Ehmedêxanî, Mem û Zîn
Jan Dost
Avesta
Ehmedê Xanî (1651-1707) - Şair û mutessewif û ronakbîrê kurd yê herî navdar e di tarîxa wêjeya kurdî de. Li Bazîdê sala 1651 ji dayik bûye, serdestê çar ziman (kurdî, erebî, farisî û tirkî) û çar kulturên herêmê bû. Avakerê bingeha fikra netewî ya kurdî tê jimartin. Ji bo zarokên kurdan ferhenga xwe ya helbestî Nûbihara Biçûkan nivîsiye. Ji telebeyên medreseyan re jî Eqîdeya îmanê û dîwaneke helbestan û ji tevaya kurdan û mirovahiyê re jî Mem û Zîn nivîsîne. Ew bêtir bi şahesera xwe Mem û Zînê tê naskirin. Di vê berhema xwe de, wî hakimiyeta xwe ya li ser zimanan, felsefeya klasîk, mentiq, stêrnasî, adetên kurdan, wêjeya farisî ya klasîk, efsaneyên herêmê û ferezanîna xwe ya di her warî de û berî her mijarê kurdperweriya xwe daye xuyakirin.
Ev berhem bi kurdî gelek caran çap bûye, di yekemîn hejmara rojnameya Kurdistan de hin beş jê hatine weşandin, bi gelek zimanan wek rûsî, erebî, tirkî, ingilîzî û fransî jî çap bûye. Ehmedê Xanî ku damezrênerê ekola kurdperweriyê ye, tesîreke mezin li berhemên şairên piştî xwe kir ku heta roja îro jî ew tesîr berdewam e.
Tarîxa wefata wî, di gel ku cihê gumanê ye jî, li gor ragihandina gelek lêkolîneran sala 1707 e. Ehmedê Xanî di vî temenê xwe yê hindik de karibû di hişê netewî de şopeke kûr bikole û cihê herî berz û bilind bo xwe bidest bixe heta wê radeyê ku, mirov dikare bê dudilî behsa du qonaxan di tarîxa wêjeya kurdî de bike; qonaxa berî Ehmedê Xanî û ya piştî wî.
Jan Dost - Li binxetê, bajarê Kobanî sala 1965an ji dayik bûye. Wek lêkolîner, wergêr û romannivîs tê nasîn. Niha li Elmanyayê dijî, berhemên wî yên çapkirî ev in:
- Kela Dimdimê. Destan, Bonn 1991
- El Hedîqe El Nasiriyye. Werger ji farisî. Hewlêr 2002
- Mem û Zîn. Şam 1995/2009, Beyrût 1998, Dihok 2008, Stembol 2010-10-22
- Mijabad, roman, Diyarbekir 2004
- 3 Gav û 3darek. Roman, Stembol 2007
- Mîrname, Roman, Stembol 2008
- Adat û rusûmatnameê Ekradiyye. Lêkolîn, Stembol 2010
- Dîwana Jan. Şiir, Dubay2010
- Adat û rusûmatnameê Ekradiyye, Wergera erebî, Abû Dabî 2010 | 
