|
VATEN-A VERÊNÊ
Ju juan (zon) û kê vînd bîyay ser dê rû... û (ve) dim-ê î (ey) juanî rê kutayîs (kewtîs)!
Ju (zu) juan be zagon û kê, vînd bîyay ser dê rû, û (ve) herd û kê; yê înû ser dê înan'a pîya benû (beno) k'ewê, vînd bîyay ser dê rû... Ju hal û kê! Het-ê her keşî ra kê ayan benû (beno), zanînû (zanîno), ekê ju juan (zon/jan) kê benû (beno) vîndî, kom-a î juanî (kom-a ey zonî) kî, mordem î (ê) kê girê dayîs-ê kom-a î juanî (kom-a ey zonî), î kî benî (benê) vîndî.
Yê her juanî (zonî); ju tarîx-ê xo (gahnamê), ju weşî-ya xo, ju felsefê-ya xo estû (esto) kê, xo piro aznenû (azneno). Efsanê-ya P'epugî, îtîqat-ê Juan-ê Xizirî bîaynê, felsefê-ya juan-ê Kirmanckî rê nîşan danî (danê). Efsanêyî, sanikî, klamî, lawikî kê, ye Kirmanckî yî (yê), nîna tedê ma rê tarix-ê kom-a Kirmancan a, qal kenî (kenê).
Ekê ju kom-a juanî (zonî); lawikan-ê xo, efsanê-yê xo, sanik-ê xo, xo vîr ra ker-denê ser sonû (sono), endî xoyî kî, xo vîr ra kerdenê ser û. û (ve) endî nû hal! ju bênasnamê (bêkamîyê) bîaynê, herd ser (rîyêherdî/rîyê erdî) dê zê xo weşî-ya xo nêramitîaynê wa.
Het-ê bînê ra; yê Kirmanckîyî, bag-ê xo yî kê qadîmî be kablettarîx a girê dîaysê, ehemmiyet-ê nî juanî mûsaynê berz kenû (keno). Tebîyat-ê Kirmanckîyî zanaynê, zaf nuxdî (qesekî) yî (yê) kê qesey kenîmê (Tirkî kî nî rê dahîl û.), mana-ê nînanê nayîl bîaynê ma rê anû (ano) wêrê.
Felsefê-ya nî gurêyayîşî a kê dest-ê sima dê ra; yê Kirmanckîyî bû, û (ve) het-ê bînê ra ju kom-a juanî (zonî/ janî) û kê, herd ser (rîyêherdî/rîyê erdî) ra, tarîxî ra vînd bîaynê ser dê rû, bover-ê nî vînd bîaynê dê, bover-ê nî înkar-ê rejîmî dê finde-taynê wa. Hem dem dê (eynê weqt dê) fikr-ê nî gurêyayîşî; Anadolu be Mezopo-tamyayê dê, juan î (ê) kê raver şîaynaynê xo rê manî bînînû (bînîno), înkar-ê nî juananê (zonanê/ jananê) manî bîaynê, û (ve) raver berdenê rê wêrê ardayîsê ser û (o). Yê herd û kê tey weşî-ya xo raminîmê, û (ve) yê tedê kom-ê juanî (zonî) kê herd ser (rîyê herdî/rîyê erdî) dê rî, be rengan-ê xo a weşî-ya xo ramiten-ê xo rê, û (ve) bo-a rindekî-ya nî renganê rêştenê bextîyarîn-a girs a. û (ve), mordem na fel-sefê rê kê resenû (reseno), duna (cîhan) ser ra nêweşî-ya nasyonalîzmî (mîllîyetpe-restînê/Ûzber) darîna wê, vînd bena...
Vaten-a xo, şîkîun (şîkîn/şîkîna) ju (zu) qeşî-ya Kirmancan a nîa ifade kon (ken/kena): “Ju (zu) bîaynê, tek bîaynê dê zanayîs zurê be zulm a û, û (ve) bing-ê xo nadanîn (cahîlînê/nêzanînê) a. Sir-ê (raz-ê) ju bîaynê, tek bîaynê dê nêyû (nêyo), pîya bîaynê dê rû! Mana-ê heqîqetî (raştîyê) nû û (o). Zanoxanê, ra wa...” Felsefe-ya xorî ya kê, pe nî kelamî dê ra; naê zanaynê mordemî rê nip û newê çeberû (çe-verû / keyberû) kenû (keno) ya. Bedbaxtîn a kê, herd ser (rîyê herdî / rîyê erdî) dê weşî-ya xo ramina; peynî-ya ae kî heyn yena.
Gurêyayîs (xebetîyayîs) û kê dest-ê sima dê rû, hîrê serrî û kê ders-ê Kimanckîyî kê mi day, peynî-ya ûc'ayî ra vecîya (vejîya) wertê. A hetê ra, peynîyê dê peser peser wendenê ra xeylî etud bîaynê ra tepîa “Zazakî/Kirmanckî Mûsnayîsnamê” ama peser, vecîya wertê. Omîd kon (ken/kena) kê, nû kitab û kê xeylî weqtî ra tepîa vecîya wertê, nî juanî (zonî) mûsayenê rê çîfat-ê (faydê -yê) xo benû (beno).
