|
ÖNSÖZ
İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Monografilerinin ikinci kitabı olarak yayınlanan bu çalışmada, Türkiye nüfusu, belli başlı hususiyetleri ve hareketleriyle coğrafî bir tetkike tâbi tutulmak istenmiştir.
Sayımlara ait mevcut istatistiklerin yeniden tasnif edilmesi ve bilâhare hesaplamalar yapılarak cedvellerin tertip edilip haritaların hazırlanmasına, gerek bu çalışmanın zeminini teşkil etmesi, gerekse ileride hu mevzuda araştırma yapacaklara kolaylık temin etmek bakımından bilhassa ehemmiyet verilmiştir. Esas itibariyle, 1958 İlkbahar ve Yaz aylarını kaplayan bu hazırlık devresi esnasında hazırlamış olduğumuz haritaların basılmak üzere yeniden çizim işini üzerine alan ressam Bay Mahmut Ciida’ya teşekkür ederiz.
Bu vesile ile, Coğrafya Enstitüsü çalışmalarının diğer bir kısmını teşkil edecek olan “Monoğrafiler” in neşri hususunda karar alan ve böylelikle bu etüdün yayınlanmasına imkân hazırlayan Coğrafya Enstitüsü Müdürü Sayın Ord. Prof. Ahmet Ardel ile Enstitü Yönetim Kurulu üyelerine teşekkürlerimizi sunarız.
Beyazıt, Şubat 1959
Tunçdilek - Tümertekin
Giriş
İnsanın Coğrafî Tetkiklerdeki Yeri
Yeryüzü bölgelerinin farklı görünümler kazanmasına sebep olan elemanlardan biri de insan topluluğu (nüfus) dur. Mutlak nüfus sayısının İktisadî ve sosyal ehemmiyeti yanında, aynı zamanda, bir beşerî âlem varlığı olan ‘insan’ ın tabiî muhit ile münasebetinin tetki kinin, gerek bir bölgenin, gerekse bir memleketin coğrafyasının anlaşılmasında mühim bir yeri vardır.
Bir mekân ve münasebetler ilmi olan ve esas itibariyle yeryüzü olaylarının mevziî toplulukları ve tiplerinin mahiyetini ortaya koymaya çalışan modern coğrafyanın esas konularından biri de, beşerî âlem varlıklarının tabiî muhit ile münasebetlerini araştırmaktır.
Coğrafya tabiatı itibariyle mekân veya bölgelerle uğraşır ve hattâ bugün ekseriyetin taraftar olduğu noktai nazara göre özünü ve esas gayesini, yeryüzünde vetire ve hâdiselerin değişik şekilde gruplanmış bulunmaları dola- yısiyle birbirlerinden farklılaşmış olan bölge lerin çerçevesi içinde yapılacak Mekân Tetkikleri teşkil eder. Beşerî ve fizikî unsurların birbirine bölgenin şahsiyetini verecek şekilde örülmüş bulunmalariyle meydana gelen Coğrafî Bölgelerin farklı şahsiyetleri ise, bu örgü veya dokumadaki beşerî ve fizikî unsurların hissesi ve rollerine göre tâyin edilir1. Tenha ve geri kalmış bölgelerde hâkim olan damga tabiatın damgasıdır. Buna mukabil bazı sahalarda bölgenin şahsiyetini beşerî faaliyetlerden almış olduğu tesbit edilir. Burada insan tabiî çehreyi geniş ölçüde değiştirmiş, tepeleri ortadan kaldırmış, vâdileri doldurmuş, koyları kara haline çevirmiş, drenajı değiştirmiş, geniş sahaları bina ve tesisleri ile kaplamıştır.
Filhakika, insan yaşayışının bir hususiyeti şu noktada görülür: bütün canlılar doğrudan doğruya tabiî muhitte yaşadığı halde insanlar, tabiat âleminden alarak ehlileştirdiği, kendi şekil verdiği bir kültür muhiti içinde yaşar2. Bazı bölgelerde ise beşerî ve fizikî unsurlar ...
1- Selen, Hamit Sadi: “Siyasî ve İktisadî Coğrafya”, Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Cilt: XII, yıl: 1957, sayı 4, s. 1-8.
Erinç, Sırrı: “Bölge sınırlandırmasının esasları”, İkinci İskân ve Şehircilik Haftası Konferansları, Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınlan: 79/61 iskân ve Şehircilik Enstitüsü Yayınları: 4 s. 69-94, 1957,
Tümertekin, Erol: Sanayi Coğrafyası, İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Yayınları: 22, 1958, s. 1-16.
2- Selen, Hamit Sadi: a. g. e. s. s. 6.
| 
