Nemrud Dağı'nın Zirvesinde Tanrıların Tahtları

ÖNSÖZ

Karl Sester'in Doğu Anadolu'dan Berlin'deki Bilimler Akademisine yolladığı mektubun sonucunda, orada antik Kommagene topraklarına bir araştırma heyeti gönderilmesi kararının alınmasından bu yana yüz yıldan fazla zaman geçmiştir. Gelişmelerin sonunda ise, bir süre öncesine kadar tarih kitapları¬mızdaki belli belirsiz bir coğrafi ad, kesin bir kavram halini almıştır.

İlk keşif gezisindeki öncülerin ummaya pek cesaret edemedikleri şey, Kommagene'de sürdürülen araştırmalar sonucu gerçekleşmiş, bu ülke ve onun tarihi önemi konusundaki bilgiler sürekli olarak artmıştır. Bu başarılar sadece kazı yapanların kazmalarının eseri değildir; eskiçağ biliminin bütün dallarının ve komşu araştırma alanlarının bunda katkıları vardır. Onların ulaştığı sonuçlar, benim anlattıklarımın sağlam temelini teşkil etmektedir. Ayrıca, Kommagene'deki çeşitli araştırma seferlerinde çalışan kartograflar ve mimarlar, jeologlar ve mineraloglarla, Kommagene toprağının muhafaza ettiği mal¬zemeyi inceleyen kimyacılar ve fizikçiler de buna dahildir. Kazılar sırasında karşılaştığımız problemleri, ancak tecrübeli mühendis ve teknisyenler sayesinde çözmeyi başarabildik. En eski çağlara ait buluntuların tarihlenmesinde ve yorumlanmasında ise, prehistorya ve ilkçağ tarihi alanları uzmanlarının yardımına başvurulmuştur.

Dil biliminin ödevlerine gelince, onlar özellikle çok yönlüydü. Çünkü Kommagene'de akla gelebilecek her kaynaktan yazılı belgeler elimize geçmiştir. Asur çivi yazısıyla yazılmış metinlerden, Fenike ve Arami dillerinde ve Geç Hitit hiyeroglifleriyle yazılmış metinlere kadar çeşit çeşit belgeler. Bu kitabelerin en eskileri milattan önceki 1. binin başlarından kaynaklanır. Yüz yıl kadar önce, Kommagene'de ilk büyük yazılı belgeler bulunduğunda, bunlar başlangıçta bölük pörçük çözülebiliyordu. Çeşitli ülkelerden çok sayıda bilim adamının sürekli çabaları sayesinde, elinizdeki kitapta bu metinler okuyucuya hemen hemen eksiksiz birer çeviriyle sunulabilmektedir.

Kommagene bölgesinde Asur egemenliğinin sona ermesinden sonraki dönemden hemen hemen hiçbir yazılı belgeye sahip değiliz. Bu sözlerimiz, milattan önceki 1. yy. a kadarki bütün süre içinde geçerlidir. Ancak ondan sonra, Kommagene kralı I. Antiochos'un döneminden kalma Grekçe önemli yazılı belgelerin bulunmasıyla, tablo yeniden değişmektedir. Grekçe, o zamanlar bütün Doğu Akdeniz çevresinde genel anlaşma diliydi; bu yüzden, kitabeler bizim Geç Helenistik çağda eskiçağ dünyasının bütün alanlarından değerli bilgilere sahip olmamızı sağlamaktadırlar. Grekçeyle birlikte Grek tanrıları da girmişlerdi Kommagene'ye. İlk defa olarak onların çevresinde Pers ışık tanrısı Mithras'a rastliyoruz.

Elinizdeki kitap böylece, Kommagene topraklarının tarihi, kral kültü ve sanat alanındaki muazzam yaratıcı gücü hakkında renkli bir mozaik sunmaktadır. İlk bölümde, Alman araştırıcıların geçen yüzyılın sonunda büyük zahmetlerle gerçekleştirdikleri ilk yolculukların hikayesi anlatılıyor. 1938'den bu yana araştırma gezilerini ben düzenliyor ve yönetiyordum. Okuyucunun büyük görevin karşısına dikilen güçlükleri hissedebilmesi, ama bunun yanında, bir şey bulan araştırıcının büyük sevincine ve bir arkeologun hayatında yıldızın parladığı anlardaki mutluluğun ortak olabilmesi için elimden gelen gayreti sarfettim.

Bu kitapta pek söz edilmiş olmasa da, her defasında kazı seferleri için gerekli paraları sağlamak hiç de kolay olmamıştır. Özellikle 2. Dünya Harbinden sonraki yıllarda resmi Batı Alman kuruluşlarının mali imkanları çok sınırlı olduğundan, çoğu kere sanayi ve iktisat çevrelerinden anlayış ve yardım sağlamaya çalıştım. Bilim alanımıza duydukları hayranlıkla bana destek olan bütün dostlarıma burada bu satırlarla teşekkürlerimi sunmak isterim.

(Kitabı F. Almanya'da yayımlayan) Yayınevinin sahibi Sayın Gustav Lübbe'ye ve yardımcılarına da teşekkür ederim; kitabın oluşumu konusundaki bütün isteklerimi yerine getirmeye çalıştılar ve eserin bol sayıda fotoğrafla ve resimle zenginleşmesini sağladılar.

Friedrich Karl Dörner