VersionsRencontres 24, les Kurdes et le droit [Français, Paris, 1947]
Kürdistan (1918–1946) [Türkçe, İstanbul, 1978]
Kürdistan (1918 – 1946)
Lucien Rambout
Komal
«... Ortadoğu petrol rezervlerinin büyük bir kısmını bulunduran Kürdistan'da, dili ile, gelenekleri ile, kültürü ile. geçmişi ile, talihsizlik ve açılarıyla bir bütün teşkil eden bir Kürt milletinin varlığından, bu milletin tarihinin en eski çağlarından beri bu topraklar üzerinde yaşadığından bahsedilmek istenmemiştir. Bu milletin, birliğini sağlayıp yer altı ve yer üstü zenginliklerine sahip çıkacağı düşüncesi tatlı kâr ve talan peşinde olan batılı emperyalistlerin ve onların işbirlikçisi hükümetlerin düşlerini haram etmiştir. Bu yöndeki gelişmeyi geciktirmek için mümkün olan hertürlü metodlar denenmiştir. Bir yandan işbirlikçi ya da ırkçı – bürokrat güruhlarına Kürt halkını toptan imha etmeleri için silah ve malzeme verilmiş ve bu kanlı cinayetler dünya kamu oyundan saklanmaya çalışılmış, beri yandan Kürt halkının ulusal değerleri tahrip edilmiş, zincire vurulmasında rol sahibi feodal ve irticai kurumlar desteklenerek uluslaşma sürecinin önüne geçilmeye çalışılmıştır...»
İçindekiler
Sunuş / 5
Yazarın önsözü / 11
Bölüm I
1. Kürdistan cografyası / 17
2. Kürdistan'ın ekonomik kaynakları / 19
3. Kürtler / 22
4. Kürt sorunu / 24
Bölüm II
5. Barış antlaşmalarında Kürtler / 31
6. Vatanseverlik mi irtica mı? Şeyh Sait isyanı (1925) / 34
7. Ağrı isyanı (1930) ve sürgün kanunları (1932) / 38
8. Bir polis sorunu: Dersim'de Seyit Rıza «çeteleri» (1937) / 44
9. Kimdir bu «vahşiler»? / 49
Bölüm III
10. Kılıçların gölgesindeki cennet / 59
11. İngilizler ve Kürtler / 62
12. Taç için Emir Faysal mı? Şeyh Mahmud mu? / 64
13. Küçücük kağıtlar ve güzel nutuklar / 74
14. R.A.F.'nın kanatları altında / 78
15. Ve üçüncü bir «Eşkiya» çıkageldi / 87
16. Daha iyi günleri beklerken / 96
Bölüm IV
17. Güç bir sorun / 105
18. Kısa bir özgürlük dönemi / 116
19. Mehabad özerk (otonom) Kürt Cumhuriyeti / 125
Bolüm V
20. S.S.C.B.'de Kürtler / 137
21. Dogu devletleri Kürtleri / 141
Ek / 144
Ek 1. Bizde bir kürt azınlığı yoktur (Son Posta) / 149-152
SUNUŞ
Bir Fransız olan ve uzun süre Ortadogu'da bulunan Lucien Rambout'un 1918 - 1946 yılları arasında cereyan eden olaylar çerçevesinde Kürdistan'da direnme hareketlerini inceleyen bu kitabı, Kürdistan tarihinin en dramatik dönemini ele alması açısından önem taşıyor. Şüphesiz, çagdaş Kürdistan tarihinin sorunlarını çözümleme açısından yetersizdir. Ancak konu ile ilgilenenlere zengin bir döküman sağladığı, önemli belgeler sunduğu da bir gerçek.
Kitabın özgün adı «Les Kurdes et le droit». Ekim 1972'de, Avrupa'daki devrimci Türkiye Kürtlerinin örgütü olan Hevra'nın (Komela şoreşvanên Kurd ên li Ewrûpa) organı olan Ronahi (Aydınlık) yayınları arasında «Çağdaş Kürdistan tarihi» adı ile yayınlandı. Komal yayınına esas metin budur. Ronahi çevirisi, yeni bir düzenlemeye tabi tutuldu, dipnotlar zenginleştirildi, ayrıca ek olarak bazı belgeler verildi. M. Emin Zeki'nin Kürdistan Tarihi'nde kapsamlı bir bibliyoğrafya verdiğimiz için, bu kitapta bibliyoğrafyayı çıkardık.
