La bibliothèque numérique kurde (BNK)
Retour au resultats
Imprimer cette page

Türkçe açıklamalı Kürtçe dilbilgisi


Auteur :
Éditeur : Jîna Nû Date & Lieu : 1992-01-01, Bälinge
Préface : Pages : 224
Traduction : ISBN : 9188054-160
Langue : Turc, KurdeFormat : 170x240 mm
Code FIKP : Liv. Ku. 2649Thème : Linguistique

Présentation
Table des Matières Introduction Identité PDF
Türkçe açıklamalı Kürtçe dilbilgisi

Türkçe açıklamalı Kürtçe dilbilgisi
(Kurmanc lehçesi)

Boyunduruk altında tutulan, ulusal kurumlaşmaktan, dil, kültür, toplumsal ve tarihsel değerlerini araştırıp geliştirme olanaklarından yoksun bırakılan bir ulusun dili olduğundan, Kürt dili yeterince araştırılıp zenginlikleri ortaya çıkarılamamış , onu geliştirecek bilimsel kurum ve kuruluşlar, özellikle ülkede yaratılamamış, araştırma alanında yeterli yetkin Kürt dilbilimcileri yetişemezken kendi olanak ve çabalarıyla ortaya çıkan tek tük aydınlar da her zaman boyundurukçu devletın tehdidi altında bulunmuşlardır.

Sözkonusu nedenlerle, Kürt dili üzerindeki araştırmalar, Kürtler bakımından Irak Kürdistanı'ndaki istisna durumu saymazsak, bu tek tük aydınların daha çok da yurt dışında yaratmaya çalıştıkları sınırlı olanaklarla yetinmek zorunda kalmıştır. Irak Kürdistanı'ndaki kesintisiz ulusal mücadelenin yarattığı kültürel görece serbestlik ve ardından 1960'lardan sonra gelen sınırlı otonomi olanakları, bu parçada dilimiz üzerinde çalışan aydın sayısının ve araştırma kurumunun bir dereceye kadar daha fazla olmasını beraberinde getirdiğinden, bu parçada göze çarpan değerli çalışmalardan bahsedilebilir. Bunun ötesinde, Kürt dili üzerine yazılanlar, yabancı kimi doğubilimci, dilbilimci, gezgin ve misyonerlerin eserleridir...


Table des Matières

İçindekiler

Önsöz / 11
Kürt dili / 15
Kürt alfabesi / 31
Büyük harfler (Tîpên girs) / 31
Küçük harfler (Tîpên hûr) / 31
Sesli harfler (Ünlüler) (Tîpên dengdar) / 31
Sessiz harfler (Ünsüzler) (Tîpên bêdeng) / 31
Uzun sesliler (Dengdarên dirêj) / 31
Kısa sesliler (Dengdarên kurt) / 31
Dudak sessizleri (Bêdengên lêvan) / 32
Ön damak ve diş sessizleri (Bêdengên pidî û diranan) / 32
Damak sessizleri (Bêdengên ezmanê devî) / 32
Arka damak ve gırtlak sessizleri (Bêdengên xidîkê û qirikê/gewriyê) / 32
Harflerin okunuşu / 32
Büyük ve küçük harflerin okunuşu / 35

Sözcük (Peyv) / 37
A- Seslendirilişleri bakımından sözcükler / 37
a) Tek heceli sözcükler (Peyvên yekkîte) / 37
b) Çok heceli sözcükler (Peyvên pirrkîte) / 37
B- Yapıları bakımından sözcükler / 37
a) Basit sözcükler (Peyvên basît) / 37
b) Türemiş sözcükler (Peyvên pêkhatî) / 37
1) Önek (pêşpirtik) lerle sözcük türetimi / 38
2) Sonek (paşpirtik) lerle sözcük türetimi / 39
c) Bileşik sözcükler (Peyvên hevedudanî) / 41
1) İsimlerden oluşan bileşik sözcükler / 41
2) İsim ve sıfatlardan oluşan bileşik sözcükler / 41
3) İsim ve fiil kökü ya da sıfat ve fiil kökünden oluşan bileşik sözcükler / 41
4) Bileşik fiillerin mastar halinden oluşan ssimler / 42

C- Anlamları bakımından sözcükler / 43

İsim (Nav) / 45
Varliklara verilişlerine göre isimler / 45
a) Özel isimler (Serenav/Navên Taybetî) / 45
b) Cins isimler (Hevenav/Navên cins) / 45

Niceliklerine göre isimler / 45
a) Tekil isimler (Navên yekhejmar) / 45
b) Çoğul isimler (Navên pirhejmar) / 45

Cinslerine göre isimler / 46
a) Eril isimler (Navên nêr) / 46
b) Dişil isimler (Navên mê) / 47
c) Nötr isimler (Navên nêremo/Navên notr) / 49
1) Bükümlü halde eril ve dişil isim takıları / 50
2) İsim ve sıfat tamlamalarında eril ya da dişil isimlerin takıları / 51