Kitab-ê Mûsnaynê, taê qisimanê birrîyay ya (vila bî). Her qisim dê newê çi ra bahs (behs/mevzû) bî. Nî bahşî (bahsî), mordemî rê; wertê weşi-ya komelkîyê (weşî-ya sosyalê) dê xo ifade kerdenê rê îmkan danî (danê).
Herd ser (rîyê herdî / rîyê erdî) dê, her juan (zon), ju xezînê-yê (gezîna) nuxdanê (qesekan) wayir û (o). û (ve) xeyr-ê (çîfat-ê / faydê -yê) nî xazînê-yê (gezîna) nuxdan a, mordem wertê weşi-ya komelkîyê (weşî-ya sosyalê) dê xo ifade kenû (keno). Kitab-ê mûsnayênê û kê sima dest dê rû; mordemî rê weşi-ya komelkî-ya (weşî-ya sosyalê) Kirmancun dê, qesey kerdenê rê gorê, dîyalog viraştenê rê gorê amadê (hazir) bî. Teyna naê ra qeneat nêbî, hemî kê dînamîk-ê bing-ê juanî (zonî/ janî), da mûsnayênê. Wajia kê juan (zon/jan) ezber mebû, bimûşîrû! Ekê nîa benû (beno) mantiq-ê juanî (zonî) kê fam benû (beno), mordem xo xo dê kî, be xo new dê ra qesey (diyalog) virazenû (virazeno). Wertê gurêyayîşî dê, her dîyalogî ra pîya, ju bahs-ê (behs/mevzû) gramerî ra qal bî. Yanê întîzar kerd kê juan (zon) ezber ser memûşîrû (memûşîro) fam bibêrû. Mamafîh her bexş (unîte) dê, be bexş (unîte) a elaqêdar nuxdî (qesekî) dîyay kê, xazînê-yê (gezîna) qeşû hîra bibêrû. Ancî (anjî) wertê gurêyayîşî dê taê antîsan-ê kerdenû (fîîlû) dîyay kê; wendoxanê (wendekar) rê qilavûz (rayber/raêber) bibêrî, kitabî ra ber, be xoyî kî nî kerdenan (fîîlan) a, new dê ra çekuyê (cumle) virazêrî.
Wertê gurêyayîşî dê dîyalog î (ê) kê virajîay î (ê), û (ve) wertê nuvîsun dê, tedênan dê nişan-ê xetê/xezê (-), koyt dê kê estû (esto), bizanêrû kê ûc'a dê îzafê esta. Nû ju (zu) qaydê-yê nuvîşî nêyû (nêyo), rehet wendenê gorê, rehet fam kerdenê gorê heyn virajîa.
Na hetê ra; ver-ê qeşî-ya xo dê, mi vat i bî kê, her juan (zon) wertê tarix-ê xo, wertê zagon-ê xo dê weşî-ya xo raminû (ramino). Şayed ju juan (zon) efsanêyan-ê xo ra, herd-ê xo ra, sanikan-ê xo ra. tarîx-ê xo ra kê, vişnînû (vişnîno) ra nêmûşnînû (nêmûşnîno). Nû minval (perspektif) dê, wertê kitab-ê mûsnaynê dê efsane-yê Kirmancan a, sanîkan-ê Kirmancan a, tarîx-ê Kirmancan a zaf qalê bî.
Hasili, nû gurêyayîs ra juan-ê (zon-ê/jan-ê) Kirmancû mûsnaynê rê faydê -yê (çîfat-ê) mi kê benû (beno), ancî (anjî) nezd-ê juan-ê (zon-ê/jan-ê) Kirmancûn dê juanan-ê herd-ê ma rê, juanan-ê dunayê (cîhanî) tedênanê faydê -yê (çîfat-ê) mi kê benû (beno), hata peynî-ya weşî-ya xo bextîyar bon (ben/bena).
Serkan Oğur
Kutayîs (Kewtîs)
Mûlxitan-ê Juanî (Zonîvjanî)
1. Mûlxit-ê Juan-ê (Zon-ê) Hind-Ewrupayî
1.1. Juanan-ê Esyayî (Zonan-ê Esyayî/Janan-ê Esyayî)
Juanan-ê Hindî (Zonan-ê Hindî) Juanan-ê Êranî (Zonan-ê Êranî)
Hindî Urdî Farsî Goranî Zazakî (Kirmanckî) Kurmancî (Kirdackî) Soranî Peştûyi Tacikî Belucî Osetî
1.2. Juanan-ê Ewrupayî (Zonan-ê Ewrupayî)
Juanan-ê (Zonan-ê) Latînî / Juanan-ê Germenî / Juanan-ê (Zonan-ê) Slavî
Îtalyankî / Almankî / Rusî
Îspanyolî / Flemenkî / Bulgarî
Romenkî / Îngilizkî / Sirbî
Fransî / Juananê Îskandinavî / Slovenî
Portekizî / / Hirvatî
Katalankî / / Slovakî
Îskoçkî / / Çekî Lehî
2. Mûlxit-ê Juan-ê (Zon-ê/Jan-ê) Hamî-Samîyî
Erabî Îbranî Habeşî Suryanî
1 / Juan / Zon: Vaten-a binê “ziwan”. Het-ê Verroc'î (Başûrî) dê ziwan vacînû (vacîno).
..... |
