Hiroşima duwem Helebce
Rıza Çolpan
Dersim
Strana Dêrsım
Dêrsım nav çar çiyan da
Hêstêr çavên daykan da
Zar, zêçên me şewıtandın
Bın xani û cılan da
Çıbû lı Dêrsımê çı bû?
Dost giryan, dıjmın şabû
Welatê me Kurdıstan
Bın lıngan de xızan bû
Bıpırse çemê Mınzûr
Çıqas kuşt zarokên hûr
Ew ax a erdê Dêrsım
Bi xwinê bû gola kûr
Çıbû lı Dêrsımê çıbû?
Dost giryan, dıjmın şabû
Welatê me Kurdıstan
Bin lepan de wêran bû
Dêrsım çiya û kani
Keç bûkan şini dani
Mıstê kor ferman derxıst
Leşker koka Kurd ani
Çıbû lı Dêrsımê çıbû?
Dost giryan, dıjmın şabû
Welatê me Kurdıstan
Bin destan de wêran bû
.....
Naverok
Pêşgotın / 5
Strana Dêrsım / 10
Bıra ê Kurd / 13
Kurt Kurd / 14
Çar dıjmın / 15
Bıraziya mın Zayide / 17
Tu megire / 19
Şiyarbın, yekbın / 20
Bang / 22
Xwin dıbari / 23
Yekbın / 24
Êdi bese / 25
Em bêkesın / 26
Pêşmerge û şoreşgeran ra / 27
Jı bona hın Kurdan / 29
Kaleki gundi, Xıdê Bextiyaran / 31
Stranek geleri "Şev şev e" / 39
Dışewıte kezewa mın / 41
Ez û tu / 42
Jı gırtiyên Kurdan ra "Dılorinım" / 46
Megire dayê / 47
Bira mın hat / 48
Dıvê em rabın / 49
Hêviya dayikê / 50
Ten ber çavên mın / 51
Jı bo welat / 52
Rewşa Kurdan / 53
Gelê hejar / 54
Jı bona mırına mamoste Cigerxwin / 55
Xeyal / 57
Gıliyên pênûsê / 61
Memê Şıvan / 62
Ma çı ferq heye? / 72
Newroz / 76
Jı dayikê ra / 80
Birnabın / 82
Beri her tışt mırovım / 85
Canê, canê / 88
Tu şirini / 90
Kedxwarın teres / 91
Namek jı dayikê ra "Bawer bûme" / 92
De rabe Kurdo / 94
Oy dayê / 96
Bese kor mebe / 98
Nasbıkın / 99
Gula kesk û sor zer / 101
Dêrsım warê şêrane / 102
Nalina hezar salan / 104
Serastke xwe / 106
Rewşa ber çav / 108
Banga bırati / 110
Gelek salın / 111
Kurdperwer te birnakın / 113
Helebce / 117
Çend çarinên pêşneyari / 121
Reş gırêdan / 127
Disa jiyan jehr kır dıjmın / 177
Derketına PKK / 255
Çarinên dılşabûnê / 259
PÊŞGOTINA NIVİSKAR
Xwendevanê hêja, beri ku tu bıkevi nav xwendına rûpelên ev pırtûkê, ez dıxwazım piçeki lı ser dirok û tekoşinên Kurdperwerên Kurdıstana Başûr rawestım û qasa zanina xwe te, we, lı ser ew tekoşinan û ew perçe ê Kurdıstan de serwext bıkım. Jı bona hın kar, xebat û çalakiyên Kurdperwerên ew herêma Helebce û jı bona ew pênc hezar cangoriyên Kurdıstan ji, ez bı cûdahi, lı beri helbesta xwe a nav "Reş gırêdan" de jı we ra bınıvisinım û we lı ser ew bûyer û barbariya Saddam'ê xwinxwar û faşist de piçeki agadar bıkım.
Ez naxwazım pırr bıkevım kûrahiya dirokê. Jı ber ku ew babeta, babeta ev pırtûkê nine. Çawa ku hûn ji dızanın, lı pışti şerê cihan ê yekemin û Peymana Sewrê de, dewleta İngiliz dewsa xwe dabû ser Iraqê û Kurdıstana Iraqê. Dewleta Fransız ji ax a Sûriyê û Lubnanê kırıbû bın bandûra xwe. Ango ew herdu welat ji bûbûn mêtingehên Fransız, lı para dewleta Fransız de mabûn.