Hallerıne göre isimler / 52
Yalın isimler (Navên xweser) / 52
Bükümlü isimler (Navên tewandî) / 52
Belirtili ve belirtisiz isim (Navên diyar û yên nediyar) / 56

Sıfat(hevalnav) / 59
Yapıları bakımından sıfatlar / 59
1- Basit sıfatlar (Hevalnavên basît) / 59
2- Türemiş sıfatlar (Hevalnavên pêkhatî) / 59
a) Edatlarla türetilen sıfatlar / 59
b) Soneklerle türetilen sıfatlar / 60
3- Bileşik sıfatlar (Hevalnavên hevedudanî) / 61

Anlamları bakımından sıfatlar / 63
1- Niteleme sıfatları (Hevalnavên pesinandinê) / 63
2- Belirtme sıfatları (Hevalnavên diyarkirinê) / 63
A- İşaret sıfatları (Hevalnavên nîşankirinê) / 63
B- Sayı sıfatları (Hevalnavên hejmartinê) / 64
a) Asıl sayı sıfatları (Hevalnavên hejmartinê yên bingehîn) / 64
b) Sıra sayı sıfatları (Hevalnavên hejmartinê yên rêzîn) / 64
c) Kesir sayı sıfatları (Hevalnavên dabeşiyê) / 65
C- Soru sıfatları (Hevalnavên pirsînê) / 65
Ç- Belgisiz sıfatlar (Hevalnavên nediyariyê) / 66

Sıfatlarda derecelendirme / 66
Zamir (Cînav) / 69
1- Şahıs zamirleri (Cînavên kesan) / 69
2- İşaret zamirleri ( Cînavên nîşankirinê) / 72
3- Soru zamirleri (Cînavên pirsînê) / 73
4- İlgi zamirleri (Cînavên peywendiyê) / 74
5- Belgisiz zamirler(Cînavên nediyariyê) / 75
Bitişik (ya da gizli) zamir (Cînavên pêrbest) / 77

Fiil (kar) / 81
Yapılarına göre fiilller / 81
1- Basit fiiller (Karên basît) / 81
2- Türemiş fiiller (Karên pêkhatî) / 81
a- İsimden türetilen fiiller / 82
b- Yansımalardan türetilen fiiller / 84
c- Önek ve fiille türetilen fiiller / 85
3- Deyim fiiller (Karên hevokîn) / 86
4- Bileşik fiiller (Karên hevedudanî) / 88
a- İsim ve fiille elde edilen bileşik fiiller / 89
b- Sıfa ve fiille elde edilen bileşik fiiller / 89
c- Fiil ve fiille elde edilen bileşik fiiller / 89

Çekimekleriyle fiil yapıları arasındaki ilişki / 90
a) Çekim ekleri / 90
b) Olumsuzlama edatları / 91
c) Emir kipleri / 92

Kürtçede fiil kökleri / 93

Fiil çatıları / 94
1- Geçişsiz (intransitif) fiiller(Karên netêperbar) / 94
2- Geçişli (transitif) fiiller (Karên têperbar) / 94
3- Etken (aktif) fiiller (Karên kartêkir) / 95
4- Edilgen (pasif) fiiller(Karên kartêbû) / 95
5- Ettirgen fiiller (Karên daçêkir) / 96

Yardımcı fiiller (Karên alîkar) / 96
"Bûyin"(olmak) yardımcı fiili / 96
"Kirin"(yapmak, etmek) yardımcı fiili / 102
"Hatin"(gelmek) yardımcı fiili / 103
"Dayin"(vermek) yardımcı fiili / 104
"Karîn"(edebilmek, yapabilmek) yardımcı fiili / 104
"Vîyan"(gerekmek, arzu etmek) yardımcı fiili / 105
"Hebûn" ve "nebûn" fiilleri / 106

Fiillerde zaman ve fiil çekimleri / 111
A- Bildirme kipleri / 111
1- Dema niha (Şimdiki zaman) / 111
2- Dema fireh (Geniş zaman) / 112
3- Dema mayî (Gelecek zaman) / 113
4- Dema mayiya nêzîk (Yakın gelecek zaman) / 114
5- Dema boriya diyar (-Di'li geçmiş zaman) / 115
6- Dema boriya nediyar (-Miş'li geçmiş zaman) / 116
7- Dema boriya berdewam a diyar (Şimdiki zamanın hikayesi) / 118
8- Dema boriya berdewam a nediyar (Şimdiki zamanın rivayeti) / 119
9- Dema boriya nediyar a çîrokî (-Mişli geçmişin hikayesi) / 120
10- Dema boriya nediyar a rîwayetî (-Mişli geçmişin rivayeti) / 122
11- Dema borî ya niyetî (Sanal geçmiş zaman) / 123
12- Dema borî ya niyetî ya nêzîk (Yakın sanal geçmiş zaman) / 125
13- Dema boriya nediyar a mayî (Gelecek zamanın rivayeti) / 126
14- Dema boriya nediyar a niyetî (Sanal miş'li geçmiş zaman) / 127

