|
SUNUŞ
Önce kitabımın 1908-25 dönemine ilişkin cildinin son (1991) basımında yaptığım gibi, bu zaman dilimi içinde Belgeleri esas anlatı metninden ayırarak yayımlamayı düşünmüştüm. Şimdilik bundan vazgeçiyor ve iki bölümü birlikte çıkarıyorum.
Büyük çoğunluğu TKP çevresinde geçen bu dönemin öyküsünü basit bir kronolojik sırayla vermeye çalıştım, ilende geliştirmeyi ve genişletmeyi umduğum bu anlatıda, Belgelerin içerdiği bilgiler yinelenmemiştir. Dolayısıyla, her yılın öyküsünü, o yıla ilişkin belgelerle birlikte okumak gerekiyor. 1925-3b döneminde Solun yasadışı ve yeraltı koşullannda çalışması nedeniyle, benim bu belgeleri toplamam, onların üretilmesinden çok daha uzun zaman aldı. Yine de, oluşturduğum koleksiyon eksiksiz olmaktan pek uzak. Muhalefet hiziplerinin Komintern'e göndermiş olmaları gereken raporlar ve Komintennin 1936'da TKP için aldığı "separat" kararı gibi önemh metinler elimde yok. Bunların varlığı ve içeriği, ancak dolaylı olarak anlaşılabiliyor. Üstetık elde edebildiğim metinlerin çoğunu silik kopyalar halinde bulabildim. Özellikle eski elyazısından teksir edilenleri iyice sökmek olanaksız.
Bu cilde ilişkin temel kaynaklar, eski Komintern Kütüphmesi'nin Türkçe bölümüyle TKP arşivinde toplanmış olmalı. Ilerikisi de Moskova'da bulunan bu koleksiyonlara doğrudan doğruya erişemedim. Ama bir gün yetkililerden, onların üstünde çalışma izni alabileceğimi umuyorum. 1925 öncesi ve 1936 ertesi gibi, 1925-36 döneminin sol tarihi de, ancak bu kaynaklar ortaya konulduktan sonra, nesnel bir biçimde araştırılabilecektir.
Aydınlık Yayınlarının "Komünist Enternasyonal Belgelerinde Türkiye Dizisi" gibi kitaplarda çıkmıș metinleri bu derlemeye katmadım. Onlara tarihsel anlatıda göndermeler yapmakla yetindim.
Şimdilik, elimden gelen bu kadar. Burada sunulan belgeleri bulmama ve okumama yardım eden herkese çok teşekkür borçluyum.
Mete Tunçay
Büyükada, Eylül 1992
Giriş
Yıllar önce, Türkiye'de Sol Akımlar çalışmamı plânlarken, yakın tarihimizin genel anlamda dönemlendirilmesinden hareket etmiş, aykırı ara dönemlerin varlığını yadsımamakla birlikte, 1908-1925 arasını bir siyaset dönemi, Tek Parti yönetimi altmda geçen 1925-1945 yıllarını ise bir idare dönemi olarak düşünmüştüm. Yazmayı tasarladığım sol tarihinin birinci ve ikinci ciltleri, bu ayrıma denk düşecekti. Üçüncü ve son cilt ise, 1945'te yeniden girilen siyaset dönemini kapsayacak ve tekrar bir ara verme olan 27 Mayıs 1960'a kadar gelecekti.
Birinci cildin ilk yayımlanışının üstünden çeyrek yüzyıl geçmiş olmasına karşın, bu planı aynen sürdürmek istiyorum. Fakat, 1925'ten itibaren Türkiye'nin siyaset dışı denebilecek bir yönetime girmiş olmasının sonuçlarından biri de, ülkemizde gizli TKP dışında hemen hemen hiçbir sol akımın gelişememiş bulunmasıdır (1). Bu yasadışı örgü'tün ise, belgeleri şöyle dursun, düşünüş ve eylemlerini yansıtan yayınların bile ele geçirilip incelenmesi son derece güçtür.
Kitabımın, 1925-1945 arasını kapsayan ikinci cildini 1936'da bölerek, şimdilik 1925-1936 yıllarını ele alan ilk kesimini çıkarmamın başlıca nedeni, bu öyküyü 1945'e kadar getirmek için daha çok zamana ihtiyaç duymamdır. Ben 1936-1945 dönemini hazırlarken, bu ilk kesim ortaya konur, tartışılır, eleştirilir, tamamlanır diye umuyorum.
1936, Türkiye'de 1925 ve 1945 gibi, genel siyasal yaşamın dönüm noktalarından biri değildir, ancak solun akışındaki bir dönem noktasıdır. Kamusal gelişmeler açısından, o dolaylarda bir nirengi, 1937'de İsmet Paşa yerine Celâl Bayar'ın başbakanlığa getirilmesi ya da 1938'de Atatürk'ün ölümüyle Ebedî Şeflikten Millî Şef rejimine geçilmesi olabilirdi. Oysa, bu dönüşümlerin sol açısından büyük bir önemi yoktur (2). TKP ise, 1936'da bir seksiyonu olduğu Komintern'den ayrılmış, merkezsizleştirilmiş (Separat kararı Desantralizasyon adıyla da anılır) ve üyelerinin yasal olanaklar içinde etkinliklerini sürdürmeleri istenmiştir, ikinci Dünya Savaşının sonlarına kadar devam eden bu evre, yayımlamakta çok gecikmeyeceğimi sandığım II/2'nci kesimin konusunu oluşturacaktır. Ayrıca, Türkiye işçi Sınıfının Tarihi açısından, 1936'da çıkan Iş Kanunu, birçok hükmünün uygulanması savaş nedeniyle ertelenmiş ve etkileri biçimsel kalmış olsa da, bir kilometre taşı oluşturmaktadır.
Bu dönemde Türkiye Solunun gelişmesini izlemek bakımından önemli bir gereklilik, Komintern'in ve SBKP'nin dalgalanmalarını gözönünde bulundurmaktır. Gerçekten, SBKP içinde Stalin'in kişisel egemenliğini oluşturur ve sürdürürken, rakipleriyle yaptığı mücadele, Komintcrn'in öteki seksiyonları gibi, Türk partisini de etkilemiş; şabloncu bir tutum ve Moskova'ya yaranma gayreti ile, bütün ulusal partiler gibi, bizimki ...
|