Lı sala 1918'de, dewleta İngiliz hukma Kurdıstan'a başûr da dest Şêx Mamût Berzenci. Lê bı rasti Şêx Mamût Berzenci doza Kurdıstanek Serbıxwe dıkır. Lê sed mıxabın ku pırr caran daxwaziyên mırovan bı gora dılê mırovan nayên cih. Mamût ji werge bû. Bı kurtasi hukma İngiliz ew daxwâziya Şêx Mamût nepejırand. Jı bona ew, Gulana 1919'de, Şêx Mamût lı dıji dewleta İngiliz serihılda û lı navbera hêzên Kurd û İngiliz de şereke gewre lı dorbera çiyayê Qere de destpêkir. Lı ew şeri de kurdên Hemewendi jı gelê xwera bêbextiyên mezın kırın; bûn caşên dewleta İngiliz, lı tev ew dewleta mêtinkar bırayên xwe kuştın. Lı ew şeri de Şêx Mamût birindar bû û disa bı bêbextiya Hemewendi'an va Şêx dil hate gırtın. Hukma İngiliz lı destpêkê de fermana dardakınnê jı bona Şêx derxıst, lê dûra ew bıryara û ew fermana guhart û Şêx Mamût sırgûne Hindıstanê kır. Lı pışti ew sırgûnkınna Şêx Mamût de, gelê Kurd vala nesekıniya, tekoşin lı ser tekoşinan pêk hatın û hukma İngiliz bêt havıl ma Şêx Mamût şuva ani.
Belê, lı pışti ew bûyeran, roja 14 ê meha Tabaxê 1922'yan de, Kurdên Kurdıstana Başûr lı bajarê Sılêmaniyê de, cıvinek mezın çêkırın. Lı pışti gelek axaftın, pêşneyar û pêşniyazan de hılbıjartın çêbû û lı ew hılbıjartınê de Şêx Mamût hate bıjartın û Şêx xwe kır Padişahê Kurdıstan. Lı pışti damezrandına dewlet û karbıdestek Kurd de, Şêx Mamût Berzenci dıbistanên Kurdi ava kırın û xwendın, nıvisandına Kurdi destpêkır. Dıravên dewleta Kurd û pûlên posta kurdi derxıst. Jı bona ew tevgera Şêx Mamût Berzenci, hukma İngiliz geleki bêkêf û eciz bû. Xwast ku ew dewleta kurdi bıxurine. Jı bona ew ji, lı 4'ê meha Adarê, 1923' yan de, leşkerên İngiliz êriş dan ser bajarê Sılêmaniye'yê û bajar bombebaran kırın. Xêncı Sılêmaniye'yê, her usa gelek gund û cihên dın ji hatın bombebarankırın û bı hezaran Kurd cangori bûn. Lı pışti ew bêbextiyê de, icar hukma mêtinkar, dewleta Iraqê da damezirandın û hukma Şêx Mamût ji temırand û lı holê rakır. Lı pışti ew bûyer û bınketına tevgera Şêx Mamût Berzenci, icar dı sala 1931-1932'yan de, gelê kurd carek dın lı dıji hukma İngiliz serihılda û kete nav şereki gewre. Serokatiya ew serihıldanê, bırayê Şêx Abdulselam, Şêx Ahmet gırte destê xwe û ew serihıldana bı mêrani domand, dûra ji ew karê xwe radeste bırayê xwe Mele Mıstefa Barzani kır.
Lı sala 1942'yan de, lı Kurdıstana İranê de, Komela "Jiyanewey" hate damezrandın. Lı sala 1945'an de ji, avakarên ew komelê, komel hılşandın û lı şûna ew komelê de " Partiya Demoqrat a Kurdıstan" damezrandın.
Lı meha çıleyê paşın, 1946'an lı kurdıstana Rojhılat de "Komara Mehabadê" hate damezrandın û êlan kırın. Lı pey damezrandına ew Komara Kurdıstan de, icar Mele Mıstefa Barzani bı eşq û dıl tev 800 pêşmergeyên xwe va çû Kurdıstana Rojhılat bû Serdarê artêşa ew Komara Kurdıstan. Ango Komara Mehabadê. Pışti xurandına ew Komara Kurd de, Barzani lı tev pêşmergeyên xwe dageriya Kurdıstana Başûr. Lê mıxabe ku hêzên dewleta Iraqê bûn asteng, nehiştın ku Mele Mıstefa Barzani bıkeve Kurdıstana Başûr. Lı ew dema heri dıjwar de, Barzani bêt havıl ma, lı tev 500 kes hevalên xwe, bı peya berê xwe dan Yekitiya Sovyet. Lı pışti hezar dıjwariyan û meşa 52 rojan de xwe gihandın sinorê Yekitiya Sovyet û felat bûn.