B- Dilek kipleri / 129
1- Gereklilik kipi / 129
2- İstek kipi / 132
3- Şart kipi / 133
4- Emir kipi / 136
Dolaylı emir kipi / 137

Edat (Daçek) / 139.
Ön ve artedatlar (Daçekên pêşîn û yên paşîn) / 139
Edatların yardımıyla deyim fiilerin yapılması / 150
Diğer edatlar / 152

Zarf (Hevalkar) / 157
1- Zaman zarfları (Hevalkarên demê) / 157
2- Yer ve yön zarfları (Hevalkarên cih û bergehê) / 158
3- Durum zarfları (Hevalkarên rewşê) / 158
4- Nicelik zarfları (Hevalkarên çendahî) / 159
6- Soru zarfları (Hevalkarên pirsînê) / 159
Bağlaç (Gîhanek) / 161

Ünlem (Bangnîşan) / 167
1- Asal ünlemler (Bangnîşanên bingehîn) / 167
2- Ünlem olarak kullanılan kimi sıfatlar ile kimi isim cümleleri ve tüm emir kipleri / 168
3- Doğadaki Canlı ve Cansız Varlıkların Ses ve Hareketini Taklid Eden Yansımalar / 168

Sayı adları (Hejmarnav) / 169
1- Asıl sayılar (Hejmarnavên bingehîn) / 169
2- Kesir sayılar (Hejmarnavên dabeşkirinê) / 170
3- Sıra sayılar (Hejmarnavên rêzdariyê) / 171
4- Zarfsal sayılar (Hejmarnavên hevalkarîn) / 173

Tamlamalar (Tarîfkarî) / 175
A) İsim tamlaması (Tarîfkariya navî) / 177
1- Belirtili isim tamlaması (Tarîfkariya navî ya diyar) / 177
2- Belirtisiz isim tamlaması (Tarîfkariya navî ya nediyar) / 179
B) Sıfat tamlaması (Tarîfkariya hevalnavî) / 186
C) Zamirle yapılan tamlama (Tarîfkariya bi cînavî) / 191
Zincirleme tamlamalar (zıncîretarîfkarî) / 193

Cümle / 195
Birtek bağımsız yargılı cümle / 195
Birden fazla bağımsız yargısı olan cümle / 195
Birçok yan yargının yanısıra temel bir yargıdan oluşan cümle / 195
a) Tek bir kelimeden oluşmuş cümle / 196
b) Çok sayıda kelimeden oluşmuş cümle / 196

Cümlede vurgu / 196

Cümlenin öğeleri / 198
Özne (Kırde) / 198
Gizli özne (Kirdeya veşartî) / 200

Yüklem (Lêker) / 201
Yüklemsiz cümleler / 203

Yüklemlerine göre cümleler / 204
1) Fiil cümleleri / 204
2) İsim cümleleri / 204
Cümlenin yardımcı öğeleri / 205

Nesne (Bıreser) / 205

Tümleç (Têrker) / 206
1- Zarf tümleçleri / 207
a) Cümleyi zaman ilgisiyle tamamlayan tümleçler / 207
b) Cümleyi yer ve yön ilgisiyle tamamlayan tümleçler / 207
c) Cümleyi durum ya da tarz ilgisiyle tamamlayan tümleçler / 207
ç) Cümleyî miktar ilgisiyle tamamlayan tümleçler / 207
d) Cümleyi soru ilgisiyle tamamlayan tümleçler / 208
2- Edat tümleçleri / 208

Cümlede öğelerin dizilişi / 210
a) İsim cümlesi / 210
b) Geçişsiz fiil cümlesi / 210
c) Geçişli fiil cümlesi / 211

Anlamlarına göre cümleler / 213
Olumlu cümleler / 213
Olumsuz cümle / 213
Soru cümlesi / 214
Vurgu yoluyla soru cümleleri yapma / 216
Ünlem cümleleri / 217

Yapılarına göre cümleler / 218
Basit cümleler / 218
Bileşik cümleler / 218
Sıra cümleler / 219
Bağlı cümleler / 220

Dipnotlar / 221

Yararlanılan kaynaklar / 223




Fondation-Institut kurde de Paris © 2024
BIBLIOTHEQUE
Informations pratiques
Informations légales
PROJET
Historique
Partenaires
LISTE
Thèmes
Auteurs
Éditeurs
Langues
Revues