Yılmaz Güney
Jan Heijs
Wereldvenster
Yilmaz Güney is in eigen land en daarbuiten de bekendste Tbrkse cineast. Met zijn films heeft hij sinds het eind van de jaren zestig op een menselijke, doordringende wijze de maatschappelijke tegenstellingen in zijn land aan de orde gesteld. Daarbij neemt hij steeds het standpunt in van de verdrukten in de Tbrkse samenleving, met name arme boeren, landarbeiders en leden van het stadsproletariaat. Güney ontwikkelde zich daarbij al sterker als een volksfilmer en was dan ook zeer geliefd bij het Tbrkse publiek, dat hem in de jaren zestig al kende als acteur in tientallen films. Tfegelijk riepen zijn publikaties en films grote weerstanden op bij de autoriteiten en rechtse groeperingen. Na een dubieus proces naar aanleiding van de moord op een rechter in de stad Adana werd Güney in 1974 voor de derde maal in zijn leven tot een langdurige gevangenisstraf veroordeeld. In november 1981 ontsnapte hij en week uit naar West-Europa, waar hij de film YOL afmaakte, die op het festival van Cannes werd bekroond met de Gouden Palm.
Naast een gedicht en een kort verhaal van Güney bevat deze uitgave een overzicht van het leven en werk van Yilmaz Güney (Jan Heijs), een interview (Michel Ciment), het verslag van een bezoek aan Güney in de Tbptashi-gevangenis door de Amerikaanse regisseur Elia Kazan en een volledig overzicht van publikaties en films van Güney.
Inhoud
Woord vooraf / 7
Yilmaz Güney: filmer van het Turkse volk - Jan Heijs / 8
Interview met Yilmaz Güney - Michel Ciment / 26
Bezoek aan Yilmaz Güney - Elia Kazan / 39
Gedicht van Yilmaz Güney / 59
De Angoute-gans - Yilmaz Güney / 60
Filmografie / 64
Bibliografie / 78
Bijlagen: Güneys veroordeling in 1974 / 80
De redenen waarom Yilmaz Güney zijn land heeft verlaten / 83
Over de auteurs / 85
WOORD VOORAF
Door successen met films als SÜRÜ en YOLis de in 1937 geboren Yilmaz Güney buiten Turkije de bekendste cineast van zijn land. In een periode van bijna vijfentwintig jaar, waarvan hij het grootste deel om politieke redenen gevangen zat, bouwde hij een indrukwekkend oeuvre op van films, waarin hij acteerde, waarvoor hij scenario’s schreef, die hij regisseerde en produceerde. Daarnaast schreef Güney een aantal romans, korte verhalen, gedichten en politieke brochures. Voor een niet-Turks publiek wil dit boek een overzicht geven van het leven en werk van Yilmaz Güney, dat vanaf het begin sterk beïnvloed is geweest door de politieke ontwikkelingen in zijn land en zijn revolutionaire opstelling daarin. Sinds 1981 werkt Güney in ballingschap voor het eerst van zijn leven buiten het land waarmee zijn werk zo nauw verbonden is.
Na een algemene inleiding over Güneys leven, werk en betekenis volgt een interview dat de Franse criticus Michel Ciment als eerste met hem maakte na zijn vertrek uit Turkije, vlak voor de wereldpremière van YOL. Een derde artikel is van de hand van de oorspronkelijk uit Turkije afkomstige Amerikaanse filmregisseur Elia Kazan, die Güney in 1978 in de Toptashi-gevangenis bezocht. Ter completering van dit portret van Yilmaz Güney zijn in dit boek verder nog een gedicht en een kort verhaal van hem opgenomen. Een goede indruk van zijn films kan men alleen krijgen door ernaar te kijken.
Een uitgebreide filmografie, een bibliografie en twee korte stukjes over Güneys veroordeling in 1974 en zijn redenen om in 1981 zijn land te verlaten vormen de afsluiting van dit boek, dat in zijn collagevorm een beeld geeft van een man die al meer dan vijfentwintig jaar tegen alle verdrukking in met de middelen die hem ten dienste staan, strijdt tegen onderdrukking en armoede in zijn land en daarbij met name op de voorgrond is getreden als filmer van het Turkse volk.
