Şerefname Kürt tarihi

Schéref-Nâmeh I شرف نامه ، جلد اول [فارسی, St. Pétersbourg, 1860]

Schéref-Nâmeh II شرف نامه ، جلد دوم [فارسی, St. Pétersbourg, 1862]

Chèref-Nâmeh I, 1e p. [Français, St. Pétersbourg, 1868]

Chèref-Nâmeh I, 2e p. [Français, St. Pétersbourg, 1870]

Chèref-Nâmeh II, 1e p. [Français, St. Pétersbourg, 1873]

Chèref-Nâmeh II, 2e p. [Français, St. Pétersbourg, 1875]

The Sharafnâma - 1597 [English, California, ]

Şerefname Kürt tarihi [Türkçe, İstanbul, 1990]

Șerefname: Tarixa Kurdistanê ya kevn [Kurdî, Duhok, 2006]

Şerefname: Dîroka kurdistanê [Kurdî, İstanbul, 2014]

Şerefname Kürt tarihi

Șeref Han

Hasat yayınları

1597 yılında, yani bundan yaklaşık 400 yıl önce Bitlis Hükümdarı Șeref Han tarafından kaleme alınan Șerefname'nin Kürt Tarihini içeren birinci cildini sunuyoruz. Osmanlı ve iran tarihini içeren ikinci cildi ise yine yayınevimiz tarafından yayımlanacaktır.

Şerefname'ye salt tarihi bir belge olarak bakılmamalı. Aynı zamanda osmanlı toplumunun Sosyo-ekönomik yapısına ışık tutan bu çalışma, günümüz araştırmacıları için de "değerli bir kaynaktır.

M.emin bozarslan'ın günümüz türkçesine uygun olarak çevirdiği şerefname'nin bu üçüncü baskısında (1. Baskı Ant yayınları 1971, 2. Baskı Yöntem yayınları 1975) beraat kararını da kitabın sonunda sunuyoruz. Değerli araştırmacı-yazar-çevirmen M. Emin Bozarslan'ın yazarlığı konusunu içeren bir yazı ise yine kitabın sonunda yer almaktadır.

İçindekiler

Önsöz / 5
Sunuș / 7

Giriș / 17
- Kürt toplulukları ve durumlarının açıklanması hakkındadır / 17

1. Birinci safha /29
- Birinci bölüm: Diyarbekir ve Cezire Hükümdarları konusundadır / 29
- İkinci bölüm: «Hasanveyh» adıyla tanınmış olan Dinever ve Şehrezor Hükümdarları konusundadır / 31
- Üçüncü bölüm. «Lor-i Büzürk» diye un yapan Fadlavi Hükümdarları konusundadır / 35
- Dördüncü bölüm: Küçük Lor vilayeti konusundadır / 46
-Beştnct bölüm: «Al-ı Eyyub» adıyla ün yapan mısır ve şam sultanlarının anıları konusundadır / 71

2. İkinci safha 99
- Birinci bölüm: Erdelan Hükümdarları hakkındadır / 99
- İkinci bölüm: «Șenbû» lakabıyla ün yapmıș olan Hakkari Hükümdarları hakkındadır / 107
- Üçüncü bölüm: «Bahaddinan» adıyla tanınmış olan Îmadiye Hükümdarları konusundadır / 125
- Dördüncü bölüm: Üç dala ayrılan Cezire Beyleri hakkındadır / 185
- Birinci dal: «Aziziye» adıyla ün yapmış Cezire Hükümdarları hakkındadır / 139
- İkîncî dal: Gurgil Beyleri hakkındadır / 169
- Üçüncü dal: Fınık Beyleri konusundadır / 173
- Beşinci bölüm: «Melikan» diye ün yapmış olan Hasankeyf Hükümdarları hakkındadır / 173

3. Üçüncü safha / 188
Kürdistan'm diğer beylerinin ve hükümdarlarının anıları hakkındadır / 188