Ronahi, 1972 baskısına eklediği önsözde, «XVIII. yüzyılın ortalarından bu yana, Batı ülkelerinde Kürtler ve Kürdistan hakkında yayınlanan makale, broşür ve kitapların oldukça kabarık bir sayıya ulaştığını, 1968'de Amsterdam'da yayınlanan İSK's (İnternasyonal Sosyete Kürdistan) Kürdistan Bibliyoğraphy'nin 9350 eserden söz ettiğini» belirledikten sonra şöyle devam ediyor:
«Bu eserlerin büyük çoğunluğu, Kürdistan folkloru, inanç ve mezhepleri, aşiret sistemi ve yaşayış tarzının konu edinip daha çok batılı okuyucunun exotizm zevkini tatmin etmeye yönelmektedirler. Ve gezi izlenimi olmaktan öte bir değer arzetmezler. Kaldı ki, bu izlenimler de, çoğu kere hayali kalmakta, gerçeklere pek az uymakda ve efsanevi bir Kürt tipi yaratmaktadırlar. İngiliz Soanne ve Hay'ın ince, uzun boylu, beyaz tenli, mavi gözlü ve zeki Kürtleri ile; Fransız H. Binder ve Alman Karl May'ın iriyarı esmer, karagözlü ve yabani Kürtlerinin ortak bir yanları yok gibidir.
Gezi notlarının yanında, Kürt dili ve lehçeleri, arkeoloji ve antropoloji üzerinde inceleme ve bilimsel araştırmalar da yayınlanmıştır. Yayınlanan gramer taslak ve denemelerinin, metin derlemelerinin, diyalektoloji çalışmalarının ve sözlüklerin haddi hesabı yoktur.
Fakat, Ortadoğu petrol rezervlerinin büyük bir kısmını bulunduran Kürdistan'da, dili ile, gelenekleri ile, kültürü ile, geçmişi ile, talihsizlik ve acılarıyla bir bütün teşkil eden bir Kürt milletinin varlığından, bu milletin tarihinin en eski çağlarından beri bu topraklar üzerinde yaşadığından bahsedilmek istenmemiştir. Bu milletin, birliğini sağlayıp yer altı ve yer üstü zenginliklerine sahip çıkacağı düşüncesi; tatlı kâr ve talan peşinde olan Batlı emperyalistlerin ve onların iş- birlikçisi hükümetlerin düşlerini haram etmiştir. Bu yöndeki gelişmeyi geciktirmek için mümkün olan hertürlü metodlar denenmiştir. Bir yandan işbirlikçi ya da ırkçı bürokrat güruhlarına Kürt halkını toptan imha etmeleri için silah ve malzeme verilmiş ve bu kanlı cinayetler dünya kamuoyundan saklanmaya çalışılmış, beri yandan Kürt halkının ulusal değerleri tahrip edilmiş, zincire vurulmasında rol sahibi feodal ve irticai kurumlar desteklenerek uluslaşma sürecinin önüne geçilmeye çalışılmıştır.
Bu fiziki ve kültürel jenosit'de Kürt tarihinin tahrifi çabaları önemli bir yer tutar. Aynı olayın daha yakın bir geleceğe kadar kardeş ve komşu Türk halkı, sonradan Cezayir halkı gibi diğer sömürgeleştirilmiş halklar için de yapıldığı gözönüne alınırsa, bunun, sömürgeci ve emperyalistlerin yağma ettikleri toplulukların soysuz, geçmişsiz, dilsiz, kültürsüz, milli bilinçten yoksun, geri kalmış ve batılılar ile eşit tutulması sözkonusu olmayan "ilkel aşiretler" olarak gösterip sömürülerini meşru gösterme taktiklerinin bir sonucu olduğu görülür. Kürtler üzerine çeşitli eserler yazmış olan ve Kürdistan'ın bölşülüp sömürgeleştirilmesinde önemli bir sorumluluğu olan İngiliz emperyalistlerinin Kürt tarihi ve Kürt millet hareketleri üzerinde yayın yapmaktan kaçınmış olmaları kayda değer bir noktadır.