Bij de totstandkoming van deze uitgave past een woord van dank aan de filmmaatschappijen Cactus Film (Zürich) en Güney Film.
Jan Heus
1 Yilmaz Güney
Filme Van Hetturkse Volk
Na zeven jaren van een straf van negentien uitgezeten te hebben, verliet Yilmaz Güney in oktober 1981 met vrouw en kinderen tijdens een verlofweek voor het eerst van zijn leven Turkije. Zijn vertrek was zorgvuldig voorbereid door vrienden in binnen- en buitenland en gepland na het voltooien van de opnamen van de film YOL. Als voor de films SÜRÜ en DܧMAN had Güney in de gevangenis een zeer uitvoerig en gedetailleerd scenario geschreven voor YOL; de eerste twee werden gerealiseerd door Zeki Ökten, de laatste door §erif Gören. In Zwitserland en Frankrijk hield Güney zich volledig afgesloten van de buitenwereld de eerste vijf maanden bezig met de montage en verdere afwerking van YOL. Op 15 mei 1982 vertoonde hij zich voor het eerst aan de pers in Cannes na de tot een dag daarvoor geheim gehouden wereldpremière van YOL op dit festival. Hij bleef er enkele dagen in een zwaar bewaakt appartement en was op 26 mei terug om samen met Costa Gravas, de regisseur van MISSING, de gedeelde Gouden Palm voor de beste film van het festival in ontvangst te nemen. Na drieëntwintig jaar filmarbeid, waarvan hij er bijna dertien in gevangenissen en twee in militaire dienst had doorgebracht, bereikte Güney een van de hoogste onderscheidingen op filmgebied en was hij op slag een wereldberoemd man, die iedereen buiten Turkije met zijn films een beeld wil geven van de omstandigheden waaronder zijn volk leeft.
Voor een zeer groot deel van het niet-Turkse filmpubliek was Yilmaz Güney tot op dat moment een onbekende. Cinefielen en politieke activisten buiten zijn land waren op de hoogte van films als UMUT, AGIT en ENDlïjE; bij een iets groter publiek dook zijn naam voor het eerst op met SÜRÜ (1978). En vanaf dat moment begonnen ook grote internationale filmfestivals als dat van Berlijn retrospectieven van zijn werk te vertonen. Voor het Turkse publiek was Güney toen al meer dan vijftien jaar een meer dan bekend personage, een volksheld wiens portret naast dat van Kemal Atatürk, de stichter van de moderne Turkse ...
Jan Heijs
Yilmaz Güney
Wereldvenster
Wereldvenster-film
Yilmaz Güney
Filmer Van Het Turkse Volk
Jan Heijs
Wereld Venster-Film
In Samenwerking Met Stichting Filmuitgaven
Amsterdam
Epo
Foto verantwoording:
Alle foto’s zijn afkomstig van Güney Film / Cactus Film,
met uitzondering van: p. 14 (Turkse ansichtkaart), p. 25 (RBP),
p. 38 (Urs Oder-matt), p. 47 (RBP), p. 58 (RBP) en p. 77 (MK2).
Cip-Gegevens
Yilmaz Güney: filmer van het Turkse volk / Jan Heijs (red.);
[vert. uit het Frans door Thea Klok). - Bussum: Wereldvenster.
Berchem: EPO - Foto’s. - (Wereldvenster-film)
Met bibliogr.
ISBN 90-293-9830-2
SISO 798.1 UDC 791(560) UGI580
Trefw.: filmkunst; Turkije / Güney, Yilmaz.
© 1983 Het Wereldvenster (Unieboek bv) Weesp
Omslag: Henk Rabbers
Verzorging binnenwerk: Henk Rabbers en Nida Oudejans
Interview en ontmoeting met Yilmaz Güney en ‘De Angoute-gans’
vertaald uit het Frans door Thea Klok
Foto voorzijde omslag: scène uit Yol
Foto achterzijde omslag: B. Hubschmid
No part of this book may be reproduced in any form by print,
photo-print, microfilm, video or any other means without
written permission from the publisher.
ISBN 90 293 9830 2 (Nederland)
ISBN 90 6445 962 2 (België)
Wettelijk depot D 2204-1983-16
