|
ROJA NÛ YAYINEVİNİN ÖNSÖZÜ
Kürt toplumunun geçmişteki sosyal yapısı ve Kürt ulusal hareketleri üzerine kendi kaynaklarımız çok sınırlı ve zayıftır.
Kürt aydınlarının, hatta geçmişteki ulusal hareketlerde önemli roller almış olanların, kendi anılarını yazma gelenekleri pek yoktur. Bu da geçmiş dönemin olaylarını, toplumumuzun geçmişteki ekonomik ve sosyal yapısını değerlendirmeyi güçleştiriyor ve daha çok dış kaynaklara başvurmayı zorunlu kılıyor. Örneğin Kürtler, 19. yüzyılda Osmanlı ve Iran devletlerine karşı güçlü başkaldırılarda bulundular; ama bu olayları yaşayan veya onlarda rol alan Kürt aydın ve önderleri bunu yazıya dökmemişlerdir. Yazılanlar varsa bile bugüne ulaşmamıştır.
Cumhuriyet dönemindeki Kürt ayaklanmaları bakımından da durum pek farklı değil. Örneğin Şeyh Sait Hareketi'ne, Ağrı ve Dersim ayaklanmalarına katılan, olayların öncesini ve sonrasını yaşıyan aydınlar içinde kaç tanesi bunu düşünmüş ve yapmıştır? Bu konuda, yalnızca, bu anıların yazarı olan Dr. Nuri Dersimi'nin "Kürdistan Tarihinde Dersim" adlı eseriyle Zinar Silopi'nin (Kadri Cemil Paşa) -o da olayların ayrıntılarına pek inmeyen, ancak sınırlı bilgi veren "Doza Kürdistan" adlı eseri var.
Geçmiş dönemin Kürt yurtseverleri, aydınları, bu bakımdan bugünkü kuşaklara iyi bir miras bırakmadılar. Bunda elbet ağır ve güç koşulların da payı var. Bu tür eserleri yurt içinde basma olanağı hemen hemen olmadığı gibi, yurt dışında da yeterince elverişli koşullar yoktu. Bu türden bir kitap, geçmişte, onu bulunduranı ipe götürübelirdi... Bu nedenle de, geçmişten kalan kimi eserler, değerli el yazmaları bile, baskı dönemlerinde ya yakıldı, ya toprak altında çürüdüler. Bugün de durum pek değişmiş değil.
Okuyucu, bu anılardaki kimi görüşlere, yazarın değerlendirmelerine katılmıyabilir. Bu elbet, bizzat onu yayınlayan yayınevince de söz konusudur. Bir eseri yayınlamak, ondaki tüm görüşlere katılmak anlamına gelmez. Ama yazarın, bir dönemin olayları ve en azında, Kürdistan'ın bir yöresinin -Dersim bölgesi'nin- toplumsal yapısı, dini inançları, gelenekleri hakkında verdiği bilgilerin, o dönemin olaylarını kavramak isteyenler ve araştırmacılar için oldukça değer taşıdığı inancındayız.
Olayların içinde yaşamış, çekişmelere taraf olmuş ve kendileri hakkında da hükümler veren insanların, elbet kimi durumda öznel bir yaklaşımı öne çıkarmaları mümkündür. Eğer bu tür eserler yeterince var olsaydı, onlarda gerekli ayıklamayı da yaparak, geçmiş dönemlerin olaylarına yolaçan nedenleri, bu olayların gelişimini ve sonuçlarını daha kolaylıkla ortaya koyabilirdik. Elbet, bu iş bugün de tümden olanaksız değil. Herşeye rağmen, bir bölümü dış kaynaklar, bir bölümü ise bizzat bu ulusal hareketleri bastıran devletlerin, olaylara tek yönlü yaklaşan objektiviteden yoksun ve bulunup incelenmesi kolay olmayan kaynakları da olsa, bir dizi kaynak var.
Dr. Nuri Dersimi, 1973 yılında Suriye'nin Halep kentinde öldü. Mezarı Afrin'dedir.
Dr. Nuri'n in Türkçesi, uzun zaman yurt dışında kalmış olmanın da etkisiyle oldukça eskidir. Okurlar onu anlamakta yer yer güçlük çekecekler. Ama, özellikle ilk basımda, eserin orijinal diline dokunma hakkını kendimizde görmedik, onu aynen koruduk. İlerde, yeni bir baskısı yapıldığında bugünün Türkçesine uyarlanabilir ve kanımızca bu gereklidir.
