Evliya Çelebi Seyahatnamesinde Bitlis ve Halkı

I. Evliya Çelebi

Evliya Çelebi Hicri 10 Muharrem 1020, yani 25 Mart 1611 tarihinde İstanbul'da dünyaya geldi. Babası, altın işlemecisi lonca ustası Derviş Mehmed Zilli'dır. Evliya Çelebi'nin asıl adı Mehmed'dir. Sonraları H. 1045 yani 1635 yılında ölen hocası Evliya Efendi'nin adını almıştır. Buna göre Evliya Çelebi'nin asıl adı: Evliya Mehmed Zillioğlu Derviş'dir.

Annesi Abaza olup Melek Ahmed Paşa'nın babasının kızkardeşinin kızıdır. Evliya Çelebi'nin saraya alınmasında esas faktör, işte bu Melek Ahmed Paşa ile olan akrabalığından kaynaklanmaktadır. Evliya Çelebi'nin ailesi ve yaşamı üzerindeki bilgileri, yazdığı seyahatnamelerden öğreniyoruz. Çünkü bu yazdıklarında arada bir, sırası geldikçe kendinden bahsetmektedir.

Buna göre babasının 117 sene yaşadığını ve babasının babasının da 147 sene yaşadığını nakletmektedir.

Şaşırtıcı olan, Mordtmann'ın bu sayıları eleştirisiz vermesidir. Oysa Evliya Çelebi'nin babası H. 1058. Milâdi 1648 de öldüğüne göre ve de dedesinin H. 857 (Milâdi 1453) tarihinde İstanbul'un alınmasında bayraktar olduğunu söylediğine bakılırsa, Evliya Çelebi'nin doğumunda, babasının 80 yaşında olmuş olması ve babası dünyaya geldiğinde, dedesinin 95 yaşında olması gerekiyor.

Bu rakamlara bakılırsa, kısaca dedesi 95 yaşında iken babası ve babası 80 yaşında iken ise kendisi dünyaya geliyor.

Her ne kadar Doğuda uzun ömüriü bazı ailelerin varlığı kabul edilse bile, dedesi 95 yaşındayken babasının dünyaya gelmesi doğru olmasa gerek.

Evliya Çelebi, sülalesinin Ahmed Yesevi'ye' dayandığını yazmaktadır. Ayrıca bir kızkardeşi olduğundan bahsetmektedir ...