Aynı çabanın, daha acemi, mantıksız ve kaba usullerle de olsa, ırkçılıklarını, Türkiye'nin anti-emperyalist kurtuluş mücadelesinde diğer Anadolu halklarıyla birlikte savaşmış Kürt halkının inkârına kadar vardıran Türk bürokratlarınca da sarfedilmiş olduğunu belirtmek yeridir. Bu tahrif çabalarına rağmen, özellikle Rus ve Sovyet araştırıcılarının çalışmaları sonucu Kürdistan'ın eski ve yakın tarihi, kısmen de olsa aydınlığa kavuşmuştur. Bu alanda, çalışmalarında IV. yüzyılda yaşamış, Vakayiname yazarı Farqin'li Yeşua, XI. yüzyılda yaşamış Merwani Kürt Devleti tarihçisi Ibn-ul Farıqi, ve XVI. yüzyılda yaşamış Şerefname yazarı Bitlis hükümdarı Şeref Han gibi Kürt tarihçilerinin eserlerinden yararlanan Rus bilim adamları Minorski ve Nikitin'i zikredebiliriz. Sovyet Tarih ve arastırıcılarının N. Marr, Vilçevski, N. A. Halfin, gerek Kürtlerin etnik kökleri ve gerekse Kürt millet hareketleri konusundaki incelemeleriyle dikkati çekmektedirler.
Fransız ve İngiliz dilinde çıkmış olan, iki elin parmağı ile sayılabilecek kadar az sayıdaki incelemelerin çoğu da kasıtlı veya bilmeyerek meseleyi ters olarak bir Kürt - Türk veya Kürt - Arap çatışması halinde ortaya koymaya çalışmaktadırlar. Bazıları işi Ari - Moğol veya Ari - Sami çatışmasına vardıracak kadar tutarsızdırlar"...
Weşanen Ronahi imzalı bu önsöz, L. Rambout'un «tahlillerinin de yetersiz ve tutarsız olduğu, ancak yakın tarihimize tutan bir hayli önemli belge ve beyanat bulundurduğunu» ekliyor.
Yukarıda adı geçen yazarların bazı eserleri Türkçe'de yayınlandı. Bunlardan Mervani Kürtleri (Koral Y.) , Şerefname (Ant - Yöntem Y), Minorski (1915 çalışması) ve Halfin (Komal Y.) Nikitin (Özgürlük Yolu Y.) isimli kitapların tümünün de toplattırılıp haklarında dava açıldığını okuyucu hatırlayacaktır.
Gerek bu «yasal» basın ve gerekse halen önemli bir eksiklik durumunda bulunan, gerekli kitapların çevrilip yayınlanamamasının konu ile ilgili çalışmalarda kendisini gösterdiği de bir gerçek. Bu eksiklikleri şartlar elverdiği ölçüde gidermeye çalışıyoruz. L. Rambout'un çalışmasının da bu eksiklikleri kısmen gidermede yararlı olacağı umudunu taşıyoruz.
Şubat 1978
Komal
Lucien Rambout
Kürdistan (1918 – 1946)
Komal
KomalKomal yayınları : 22
Tarih dizisi: 5
Kürdistan (1918 – 1946)
Lucien Rambout
Sorumlu yönetmen:
Recep Maraşlı
1. Basım
Ekim 1978
Özgün adı: Les Kurdes et le droit (1947)
Ronahi yayını: Cağdaş Kürdistan tarihi (1972)
Komal yayını: Kürdistan 1918 -1946 (1978)
Komal basım - yayım – dağıtım
Ordu cad. 282 - 19
Laleli - İstanbul
Tel: 22 69 23 - 19
Dizgi - baskı: Kent basımevi
Alayköşkü cad. Küçük sokak
Gürdere han, kat 1
Cağaloğlu - İstanbul
