|
Dİ ŞERİ RIZGARİYA KURDISTANE DE 69 SAL: SERHILDANA KOÇGIRÊ
Serhıldana Koçgıriyê, di tekoşina rızgariya Kurdıstanê de ciyeki gıring dıgıre. Pevvist e lı ser ve bûyera ha lekolineke fıreh çebıbe. Le mıxabın lı ser ve babetê gelek serkani tune ne. Di derbare ve serhıldane de lekolina heri fıreh, em dıkarın jı pırtûka Dr. Beytar Nuri Dersimi bı nave "Di Diroka Kurdıstanê de Dersim" fede bıstinın. Lê lı ser hınek nuxtan mıxabın em nıkarın bibin xwedi malûmatan. Be guman ev ji dibe kemasiyek jı bo lekolineke weha gıring.
Mırov dıkare bıbeje, ku diroka serhıldana Koçgıriyê, jı sala 1918 -an ve destpedıke. Pevvist e, ku kurtahi be ji, mırov şertên cıvata kurd û ya Osmaniyan ya we demê bine ber çavan. Di nav van şertan de, qerekterê tevgera kurd bıweznıne û lı gor we demê şırove bıke.
Wek têt zanin, Imperetoriya Osmani, 600 sal lı ser hukum ma. Bı peymana Mondrosê ku di sala 30.10.1918-an de pek hat; dewleta Osmani qebûl kır ku de ew hêzên xwe yen çekdar (ordiya xwe) belav bıke. Bı vê rewşa nû ve, gelên din yên ku di bin hukma wan de mabûn; êdi bı serê xwe û çarenûsiya xwe ve dıman. Diroka serhıldana Koçgıriyê rastê vê pêvajoyê tê. Her çıqas raste rast nebe ji, mırov dıkare bi hesani bıbeje ku destpekırına hezıriya vê serhıldanê, jı damezrandına tevgera siyasi û netewiya kurd "Kürdistan Teali Cemiyeti" tê. Di derbare "Kürdistan Teali Cemiyeti" de nıviskare tırk Tarık Zafer Tunaya di pırtûka xwe ya bı navê "Lı Tırkiye Partiyen Siyasi" de weha dıbeje:
"Lê Kürdistan Teali Cemiyeti, di nav mutarekê de û di dema ku dewleta Osmani ketıbû ber taya mirinê de sazbûbû û jı prensibên Wilson fêde stendıbû. Sedi sed lı ser armance siyasi saz bûbû. Kurdan wek netevveki qebûl kırıbû."
Jı bil ku devvleta Osmani, di șerê cihanê yê yekemin de tek çûbû, jı seltenata xwe ya 600 şali bûbû û ketıbû ber "taya mirine", paşayen Osmani, lı hevdû kombûn û di nav çarçoveke nû de jı bo helkırın û çareserkırına gelșên dewleta xwe, dest bı xebata xwe kırın. Di nav wan qumandaran de rola heri gıring, M. Kemal Atatürk gırt. M. Kemal bı sıfeta mıfetışiya ordiya seyemin û bı destûra Sultan Abdulmecit, derbasê Samsunê bû. Paşe kongra Erzuromê pek ani. Bi Pekanina kongrên Erzorum û Sêwasê, Kemal bı tevayi nebe ji, di hınek hereman de pıştgırıriya kurdan stend û xwe wek nûnerê kurdan ji da elankırın. M. Kemal di vi karûbarê xwe de, bı slogana "bratiya gelên musulman" û lı hember dagerkırına "kafıran" parastına sultan û qewtandına "dıjmınên kafir" jı welat hereke kır û di ve politika xwe de serfiraz ji bû.
Di demeke weha de, lı Stenbolê cıvina Kürdistan Teali Cemiyeti çebû. Di çivine de, cıwan û xwendevanen kurd, lı ser xebata hezırkırına serxwebûna Kurdıstane û qewtandına dıjmınan jı Kurdıstanê rawestan. Lê di civinê de dubendi çebû. Seroke Kürdistan Teali Cemiyeti Seid Abdulqadır ( ku ew bı xwe serokê Şuraye danıştay bû ji) di çivine de weha dıgot:
-Di ve deme de rewşa tırkan xırav e, di rewşeke weha de nabe ku em derbe lı tırkan bıxın. Ev jı şan û şerefa kurdayetiye re çewt dıkeve. Nıha pewist e, ku em alikariya tırkan bıkın. (Dr. Beytar Nuri Dersimi, Di diroka Kurdıstanê de Dêrsim rûpel 120)
Wek têt ditin ku jı bo hezırıya șerê rızgariya Kurdıstanê, ...
| 