Mele Mıstefa Barzani tev hemû hevalên xwe 12 sal lı Yekitiya Sovyet de man. Ew mırovê mêrxwas û nemır, lı tev hemû hevalên xwe lı Yekitiya Sovyet de çı ditiye û çıqas dıjwari kışandiye, ez qal û behsa ew tıştan ji nakım. Jı ber ku ew tıştana hım babeta ev pêşgotına mın ninın, hım ji, bı sedan rûpelan dıxwazın. Dı roja 14-7-1958'an de, lı Iraqê, bın serokatiya Abdulkerim Qasım de, şoreşek çêbû. Lı pışti ew şoreşê de, hukma Abdulkerim Qasım, heqê gelê kurd ji pejırand û ew heq dayin kıre deqek Makzagona mıweqet û êlan kır. Ango ew deq, deqa sêyem bû. Lı pey ew şoreş a Abdulkerim Qasım, Mele Mıstefa Barzani tev hevalên xwe dageriyan welêt. Lı pışti heyamek heri kurt de, ew heq dayin jı bona gelê Kurd bû xewn û xeyal. Ew gotın hemû lı ser qaxızan de man û hukma Abdulkerim Qasım ji çu heqek neda gelê Kurd. Jı bona ew bêbextiyê "Tekoşina Rızgariya Kurdıstan" disa lı bın serokatiya Mele Mıstefa Barzani de hate domandın. 8-3-1963'yan de, lı Iraqê şoreşek dın çêbû û vêca ji Abdulselam Arif bû Serok Komar û ew ji heya sala 1966'an lı ser hukım de ma.
Lı pışti sala 1966'an de, icar dolıwa dewletê kete destê Abdulrahman Arif. Serok Komariya Abdulrahman Arif ji, heya 17-7-1968' an berdewam kır. Lı pışti ew rojê û dirokê de, hukma Partiya Baas dolıwa dewletê kıre destê xwe, Ahmet Hesen Bekir bû Serok Komar, Saddam Husênê xwinxwar ji bû cigırê wi.
Hukma Partiya baas 13-3-1970 de, heqê gelê Kurd ê Xwemuxtariyê, ango heqê Otonomiyê pejırand, lê sed mıxabın ku, ew bıryar û gotınana ji, disa lı ser rûpelên qaxızan de man, hukma xwinxwar çu tıştek neda gelê Kurd.
Lı 16-3-1974'an de, şoreşa Kurdi disa lı bın serokatiya Mele Mıstefa Barzani de destpêkır. Lı pışti destpêkırına şoreşa Kurdi de, icar tevgera ew şoreşa Kurdi, Zaningeha Kurdi dı roja 24-4-1974'an de lı Bexda'yê rakır bır Qeredızê. Jı bona ew tevgera gelê Kurd ji, hukma Baas her har û eciz bû. Jı ber ku Zaningeha kurdi rabûbû ser erdê Kurdıstan.
Lı sala 1975'an de, lı Cezayirê hukma Baas û Şahê İranê, Şah Rıza Pehlewi rûnıştın lı nav xwe de peyman çêkırın. Lı ew rojê de hukma Şah arikari neda tevgera Kurd û tevgera kurd bêt arikari hışt. Lı pışti ew, hukma Baas bi barbari êriş da ser tevgera Kurd, Mele Mıstefa Barzani şer terıkand û çû Tahranê. Hukma Baas 4000 hezar gundên kurd hemû xurand, bı sedhezaran gelê Kurd sıgûne çolan kır, Kurdıstan tar û mar kır, şêland.
Lı pışti ew bêbextiyê de, hın pêşmerge lı ser çiyan de man û carna êriş dıdan ser dıjmın û xesereyên mezın dıdan hukma Iraqê.
Dı roja 30-7-1979' an de Saddam Husênê xwinxwar hate ser hukım. Lı eyni salê de şoreşa Xumeyniyê kevneperest lı İranê çêbû, Şah reviya û Xumeyniyê paşverû hate ser hukım. Lı pışti ew şoreşê de pırr zeman derbaz nebû, icar Saddam Peymana Cezayirê çırand û êriş da ser İran. Şerê Iraq û İran'ê heşt sal berdewam bû, nêzıka milyonek kesên bêt sûc û gune hatın kuştın, dûra ew şera ji hate temırandın.
Xwendevanên eziz, ez dıxwazım ev pırtûka xwe bı taybeti jı bona biranina pênc hezar cangoriyên Helebce, jı bona cangoriyên Qoçkiriyê, cangoriyên tevgera Şêx Said'ê Piran, cangoriyên tevgera İhsan Nûri Paşa, serihıldana çiyay Agıri, jı bona cangoriyên Dêrsım û hemû cangoriyên Kurdıstan pêşkêşe hemû gelê Kurd, bı taybeti ji pêşkêşe cıwan û neslên peyhati û xwendevanên peyhati dıkım. Bıla gelê Kurd û cıwanên peyhati lı ev pırtûkê bınhêrın, bıxwinın û ev pırtûkê lı malên xwe de mina Albûmek gıranbıha û xezineyek heri hêja bıparızın.
Bıla cangoriyên kurdıstan lı nav nûran de razın; gelê Kurd wana cangoriyên xwe birnake.
Rıza Çolpan
Hiroşima duwem Helebce
Dersim
Weşanên Dersim: 3
Çapa yekem: Çıleyê pêşin 1994
Rıza Çolpan
33 Villiers Str.
Merrylands 2160
Sydney - Australia
