La bibliothèque numérique kurde (BNK)
Retour au resultats
Imprimer cette page

Dersim türküleri / Tayê lawıkê Dêrsımi


Auteur :
Éditeur : Berhem Date & Lieu : 1992-01-01, Ankara
Préface : Pages : 384
Traduction : ISBN : 91 971706 - 3 - 1
Langue : Kurde, TurcFormat : 140x210 mm
Code FIKP : Liv. Ku. Tr. 2407Thème : Littérature

Présentation
Table des Matières Introduction Identité PDF
Dersim türküleri / Tayê lawıkê Dêrsımi

Dersim türküleri / Tayê lawıkê Dêrsımi

Mustafa Düzgün

Berhem


Karê arêkerdayina çiyê folkloriki Dêrsım de hona gureode newe wo. Xêrca lawıkanê ma hona xêlê çiyê ma yê folklori mıtayê dozkar u arêkeranê xu yo. Folklorê ma her het ra dewleti yo, reng be reng o. Na vatena ma beno ke kesê teveri rê wes nêro, ya cı rê jê tavatur bêro. Tavi keşê ke tarıxê na mıleti zonê, xususiyetanê zonê ma(Kırmanci) zonê, kultırê ma sayiya kamci faqtoran ra amo meydan helvet aye ra xeberdarê, famkerdena na mesela bêguman seweta ine zor niya. Kırmancki hetê imiskerdena şiere ra, hetê xitabeti ra zonode wes o. Xora ca be ca kerdena adet u toranê Kırmanciye de rew rew zono sayirane ebe kar ardene adet o.Venga Heqi dayine de qeseyi u diwayê sayiraneyi u ...



Dersim'de folklorik ürünleri derleme çalışmaları henüz çok yeni. Türkülerimiz gibi daha birçok şey derleyicisini bekliyor. Dersim folklorunun nicel ve nitel bakımdan bu denli zengin ve renkli oluşu bazılarına garip gelebilir. Bura halkının geçirdiği tarihsel süreçleri, burada ağırlıkla konuşulan dilin (Kırmancki) özelliklerini ve kültürel oluşumu sağlayan çeşitli etkenleri bilenler bakımından bu durumu kavramak güç değil. Kırmanci, şiir ve hitabet için son derece elverişli bir dil. Kırmanciye'nin adet ve törelerinin icrasında, ibadet ve günlük yakarışlarda şairanelik yaygın bir durumdur. Ve ibadet şirrsel sözler, ...

 



AVÊRQESE


Karê arêkerdayina çiyê folkloriki Dêrsım de hona gureode newe wo. Xêrca lawıkanê ma hona xêlê çiyê ma yê folklori mıtayê dozkar u arêkeranê xu yo. Folklorê ma her het ra dewleti yo, reng be reng o. Na vatena ma beno ke kesê teveri rê wes nêro, ya cı rê jê tavatur bêro. Tavi keşê ke tarıxê na mıleti zonê, xususiyetanê zonê ma(Kırmanci) zonê, kultırê ma sayiya kamci faqtoran ra amo meydan helvet aye ra xeberdarê, famkerdena na mesela bêguman seweta ine zor niya. Kırmancki hetê imiskerdena şiere ra, hetê xitabeti ra zonode wes o. Xora ca be ca kerdena adet u toranê Kırmanciye de rew rew zono sayirane ebe kar ardene adet o.Venga Heqi dayine de qeseyi u diwayê sayiraneyi u musıqi esas o.

Bêguman lawıkê ke Dêrsim de hata nıka vaciyê u roz be rozê yê neweyi serde yenê u her ke sonê benê jêde. Yanê xêlê lawıki tever de mendê. Hona zaf lawıki mendê zonê êl u qomi sero, hona keşi i niyardê piser, nênusnê. Ma nine ra tayê senık ardê pêser na kıtav de. Na game de u gorê na imkanê xo ma besekerd teyna honde çap bıkeme. Homıd ken ke rozanê vırniye de pêro, qene çend qatê nine bêrê çap kerdene u na sayiye de lawıkê ma vindbiyayine ra bixeleșiyê.
Sere de ma wast ke na șiwaran teyna zonê xo de, yanê Kırmanci de neşir bıkeme. Tavi tayê sevebê maquli bi serva na mesela u coka ma niya fıkır kerd. Diyaro ke eke hen bıkerdêne, wendoxê na kıtavi biyêne kemi. Reyê ke ebe serran kultırê ma qedexe biyo u ke§i besenêkerdo biyaro pêser u pêskesê camatê ma u yê teveri kero. Ma beno ke teyna weswesê zoni ra u seweta xatırê zoni ma xeleka vendomn teng keme? Reyê ke qomê ma zonê xo de wendis niyo. Kesê ma wo ke zonê daye de xo be xowendis u nustis musê zaf senık ê. Zovina, Tırki u Kurdê ke Kırmanci (tayê vanê Zazaki, Dimili) nêzonê, o wext ine ki besenêkerdêne na kıtavi ra istifade bıkerê. Na ri ra gere ma na mesela rê çare peyda kerdêne. Coka ma Avêrqese u nustena Lawıkanê Dêrsımi Sero Tırki de ki nusna. Variyantê tayê lawıkan, lawıkê ke wertê camati de rınd vacinê, ma çarnay ra Tırki ser u tayê notêbıni ki onca Tırki de dayi ke zerre u meremê mesela rınd bêro fam kerdene. Ebe na hal, camatê ma ra kam ke bıwazo indi besekeno na kıtav bıwano u sero fıkır bıkero. A xêre ki, hen inam ken ke na sayiye de zanoxiye ufamkariya her kesi heqa waqiyetanê tal u tuzanê tarixê na memleketi de tenêna bena hira.

