ÖNSÖZ
Bu kitapta, Kürtler üzerine bazı tarih ve folklor yazıları bulacaksınız.
1944-1946 yılları arasında Iran Genelkurmay Başkanlığı, 1958-1961 yılları arasında Iran'ın Türkiye Büyükelçiliğini yapmış olan Hasan Arfa'nın 1966 yılında Londra'da yayımlanan "Kürtler" adlı eserinin birinci bölümünü oluşturan "Kürtler'in kısa bir tarihi" incelemesi, geçmiş dönem Kürt tarihinin yoğun bir özeti niteliğini taşıyor. Hasan Arfa, çocukluğundan beri Kürtler'le yakın temasta olmuş. Çocukluk yıllarında, babasının görevi ve arkadaşlığı dolayısıyla, Osmanlı Devleti'nin Stockholm Sefiri ve Sevr Anlaşması'ndaki Kürt delegesi Şerif Paşa'yı tanıma olanağını bulmuş; subaylığı ve Genelkurmay Başkanlığı döneminde de Iran Kürdistanι ile çeşitli ilişkileri olmuş. Genelkurmay Başkanlığı aşamasında, Mebahat Kürt Cumhuriyeti'nin yıkılmasında da görev yaptığı anlaşılıyor. Bu nedenle, yakın Kürt tarihi konusundaki belirlemelerinden dolayı bu kitabın ikinci incelemesinde eleştirilmekle birlikte, burada yer alan geçmiş Kürt tarihini işleyen incelemesinin objektif ve önemli olduğunu belirtmeliyiz.
Burada, bir konuya değinmeden geçemeyeceğiz. Bu kitapta yer alan Hasan Arfa'nın yazısı ile Kürtler'le ilgili diğer yazılar dolayısıyla, "Dünya Sorunları" dizisini yayımlayan dönemin TRT Dιş Haberler Müdürü Emil Galip Sandalcı ile çevirmenlerden Sevgi Soysal, Esin Talu Çelikkan ve şu anda adını hatırlayamadığımız başkaları, 12 Mart döneminde tutuklanmışlardı. Ancak, Cumhuriyet gazetesinin Kürtler'le ilgili yazı dizisinden (bkz. 15 Mayıs 1991) anlıyoruz ki, bu yazılardan dolayı kamu görevlilerini tutuklayan irade ya da mantık, daha sonra Arfa'nın yazısını "Harp Akademileri Komutanlığı Yayını" olarak kitaplaştırıp "istifadeye" sunuyor!.. Gerçekten ilginç değil mi? Ama burası Türkiye; "olmaz, olmaz!.."
Le Monde Diplomatique gazetesinin Nisan-1970 sayısından alınan "Kürtler: Devletsiz Bir Ulusun Bahtsιzlιğι" konulu uzun makale, yakın dönem Kürt ulusal hareketini işleyen son derece ilginç bir ürün. Irak Kürdistanı'nda "tarihin tekerrürünü" çarpıcı biçimde yansıtan öğretici bir yazı. Dikkatle okunması ve ders alınması gereken özenli bir araştırma. Uzun yıllar bir din adamı olarak Kürdistanida bulunmuş; gezi ve incelemeleri sonucu Kürt halkını yakından tanıma olanağını yakalamış, bu nedenle de ilginç tanıklıkları olan Thomas Bois'nın "Folklorları Işiğinda Kürtlerin Ruhu" konulu folklorik incelemesi, onun, sözlü halk ürünlerinin derinliklerine kadar Kürtler'i tanıdığını gösteriyor.Thomas Bois'nın 1946'da Beyrut'ta yayımlanan bu incelemesi dışında (Kürt Edebiyatιna Bakış- 1955) ve (Kürtler-1966) adlı eserleri de bulunuyor. Kitabın, folklor yazıları bölümünde yer verilen bir başka çeviri de, tanınmış Iranlı Kürdologlardan Dr. Mohammed Mokri (Keywanpour)'nin "Kürt Folklorunda Ermeni Motifleri" adlı incelemesidir. Tarihte birbirlerine çok yakın olmuş Kürt ve Ermeni halklarının, başka alanlarda olduğu gibi kültür alanında da birbirlerini etkilemeleri doğaldır. Sözkonusu yazıda, geçmiş halk destanlarından gidilerek kültürel geçişme ve emişmeler inceleniyor. Mokri'nin, eski Kürtçe metinlere ilişkin çeşitli araştırmaları olduğu gibi (Kürtçede Kuş isimleri, Tahran-1947) ve (Kürt Türküleri, Tahran-1951) adlı eserleri de bulunuyor. Peter J.Bumke'nin "Dersim'deki Kιzιlbaş Kürtler" adlı sosyo-antropolojik incelemesinde de Dersim halkından gidilerek Alevilik, Rafızilik ve Kızılbaşlığın Kürtler'deki yansıması işleniyor.
Geçmiş ve yakın dönem Kürt tarih ve folkloruna ilişkin bu yazıların bir bütün olarak Kürdoloji kitaplığına aydınlatıcı bir katkı oluşturacağına inanıyoruz.
Öz-Ge Yayınevi |