|
ÖNSÖZ
Dünyanın neredeyse pandoratik türdeki bütün gelişmelerine yıllardır kaynaklık yapan Ortadoğu, Körfez Krizi'nden sonra çok yoğun bir yeni siyasi basıncın altında bulunuyor. Bu siyasi basıncın sonucu, yeni bir "düzen"e doğru evrilen Ortadoğu'nun geleceğini kestirmek için Ortadoğu'yu, güç dengesi, petrol, demokrasi, silahlanma, azgelişmişlik, milliyetçilik, terör ve su sorunu bağlamında çözümlemeye tabi tutmak gerekmektedir.
İşte bu kitap, belirtilen konuların dahilinde, aktüelin içinde iz sürerek, herbiri konusunda uzman kişilerin makalelerinden oluşturularak, Ortadoğu'nun geleceğine yönelik bir projeksiyon sunmayı amaçlıyor.
Kamuoyunu ve karar odaklarını bilgilendirmek amacıyla çeşitli konularda araştırma yapan "Think Tank" merkezlerinden ülkemizin henüz yoksun olduğu gerçeğini dikkate alarak, diplomat, akademisyen, gazeteci düzeyinde, ülkemizin haklı övünç kaynağı olan bilgi birikimini harekete geçirerek, bu konudaki eksikliğimizi telafi etmek ise bu çalışmanın özel amacını oluşturuyor. Bu noktada, çalışmaya değerli makaleleriyle katkıda bulunan kişilere, çalışmaya sunuş yazısı yazmak zahmetinde bulunan değerli Hocam Prof. Dr. İlter Turan'a ve bu çalışmaya Ortadoğu üzerine yapılmış yayınlar bibliyografyası ile katkıda bulunan sayın Davut Dursun'a şükranlarımı sunmayı bir borç biliyorum. Çalışmanın oluşumu süresince, değerli teşvik ve yardımlarından dolayı dost insanlar, Mehmet Ö. Alkan, Yavuz Yıldız, Gürsel Gürsoy, Meriç Erdoğan, Semiha Akminar ve Bağlam Yayınlarına teşekkür ederim.
İstanbul, Ekim 1993
Sabahattin Şen
Sunuş
İlter Turan
Türkiye, Cumhuriyetin kuruluşundan sonra Orta Doğu ülkeleriyle dostane ilişkiler geliştirmek istemiştir. Ülkemiz uzun süren bir savaşlar döneminden çıkmıştı. Kurtuluş Savaşı’nın kazanılmasının ardından kurulan Türkiye Cumhuriyeti, Birinci Dünya Savaşı’ndan yenik çıkan ülkelerden farklı olarak, tatmin edici sınırlara kavuşmuştu. Milletler camiasında bağımsız bir aktör olarak yerini almıştı. Şimdi, ülkede savaşın yaptığı tahribatı gidermek, bir çağdaşlaşma ve kalkınma hamlesi başlatmak istiyordu. İç sorunlarla ilgilenmenin anahtarı, dış dünya ile, özellikle komşu ülkelerle iyi ilişkiler kurmaktı.
İmparatorluktan yeni kopmuş olan Arap Orta Doğusu Fransa ve İngiltere arasında paylaşılmış bulunuyordu. Milletler Cemiyeti’nin sorumluluklarını bu sömürgeci ülkelere tevdi ettiği manda yönetimleri kurulmuştu. Bölgenin çeşitli sosyal ve iktisadi gerçekleriyle uyum göstermeyen yapay ülkeler yaratılmıştı. Yeni şekillenen ülkeler bir yandan yeni kimliklerine alışmaya, diğer yandan sömürge boyunduruğundan kurtulmak için bir mücadele yürütmeye çalışıyorlardı. Yeni kurulan Suriye, Irak, Ürdün ile bir süredir zaten ayn bir siyasal kimlik oluşturmuş bulunan Mısır'ın siyasal seçkinleri Türkleri tanıyorlar, Türkiye'nin kazandığı askeri-siyasal başarının özlemini çekiyorlardı. Türkiye'ye yaklaşımları olumsuz değildi. Ancak, manda (Suriye, Irak, Ürdün) ve himaye (Mısır) yönetimlerinin belirli sınırlar içinde kalmaya mahkûm ettiği ilişkilerin gelişme potansiyeli de sınırlıydı.
İkinci Dünya Savaşı'nda Orta Doğu büyük mücadelelere sahne oldu. İngiltere'yi zayıflatmak isteyen Almanya, Süveyş'i ele geçirerek Hindistan’a giden yolu tutmak istediğinden Kuzey Afrika'da büyük bir harekâta girişti. Suriye ve Lübnan'da Vichy ...
* İller Turan, Koç Üniversitesi, İdari Bilimler ve İkt. Fak. Siyasal Bilimler Profesörü.
| 