Nayê pêsin bızonê, ez sayir niyo u texmin nêken ke naye ra têpiya mı ra sayir veciyo. Raçarnayina na lawıkan de, mı jêderi qimet do mana u meremê șiere. Wendoxi ke na kemaniya ma xêreser mıtala kerê u ebe zerreweşiye meselade niyadê hevvl kenê. Sayirê ma ke rozê dest berzê na kar u kesê jê mı zametê raçarnayina na şieran ra bıxelesnê çıqa rınd beno!

Ni lawıki wertê sarê ma de çıtur vacinê, heni ki amê nustene. Çiyê folklori de ne jêde ne senık, eke çıtur o hen qeydkerdene bınge wo. Ma karê xo de her çi ra avêr qimet do na prensibê ilmi. Seweta xatırê çap kerdene u vıla kerdena na kıtavi ma dırêxiya rastiye nêkerda u nêkeme ki. Dina de u Tırkiya de vayê demokrasi nıka tenêna biyo wes. İndi na sate ra têpiya ma nêwazeme, ma ya kes rastiye dêlmas kero u ya ki tayê qeseyê ke sonê gınenê ro zılıfê yare cayê ine de nıatan ronimeya tayê qesan tekst ra vecime. Mı rê hen yeno u hen inam ken ke na roze ra têpiya gere na weswese u qılo-pılo be kar nêro u lazım nêbo.

Jê karê arekariyê, arêkerin ki hona ma de nêwiya. Arêkerê ma hona kar u gurê xo wes nêmusê u rınd osta nêbiyê. Coka beno ke tayê cayê na lawıkan de, qese çıtur vaciyo hen qeyd nêbo. Yanê beno ke tayê xeta u xeletiyê ma bıvê. Tavi bnvajime nêwajime tayê xetayê nustene u mizan kerdena tekstan ki biyê. Ma va axırê çıtur nêbo roz$e gere tayê urzê ra, xeletiye u kemaniya na karê ma rast kerê. Ebe na hal bo ki çapkerdena na kıtavi de xêr u mafatê mıletê ma esto!

Kesê ke emeg u xızmetaxo na kar de vêrda ra, teyna Arêkeri niyê. Na wext de welat şiyene u sayir peydakerdene ra bıjê hata nustıși ser ontena na lawıkan, xızmeta zaf wa u bırawonê ma, fıdakariye u xeyret u emegê ine vêrdo ra. Ma zerre u goyil ra ni têdine rê vame Heq sıma ra raji bo!

Na eser, xêreser kultırê ma de caode xırt cêno u beno amênê karo avêrşiyayê u gamanê hira wo. İndi xêreser zamet u xızmete sona cayê xo vinena!



ÖNSÖZ

Dersim'de folklorik ürünleri derleme çalışmaları henüz çok yeni. Türkülerimiz gibi daha birçok şey derleyicisini bekliyor. Dersim folklorunun nicel ve nitel bakımdan bu denli zengin ve renkli oluşu bazılarına garip gelebilir. Bura halkının geçirdiği tarihsel süreçleri, burada ağırlıkla konuşulan dilin (Kırmancki) özelliklerini ve kültürel oluşumu sağlayan çeşitli etkenleri bilenler bakımından bu durumu kavramak güç değil. Kırmanci, şiir ve hitabet için son derece elverişli bir dil. Kırmanciye'nin adet ve törelerinin icrasında, ibadet ve günlük yakarışlarda şairanelik yaygın bir durumdur. Ve ibadet şirrsel sözler, dua ve müzikle yapılır genellikle.

Dersim Türküleri serimizin yayımlanan ilk kitabıdır bu. Ağıtlar bu ciltde toplandı. Yörede söylenegelen ve her gün yenileri eklenerek zenginleşen ağıtlar sadece bu kadar değil. Daha çokça ağıt var halkın dilinde. Bunların ancak bir kısmı derlenebildi ve bu koşullarda yalnız bu kadarını yayımlama olanağı sağlanabildi. Umarız ileride tüm türkülerimiz ya da bunların birkaç katı yazı diline aktarılarak kaybolma tehlikesinden kurtarılmış olur.

