Üçüncü Öğretmen Xanî

Auteur :

Éditeur : İstanbul Kürt enstitüsü	Date & Lieu : 2005-01-01, İstanbul
Préface :	Pages : 496
Traduction :	ISBN : 975-6282-34-7
Langue : Turc	Format : 135x195 mm
Code FIKP : Liv. Tur. Mem. Ucu. 5710	Thème : Littérature

Présentation	Table des Matières	Introduction	Identité	PDF
Üçüncü Öğretmen Xanî H. Mem İstanbul Kürt enstitüsü Elinizdeki kitap, yazar üyelerimizden H. Mem’in Ahmede Xanî üzerine yazdığı ve enstitümüzce yayımlanan üçüncü kitabıdır. Yazarı Ahmede Xanî üzerine yoğunlaşmaya, araştırmaya sevk eden duygu, yalnızca bu Kürt bilgesine yönelik kişisel hayranlığı değildir: H. Mem, haklı olarak, Ahmede Xanî üzerine örtülen bir tür ‘örtü’nün kaldırılmasını arzuluyor ve bu doğrultuda çaba sarf ediyor. Gerçekten de Xanî coğrafyamızda yeterince tanınmıyor. Dahası, kimi çevrelerce de dar bir alanda değerlendiriliyor. Örneğin medrese geleneği onu salt bir dinsel kimlik olarak tanımlıyor, entelektüel kimi kesimler ise bu tür algılamaları temel veri olarak kabullenip ona “dinci” etiketi vurmaya çalışıyor. Oysa Xanî çok yönlü bir düşünürdür ve bölgemizde hatta dünyamızda bilimsel olarak ancak onun çırağı sayılabilecek birçok diişünür/fılozof için yapılan araştırmalardan çok daha fazlasını hak etmektedir. Yainış algılamalar, lehçe sorununu ya da yapıtlarının anlaşılmasındaki ‘zorluk’, bu gerçeği örtmemelidir; adına enstitüler, vakıflar kurulması ve bilimsel araştırmalara konu olması gereken bu Küıt şahsiyeti hak ettiği tanınmışlığa ulaşmalı ve özellikle yeni kuşaklar onu tüm boyutlarıyla inceleyebilmelidir. Bu, yalnızca halkımızın değil tüm insanlığın düşünce dünyasının zenginleşmesi adına, bir gerekliliktir de. H. Mem’in, Xanî’yi Aristo ve Farabi’den sonra, insanlığın üçüncü öğretmeni olarak tanımlayan ve Xanî’nin büyük yapıtı Mem û Zîn’i değişik bir tarzda yorumlayan ‘Üçüncü Öğretmen Xani’ kitabını bu duygularla sunuyoruz.

SUNU

Büyük deha filozof Xanî üzerine son 15-20 yıl içinde birçok çalışma yayımlandı. Elbette bu çalışmaların her birinin bir değer ve önemi vardır. Ancak daha önce Enstitümüz tarafından yayınlanan ve şimdi ikinci baskısı yapılan bu çalışma, filozof Xani’yi birçok açıdan ele alan ve onun bilinmeyen birçok özelliğini açığa çıkaran, kısaca bu alanda yeni bir çığn açan bir çalışmadır. Elinizdeki bu çalışma, Xanî'nin üzerindeki 300 yıllık siyah örtüyü kaldırıyor ve onun gerçek kimliğini açığa çıkarıyor.