Anılarını yayınlamak üzere, halen Halep'te yaşıyan eşi Feride Dersimi'den aldık. Orijinali Arap harfleriyle yazılmıştı. Latinceye çevrilirken, özellikle Arap kökenli sözcüklerin yazılışında hatalar yapılmıştı. Bunlar düzeltilirken gözden kaçanlar ve bizzat bizim de hatalarımız olabilir Bu nedenle de okuyucudan hoşgörü bekliyoruz.
Ağustos 1986
ÖNSÖZ
Roja Nû'nun "Önsöz"ünde de vurgulandığı gibi, Dr. Nuri Der-simi'nin "Hatırat"ında kullandığı Türkçe, uzun süre yurt dışında kalmış olmasının da etkisiyle oldukça eskiydi. Bugünkü kuşakların bu dili anlaması mümkün değildi ve eserin yeni baskısında bugünkü dile uyarlanması, en azından anlaşılır kılınması zorunluydu. Dahası, yanlış okunan Arapça kelimelerin de düzeltilerek bugünkü dile aktarılması gerekiyordu.
Dr. Nuri Dersimi'nin diğer eseri "Kürdistan Tarihinde Dersim", Kadri Cemil Paşa'nın "Doza Kürdistan", Ekrem Cemil Paşa'nın "Muhtasar Hayatım", Ihsan Nuri Paşa’nın "Ağrı Dağı İsyanı" ve Musa Anter'in "Hatıralarım" gibi, Kürt aydın ve önderlerinin doğrudan gözleme dayalı az sayıdaki ürünlerinden biri olan "Hatıratım" adlı eseri de, Kürt yaşam ve ulusal mücadelesi açısından büyük önem taşıyor. Bu nedenle eserin, sadeleştirilip ara başlıklarla beslenerek ve notlanarak bugünkü kuşaklara ulaştırılması bir görevdi.
Yirminci yüzyılın başından itibaren Kürt ulusal uyanışını bizzat yaşayan, Koçgiri ve Dersim Hareketlerini doğrudan yönlendiren aydın ve önderlerden biri olan Nuri Dersimi'nin, çok yakın gözlem ve değerlendirmeler içeren bu anılar kitabı, açıktır ki birinci elden bir kaynak olarak Kürdoloji çalışmalarının vazgeçilmez kaynaklarından biridir.
Dr. Nuri Dersimi'nin, "Hatırat"ına eklenen iki mektubuyla, Osmanlı împaratorluğu'na ilişkin değerlendirme yazısının ve Yayınevimizce eklenen resimlerin, eseri daha da önemli ve anlamlı kıldığına inanıyoruz. Bunlara rağmen, görülecek eksikliklerden dolayı okuyucunun bizi hoşgörüyle karşılayacağını umuyoruz.
Öz-Go Yayınları
Ben Kimim: Soyum-Sopum
Kürdistan tarihinde pek önemli bir bölge olarak tanınmış olan Dersim'li bir Kürt olmaktan şeref duymaktayım. Dersim'in asırlarca evvel ve bugünkü yerli sahipleri bulunan Mil oğullarına mensup (Mi-lan) kabilesinin çocuğuyum. Büyük dedem Colo, Dersim'de Burnak köyünün kurucusudur. Bu köy Dersim'de eskiden Kürt emirliklerinden olan Çemişkezek mıntıkasının 30 km kuzeydoğusunda Munzur Dağlarına doğru Bılgeş (Mılgeş) dağları eteğinde verimli ve üretken bir köydür.
Yakın zamanlarda Türkiye hükümeti bu bölgede "Ovacık" adıyla yeni bir kaza kurduğundan bu münasebetle mensup olduğum Mılan kabilesi hakkında birkaç satır yazmayı faydalı gördüm.
Birçok tarihçinin inceleme ve yazılarına göre Türkiye'de bulunan Kürtler üç bölüme ayrılmıştır ki, bu bölümlemenin dil açısından yapılmış olması muhtemeldir:
1. Baba Kürdi
2. Kurmanç
3. Zaza
T. Baba Kürdiler; Van vilayetinin kuzey mıntıkasındaki bölgelerde, Şımak, Hakkari, Şemdinan, Pervari, Cizre, Botan aşiretleri, He-zanlı Selahattin ve aşireti, Garzan'da Reşkotan, Beşiri'de Reman, Midyat'ta arabyan aşiretleri; Sason kabilesi ve Bitlis'in Atmanan ...
|