Ağıtları ilkin sadece söylendikleri dilde ve özgün biçimleriyle yayımlamayı düşündük. Bunca olupbitenden sonra bu biçimde yayımlamayı yeğlemenin de geçerli nedenleri vardı elbette. Söylenen biçimde yayımlansaydı son derece dar bir okuyucu kitlesinin ilgisini çekeceği belliydi. Bilinen nedenlerle şimdiye kadar halkımızın ve insanlığın yararına sunulamamış olan bu ve diğer kültürel zenginliklerimizin salt dile ilişkin kaygılar yüzünden bir süre daha kapalı tutulması elbette gerçekçi bir yaklaşım olmazdı. Bir kez halkımız kendi ana dilinde okur yazar değil. Kendi çabalarıyla okuma-yazma öğrenenlerin sayısı ise henüz kabarık olmaktan uzak. Ayrıca Kırmanci (Zazaca, Dimili de diyenler var) bilmeyen diğer Kürtler'le Türkler de bu kitaptan yararlanmakta güçlük çekeceklerdi. Bu durumu olumlu bir sonuca bağlamak için, Önsöz ve Giriş yazılarını Türkçeleştirmek; türkülerin yaygın birer variyantlarını Türkçeye çevirmek ve gerek görülen yerde Türkçe dipnotlar koymak gibi bir yol benimsendi. Bu sayede tüm toplum kesimleri bu yapıtı okuyacak, değerlendirip yargıda bulunacaklar. En önemlisi de insanlarımızın, ülke tarihinde yaşanmış olan acı gerçekler hakkındaki bilgi ve bilinci daha da genişleyecek sanırım.

Şunu hemen belirtmeliyim ki ben şair değilim ve bundan sonra olacak halim de yok. Bu kitapdaki şiir çevirilerinde sadece anlam aktarmacılığına önem vermekle yetindim. Okuyucuların bunu hoşgörüyle karşılamalarını diliyorum. Umarım şairlerimiz bir gün bu eksikliği giderir ve benim gibiler de bu tür çeviriler yapmaktan kurtulurlar.

Bu kitapta yeralan türküler nasıl söyleniyorsa öyle ve olduğu gibi yazı diline aktarılmaya çalışılmıştır. Folklor ürünlerinin derlenmesinde geçerli olan olduğu gibi kaydetme ilkesine titizlikle uyulmuş, yapıtın basım ve dağıtımını kolaylaştırma kaygılarıyla herhangi bir değişiklik yapmanın doğru olmayacağı düşüncesinden yola çıkılmış. Dünyada ve Türkiye'de demokrasi yönündeki çabaların bu denli yoğunlaştığı bir evrede, artık geçmişte kalmasını dilediğimiz gerçeği saptırarak vermek ya da zülfü yare dokunan sözlerin yerine noktanokta koymak gibi kaçamak yöntemlere artık gerek kalmadığını ummak istiyoruz. Tek parti dikdatörlüğü döneminde üstüne ordular gönderilerek derin acılara boğulan bir halkın, bunu yapan devlet ve ordu hakkında iyi sözler söylemeyeceği açık bir gerçektir. Sorumluların, halkda yarattılan bu imajı bilmelerinin de, son derece gerekli olduğu kanısındayız. Zaten gerçeği olduğu gibi vermekten başka bir şey de yapamazdık, yapmazdık elbette.

Derleme çalışmalarının yeni oluşunun yanısıra derleyiciler de henüz yeterli ustalıkta değiller doğallıkla. Bu nedenle sözlerin söylendikleri gibi ve eksiksiz olarak yazıya geçirilmesinde bazı eksik ve hatalar olabilir. Buna yazım ve düzenlemeden kaynaklanan yanlışlarımızı da eklemeliyim. Tüm bu eksiklerin zamanla giderilebileceğini, cesaretimizin kırılmaması gerektiğini düşünerek bu kitabı yayımlamayı kararlaştırdık.

Dersim Türküleri'nin derlenmesinde emeği ve çabası geçenler, sadece Derleyenler arasında adı anılanlardan ibaret değil. Türküleri söyleyene ulaşma sorunundan tutun da onu yazı diline aktarıncaya kadar çokça insanımızın özveri ve çabası geçmiştir bu yapıtın ortaya çıkmasında. Şu ya da bu düzeyde emeği geçen tüm herkese candan teşekkür ediyoruz. Dileriz zahmet de, hizmet de amacına ulaşır!

Mustafa Düzgün.

 




Fondation-Institut kurde de Paris © 2024
BIBLIOTHEQUE
Informations pratiques
Informations légales
PROJET
Historique
Partenaires
LISTE
Thèmes
Auteurs
Éditeurs
Langues
Revues