî co nûrê hebîbê serwerî,
Mendo hergû perde de yo çende serî.
Dûzî 'ezmanî tera amey wicûd, La heqîqet ancî zano yo Wedûd.
Nîsfo bîn ra zî viraştiş da cidîd, Lewh û kursî yû qelem 'er şo mecîd.
Wazenê ger ma xelasiyya temam. Vatişê ma esselatû wesselam.
Ma ebed né' geyrenê a ger meram. Nêkerin îcra ku vacin ax û Şam".
Miyanê Şamî ra wiriştî hergû hew. Şîne reyra né bi roc daîm bi şew.
Kewtî çol û kerbelayê kafirî. Şî hetta doré Mekî zey adirî.
Kerde casûsî hetta yew rocêke, Ame Abdullah tenî şi çolêke.
MELA EHMEDÊ XASÎ
MEWLÛDÊ NEBÎ
Bi Ziwanê Kurdî (Zazakî)
Tadox (Werger) Tîpane 'Erebî ra: Mihanî
WEŞANÊN FIRAT: 24
Tebax: 1994
Adres: Divanyolu Cad.
Binbirdirek İşhanı No: 15
Sultanahmet / İstanbul
Tel: (0212) 516 0591
Fax: 518 84 15
Tiperêz : Murat Ece
Berg : Aydın Keleş
çapxane: Ceylan Matbaacılık
