Diyarbekir Merwanileri

Auteur :

Éditeur : Avesta	Date & Lieu : 2012, İstanbul
Préface :	Pages : 688
Traduction :	ISBN : 978-605-5585-99-0
Langue : Turc	Format : 130x215 mm
Code FIKP : Liv. Tur. Rip. Mer. N° 4887	Thème : Histoire

Présentation

Table des Matières

Introduction

Identité

PDF

Versions

Diyarbekir Merwanileri [İstanbul, 2012]
Die Marwâniden von Diyâr Bakr [Würzburg, 2000]

Diyarbekir Merwanileri

Thomas Ripper

Avesta

Onbirinci yüzyılın Kürt emirlikleri arasında evvela Merwani Emirliği'büyük öneme sahiptir, çünkü Merwaniler, Kürtlerin yoğun göçünü batıya yönlendirmişlerdir ki bu gelişme, Diyarbekir'i sonunda Kürtlerin mesken tuttuğu bölgenin merkezi haline getirdi. O dönemin siyasi istikrarsız şartlarında bazı emirliklerin bağımsızlığı, söz konusu bölgelerde iktisadi kalkınmaya ve kültürel altın çağa yol açtı. Mal varlıkları bölgede kaldı ve mesela askeri savunmaya, yolların yapımına ya da su tedarikine yatırıldı. Bundan böyle Ermeniler, Süryaniler ve Kürtler Diyarbekir'de siyasi nüfuzlarını ve kültürel hayat tarzlarını yaydılar. Bu sayede eski Arap üst tabakasının hakim konumunu tehlikeye düşürdüler. Bilhassa onbirinci yüzyılın ilk yarısında gerek dış koşullar gerekse Merwani hükümdarlarının siyasi faaliyetleri, bu Kürt hanedanının yükselişini kolaylaştırdı. Her şeyden önce Mısır merkezli Fatımilerin dış politikası. el-Cezire'de bağımsız emirliklerin korunmasını amaçlıyordu. Bizans imparatorluğu için, Müslüman komşu emirliklerin varlığını kabul etmek ve de onları tampon devletler olarak kendi sınır güvenliği sistemine katmak anlamlı görünüyordu. Elinizdeki çalışmada, (nüfus yapısı, ekonomi, kültür ve politika gibi) değinilen açılar bakımından bu feodal devletin Kürt ve İslam tarihi için önemi araştırılır ki bu araştırmanın büyük bir bölümü, Paris’teki Departement des manuscrits, division des manuscrits orientaux de la Bibliotheque Nationale de France ve Section arabe de l'lnstitut de recherche et d'histoire des textes adlı kuruluşların şimdiye dek yayımlanmamış kaynaklarına dayanır. Nihayet, Orta Asya bozkırlarından dörtnala, aç, susuz, Anadolu’ya akın eden ulu kavim geldiğinde boştu, bomboştu, kimsecikler yoktu cinsinden çocuk masallarının da gerisinde kalan akıl izan yoksunu ultra faşist tek-ırk hikayelerinin yerini bilimsel çalışmalara bırakması zamanının çoktan gelip geçtiği 21. yüzyılın ilk on yılından sonra, Avesta Yayınları Merwaniler üzerine bilimin dünya literatüründe şimdiye dek yazılmış en kapsamlı çalışmayı dişi bir sesin çevirideki gücüyle ve gururla sunar.

Thomas Ripper - 31 Mart 1967'de. batı Almanya’nın, büyük otomobil fabrikasıyla tanınan işçi kenti Rüsselheim’da dünyaya geldi. Babası Wolfgang Ripper bir ilkokulun müdür yardımcısıydı ve bilhassa, aileleri buradaki fabrikada iş bulmak amacıyla Türkiye’den göç eden çok sayıda öğrenci tanıdı. Annesi bir protestan papazlık makamının sekreteri olarak çalıştı. Mainz’deki Kurfürstlic-her Schloss Devlet Gymnasium’unu bitiren Thomas Ripper, ardından Johannes Gutenberg Üniversitesinde Ortaçağ ve Yeniçağ Tarihi, Istami Filoloji (Arapça, Farsça, Türkçe) ve İslam Bilimleri eğitimi aldı. 1994 yılında Yakın Doğu'nun Sömürgecilik Karşıtı Mücadelelerinin Parçası Olarak Büyük Arap Devrimi: 1916-1920 başlıklı çalışmasıyla yüksek lisans derecesini, 1999 yılında da Diyarbekir Merwanileri: İslam'i Ortaçağda bir Kürt Hanedanı başlıklı çalışmasıyla doktora derecesini aldı Bu çalışmalar süresince çoğunlukla yurtdışında (Fransa, Suriye, Türkiye ve Iran) yaşadı. Bir müddet Bielefeld Üniversitesi Kütüphanesinde, Tarih, Klasik Filoloji ve Felsefe branşlan sorumlusu olarak görev yapan Thomas Ripper, 2005 yılından bu yana Berlin'deki Modem Şark Merkezi Kütüphanesinin müdürüdür.

