Ömer Tellioğlu
Diyarbakır Salnâmeleri - II
Diyarbakır Büyük Șehir Belediyesi
Salnâme, bir sene zarfında meydana gelen olayları, gelişmeleri tesbit etmek için hazırlanan eserlere verilen addır. Salnâme kelimesi, Farsça “yıl” anlamındaki “sâl” kelimesi ile “mektup, kitap” anlamına gelen “nâme” kelimelerinden terkip edilmiş olup Türkçe karşılığı “yıllık”tır. Salnâmeler, devlet tarafından resmî olarak yayınlandığı gibi, özel kuruluşlarca da neşredilmiştir.
Osmanlı Devleti’nde ilk resmî salnâme, 1847 yılında Sadrazam Reşid Paşa tarafından hazırlattırıldı. Sözkonusu salnâme, Hayrullah Efendi, Ahmet Vefik Paşa ve Ahmed Cevdet Pa-şa’nın müşterek çalışmaları ile neşredildi. Birkaç yıl sonra bu iş için Meclis-i Maarif Başkâtibi Behçet Efendi ile Meclis azalarından Rüştü Bey görevlendirildi. Daha sonra bu görev bir irade-i seniyye ile Maarif Nezâreti Mektubî Kalemi Heyeti’ne, 1888 yılından itibaren de Memurîn-i Mülkiye Komisyonu’na bağlı Sicill-i Ahvâl İdaresi’ne havale edildi ve resmî salnâmeler, Osmanlı Devleti’nin yıkılışına kadar bu idare tarafından hazırlandı. Vilayetler için hazırlanan salnâmelerin ilki, 1283 (1866) tarihinde Trabzon’da neşredildi. Ancak Şemseddin Sami’nin Kamusu’l-A’lâm ‘da verdiği bilgiye göre, daha önce Halep Vilayeti Mektupçusu İbrahim Halet Bey, Fihrist-i Vilayeti-i Haleb adı ile ilk salnâmeyi tertip etmiş ve içindeki istatistikî ve İktisadî bilgilerden dolayı Bâbiâli’nin dikkatini çekmesi üzerine bütün vilayetlere bu salnâmeden birer nüsha gönderilerek, aynı tarzda salnâmeler tertip edilmesi emredilmiştir.
Osmanlı Devleti XIX. yüzyılda İdarî, askerî ve İktisadî açıdan büyük bir çöküntünün içerisinde ...
| 
