|
TEŞEKKÜR
Bu çalışmam sırasında birçok kişinin katkılarını gördüm. Bu katkılarından ötürü kendilerine minnettarım. Bilgilerinden yararlandığım hemşerilerim sayın Sait Güner, Ayhan Erkmen, Ahmet Öner, Mehmet Nuri Güneş, Tazebey Çakas, Şemistan Ayazdır, Nurettin Çeledir, Engin Kaya, Zehra Ayman, Yüksel Avşar, Fatma Vargün, Rusça çeviri çalışmalarında katkılarını gördüğüm Erivan Kürtlerinden Temûre Xelîl’e, Tiflis Kürtlerinden Pır Dîma’ya, Hollanda’da araştırmalarını sürdüren Serdar Uçar, Almanya’da yaşayan Aris Arda, sanatçı Der-weş Serhedî, Yunanistan’dan araştırmacı Murat Issı ve kitabın tümünü büyük bir sabırla okuyarak çok yararlı görüş ve önerilerde bulunan Faruk Aras ve Nurdan Aras’a çok teşekkür ediyorum. Doktora çalışmasını Yunanistan’da sürdüren Murat Issı, Kars’ta yaşamış olan Rum topluluğu konusunda yıllar önce Yunanca yayımlanan üç kitaba ulaşarak, bazı kısımlarını Türkçeye çevirdi, ayrıca bu kitapların bazı sayfaları ve kitaplarda yayımlanan fotoğrafların kopyasını bana ulaştırarak büyük bir iş başardı. Ardahan’ın Murkan köyünden olan gazeteci-grafiker Azad Aktürk, kitabın görsel malzemesi üzerinde büyük bir emek harcadı. Kültürel çakışmalarını İstanbul’da sürdüren Azad, muhalif bir kültür sitesinin (Koala Kültür) yönetmenliğini yapmaktadır.
Cenub-i Garbi Kafkas Cumhuriyeti’nin ilk cumhurbaşkanı Cihangiroğlu İbrahim Aydın’ın yaşamda olan kızı Ruhiye Hanım’a, bu Cumhuriyetin İçişleri Bakanlığı görevinde bulunan Ali Rıza Ataman’ın yeğeni Gülsen Ataman’a, Kars yöresindeki kültürel çeşitliliği yansıtan Türk, Azeri, Karapapak gibi toplulukların mensuplarından sayın Sezai Yazıcı, Vedat Akçayöz, Erkan Karagöz, Muzaffer Oruçoğlu, Metin Turan, Sait Küçük ve diğer tüm yazar arkadaşlara sıcak ilgilerinden ve katkılarından ötürü sonsuz teşekkürlerimi iletiyorum.
1970’lerde dikkatlerimizi Kars’ın çokkültürlü yaşamına, Kürtler gibi başka bir rengine yani Eston varlığına çeken, Kars yöresindeki Eston köyü üzerine 30 yıldır yazdığı inceleme ve araştırmalarıyla tanınan, bu grubun varlığından araştırmacıları ilk kez haberdar eden Eston kökenli sayın Aarand Roos, bu Kars kolonisi hakkında bana bazı materyaller ve bu konuda yazdığı kitabının son baskısından bir örnek gönderme nezaketinde bulundu.
Kaynak tarama safhasında Stockholm’de bir dizi sürprizlerle karşılaştım. Stockholm’deki araştırma kurumları, kütüphane ve müzelerde özenle korunan Kars konusundaki birçok eski, antik kaynakları görme heyecanını yakaladım ve onlardan yararlanma fırsatına kavuştum. İsveç’te bulamadığım bazı kaynaklar, bu kez başka ülkelerden geldi. Çarlık döneminde Kars konusunda hazırlanan bazı eski ve paha biçilmez istatistiksel referans kitaplarını Finlandiya, Almanya ve Amerika’dan uzaktan ödünç alma sistemi vasıtasıyla bana ulaştıran İsveç Kraliyet Kütüphanesi bölüm çalışanlarına, yıllar boyunca Erivan’da yayımlanan ve buralara göç eden Kars Kürtleri tarafından çıkarılan Riya Teze gazetesinin 1955-2000 yılları arasında çıkan sayılarından oluşan kolleksiyonunu bu araştırmam sırasında bana ödünç veren Stockholm’deki Sara Kitabevi’ne ve katkılarını gördüğüm diğer tüm kurumlar ve kişilere burada sonsuz teşekkürlerimi sunuyorum.
Giriş
Bu kitapta sıkı sık kullanılan Kars ve çevresi ifadesi, daha ziyade, 1923-1992 yılları arasında var olan ve Aralık’tan Ardahan’a kadar uzanan geniş bölgeyi dile getirmek için kullanılıyor. 1992 yılında yapılan idari düzenleme ile İğdır ve Ardahan’ın il haline getirilmesinden sonra Kars’ın sınırları daha da daralır. Ne Osmanlının Kars’ı, ne Rusların Kars’ı, ne de Türkiye’nin 1923-1992 yıllarında var olan Kars’ı günümüz Kars’ına benziyor.
Bu çalışma, her şeyden önce tarafsız bir Kars tarih yazımına katkıda bulunmak amacıyla hazırlandı. Çünkü Kars tarihi henüz bütünüyle yazılmış değil. Tarih ve tarih bilimini, resmi ve siyasi egemen güçlerin tarihi olmaktan çıkarmanın zorlukları ortadadır. Güçsüzler, aykırı gruplar, azınlıklar, muhalifler, etnik topluluklar ve seslerini duyurmak isteyen baskı altındaki diğer tabakalar bilindiği gibi geçmişte bir dizi zorluk ve baskı yöntemleriyle karşılaşmışlardır. Günümüzde dahi bazı ülkelerde bu tür gruplar ve tarihleri konusundaki çalışmalar pek hoş karşılanmaz, zaman zaman polisiye önlemlere başvurulur.
Elinizdeki kitabın Kars Kürtlerini konu edinmesinin başka ...
| 