Çok değerli olan bu büyük eserin yazarı sayın H. Mem, Xanî ile ilgili olarak oldukça mütevazi bir dille "Önce elimdeki yetersiz ilim fırçamla, üzerinde biriken yıllanmış tozu sildim, sildikçe tablonun matematik bir temele dayandığını gördüm, çok iyi bir düşünce mühendisi-mimarı olduğunu keşfettim. Kimlik tablosunun incilerle beyaz, mercanlarla kırmızı olan ana yapı taşlarını kazıyıp parlattım. Temel unsurların sayısal yapısını, simgesel rollerini yerli yerine oturtunca, Xanî'nin dahi bir toplum mühen-, dişi olduğuna cezbe ile hayran kaldım" diyor.
Doğu ve Batı felsefesini çok iyi irdeleyen, Aristo ve Farabi'den sonra üçüncü öğretmen sıfatmı filozof Xanî'ye veren sevgili hocamız H. Mem diyor ki "Xanî tek gerekli aracın bilim olduğunu öğütledi. 'Eğitimin teorisi özgürleşmedir. Özgürlükçü ve hukukun üstünlüğünü esas alan toplumlarda sanat, felsefe ve edebiyat çok gelişir, ekonomik verim bollaşır. Verimin hakça bölüşülmesi, eşitliği sağlar. Birey aydınlandıkça adaletin eşsiz çehresine sevdalanıp aşka ulaşır, özgürlüğüne kavuşup bağnazlığı ve tutsaklığı dışlar, bu uğurda bedel ödemeye talip olur. Tez ile antitezin sonucu sentezdir, ikisi arasındaki savaş, barışla noktalanır. Hedef barıştır. İyi ve kötü sonuçta barışık halde cennetlerinde beraberce yaşayacaklardır."

Kürt aydınlanmasının ve Kürt dilbiliminin mimarı büyük deha filozof Xanî'yi çok yönlü olarak işleyen bu eseri tekrar basmaktan mutluluk duyuyoruz.

Xanî'yle ilgili bize yepyeni bilgiler verdiği ve bu konuda ufkumuzu genişlettiği için sevgili hocamız H. Mem'e müteşekkiriz.

Şefik Beyaz İstanbul Kürt Enstitüsü Başkanı

İkinci Baskıya Önsöz

Üçüncü Öğretmen Xanî kitabınm yurtiçinde 2. baskısıyla tekrar görücüye çıkmasının onuru hepimize hayırlı olsun. Dahi filozof Xanî’ye sahip çıkan aydınımıza, okuyucumuza, halkımıza içtenlikle sevgi, şefkat ve saygılarımı sunuyorum.

Kitabın 1. baskısında bilgi ve belge noksanlığından dolayı yapılan hatalar düzeltilmiş, ifade özensizliği aza indirilmiştir. Yayınlandığı andan beri bu çalışma üzerine çok olumlu tepkiler aldım. Diğer taraftan kitapla ilgili çeşitli analizler yapılıp çeşitli yayın organlarında yayınlandı.
Tüm kalemşörlere, Dr. Cemşit Bender ağabeyimize, İstanbul Kürt Enstitüsü başkan ve çalışanlarına Yüce Xanî’nin “Kâbem evlatlarımın” sedası armağan olsun.

H. Mem

Giriş

Zaman, mekân ve insan geçmişimizin temel öğeleridir. Bunlardan zaman ve insan unsurları değişen iken, diğeri ise yaşam tarihimizde hep aynıdır. İnsan kaybolurken soyuyla, bıraktığı izlerinin derinliğiyle anılır; bunlar onun ölmezliğini sağlar.

İnsan, zamanı ve mekânı anlamlandırandır. Her iki öğeye damgasını vurandır. İradesinin zenginliğine kavuşamadığı ilkçağlarda ne zamanını ne de mavi çark dünyamızı kavrayamamış, doğal yaşamında kalmıştır. Atalarımızın irade ve duygularım anlatacak izler bırakmamıştır. Bulunan fosilleri, diğer canlılann-ki ile eşdeğerdedir.

İnsan, aklı ve duygularıyla olgunlaşmaya başlaymca zaman boyutunda, mekân sahnesinde sergilediği rolünü önemsemiş, önce mağara duvarlarına resim ve işaretlerle, daha sonra çizgilerle anlatmıştır. Geçmişimiz dediğimiz tarih yazıtlarım miras bırakmıştır. Giderek toplu yerleşim, toplum hayatım pekiştirmiştir. Evrimlerle, devrimlerle çağımız uygarlığına erişmiştir.
İnsanı insan yapan iradesi ve duygulandır. Bu iki özelliğe hükmeden zaman ve mekâna ilave olan, toplumlardır. İnsanın akıl ve duyumlarını şekillendiren, yönlendiren yaşadığı ...