ÖNSÖZ

Eğitim için Paris’te bulunduğum uzunca süre boyunca, oradaki kütüphanelerin ve bazı enstitülerin tez konumla ilgili zengin kaynaklarını -bilhassa henüz edisyonu yapılmamış Arapça ve Farsça elyazmalarını- inceleme fırsatı bulmuştum. Ulusal Kütüphanenin Elyazmaları Departmanının Şark Elyazmaları bölümündeki dost ve yardımsever çalışanlara, bilhassa da Jacqueline Sublet idaresindeki Tarihi Metinleri Araştırma Enstitüsü-Arapça Bölümü bünyesindeki araştırma grubuna teşekkürlerimi sunmak isterim. Bu enstitüde, orijinalleri çeşitli Avrupa ve Şark kütüphanelerinde bulunan sayısız Arapça elyazmasının mikrofilmleri tarafima tahsis edildi. Hatta ricam üzerine enstitü, Leiden ve Berlin’den üç
Arapça mikrofilmi daha sipariş etti. Yine burada beni Sibt Ibn el-Cewzi’nin kroniğinden bölümler üzerine Fransa’da hazırlanmış yüksek lisans ve doktora tezleri ile henüz yayımlanmamış edisyon ve çevirilerine yönlendiren kişi Clara Lefevre-Thibault oldu.

Günümüz Kürt tarihçilerinin çalışmalarına ilişkin bilgileri Prof. Joyce de Wangen-Blau’dan edindim. Elinizdeki çalışma için çok önemli olan iki Bizans tarih çalışmasını inceleyebilmek üzere, Yunancaya pek hâkim olmadığımdan, yayımlanmamış Fransızca çevirilerden yararlandım. Catholique de Paris Enstitüsünün müdürü Albert Failler, çevirisi müteveffa Paul Gautier tarafından yapılmış Attaleiates Kroniğinden yararlanmama imkân tanıdı; Prof. Jean Claude Cheynet ise Bemard Flusin’in çevirdiği Skylitzes Kroniğini kullanmamı mümkün kıldı.
Her ikisine de şükran borçluyum. Gerek saydığım son kaynak, gerekse anonim bir yazar (Skylitzes Continuatus) tarafından kaleme alınmış devamı, beni kısmen Xavier Jacob tarafından çevrilen Les Turks au moyen-age (Ortaçağ Türlderi, Ankara, 1990) adlı eseri de incelemeye yöneltti. Doktora çalışmama verdiği destekten ötürü, tez danışmanım Prof. Dr.
Dr. h.c. Ervvin Oberlander’e ve Hans-jürgen Kornrumpf’a; kartografik çalışmaya yaptığı danışmanlık için mühendis Thomas Bartsch’a müteşekkirim. Ayrıca sağladıkları burs imkânı ile 1.10.1996 - 30.06.1997 arasında Paris’teki eğitimimi finanse eden DAAD’ye (Alman Akademik Değişim Servisi), araştırmam süresince önerilerde bulunan kişilere ve nihayet bana verdikleri destek ve çalışmamın son okumasını yaptıkları için aileme teşekkür ederim.

Giriş

Kürtlerin tarihinde, bilhassa 11. yüzyıl, çok sayıda emirliğin bağımsız devletler biçiminde var oldukları bir döneme işaret eder. Bu Kürt emirlikleri arasında en belirgin izleri bırakanlar, Merwanilerdir. Buna hem Ortaçağ Şark’ının Müslüman ve Hıristiyan kronikçilerinin yazdıkları, hem de Merwani devletindeki kültürel gelişmişliğin ve ekonomik zenginliğin göstergeleri olan bazıları günümüze kadar ulaşabilmiş mimari yapılar tanıklık etmektedir. Merwaniler, iktidarlarını Kürtlerin çekirdek bölgeleri sayılan Dicle’nin doğusundaki dağlardan farklı olarak Diyarbekir bölgesi2 ile Van Gölünün kuzey kıyılarına yaymıştır. Burası, dönemin kentler arası ticareti açısından oldukça önemli sayılan ve büyük ölçüde Hıristiyanların -Yakubiler ve Ermeniler- yaşadığı yerlerdi. Merwanilerin Kürt tarihi için önemi, öncelikli olarak o dönemde ...

1 Örneğin bkz. Minorsky, Kurdes et Kurdistan, (III. Histoire, A. ve B.) EI2 içinde, Cilt 5, s. 450-467; Bosvvorth, Kurds, DMA içinde, Cilt 7, s. 3069-311; Dehxoda, Logat name, Cilt 11, s. 10687-16088.

2 Ortaçağ’ın Müslüman coğrafyacıları Dicle’nin yukarı yatağının olduğu bölümü, Halife Devletinin de eski bir eyaleti olan Diyarbekir olarak tanımlamaktadır. Bu nedenle burada da bu isim kullanılmaktadır.