Birinci grup / 188
- Birinci bölüm: Çemişkezek Hükümdarları hakkındadır / 188
- Birinci dal: Mıcıngerd Beyleri hakkındadır / 195
- İkinci dal: Pertek Hükümdarları hakkındadır / 197
- Üçüncü dal: Seqeman (Sakaman) Hükümdarları konusundadır / 198
- İkinci bölüm: Mırdasi Hükümdarları hakkındadır / 202
- Birinci dal: «Buldukani» lakabıyla anılan Eğil Hükümdarları hakkındadır / 204
- İkinci dal: Palo Hükümdarları hakkındadır / 209
- Üçüncü dal: Çermok Beyleri hakkındadır / 216
- Üçüncü bolüm: Son zamanlarda «Hazzo Hükümdarları» diye tanınan Sason Hükümdarları hakkındadır / 217
- Dördüncü bölüm: Xizan (Hizan) Hükümdarları hakkındadır / 236
- Birinci dal: Xizan Hükümdarları ve bu adla adlandırmalarının nedeni hakkındadır / 236
- İkinci dal: Müks Beyleri hakkındadır / 245
- Üçüncü dal: Isbayerd Hükümdarlan hakkındadır / 246
- Beşinci bölüm: Kilis Hükümdarları hakkındadır / 248
- Altıncı bölüm: Şêrwan (şirvan) Beyleri hakkındadır / 258
- Birinci dal: Kurng Beyleri hakkındadır / 265
- İkinci dal: Erun Beyleri hakkındadır / 266
- Yedinci bölüm: Zırkan Beyleri hakkındadır / 266
- Birinci dal: Derzinî Beyleri hakkındadır / 267
- İkinci dal: Gırdıkan Beyleri hakkındadır / 271
- Üçüncü dal: Atak Beyleri hakkındadır / 274
- Dördüncü dal: Tercıi Beyleri hakkındadır / 278
- Sekizinci bölüm: Sıwêdî (Sıidi) Beyleri hakkındadır / 282
- Dokuzuncu bölüm: sılemanî (süleymani) Beyleri halıkındadır / 292
- Birinci dal: Qulb (Kulp) ve Batman Beyleri hakkındadır / 297
- İkinci dal: Meyyafarqîn (Meyyafarkin) Beyleri hakkındadır / 300

Îkîncî grup: / 303
- Birinci bölüm: Sohran Hükümdarlan / 303
- İkinci bölüm: Baban Beyleri hakkındadır / 312
- Üçüncü bölüm: Mekrî Hükümdarları hakkındadır / 321
- Dördüncü bölüm: Bıradost Hükümdarları hakkındadır / 330
- Birinci dal: Somay Beyleri hakkındadır / 331
- İkinci dal: Terkewer (Terkever) ve Davud kalesi Beyleri hakkındadır / 333
- Beşinci bölüm: Mahmudiyan Beyleri hakkındadır / 335
- Altıncı bölüm: Dınbıli beyleri hakkındadır / 345
- Yedinci bölüm: Zerza Beyleri hakkındadır / 353
- Sekizinci bölüm: Istunî Beyleri hakkındadır / 353
- Dokuzuncu bölüm: Tasnî Beyleri hakkındadır / 353
- Onuncu bölüm: Kelhur Hükümdarlan hakkındadır / 353
- Ffj bîrîncî dal: pılıngan hükümdarlan hakkındadır / 354
- İkinci dal: Derteng Beyleri hakkındadır / 356
- Üçüncü dal: Mahideşt Beyleri hakkındadır / 357
- Onbirinci bölüm: Bane Beyleri hakkındadır / 358
- Onîkinci bölüm: Gelbağî Beyleri hakkındadir / 360

Üçüncü grup: / 367
- Brrrncr dal: Siyah Mansur Beyleri hakkındadır / 368
- İkinci dal: Çegnî Beyleri hakkındadır / 372
- Üçüncü dal: Zengine Beyleri hakkındadır / 374
- Dördüncü dal: Pazukî Beyleri hakkmdadır / 374
- Üçüncü bölüm: «Bahaddinan» adıyla tanınmıș olan İmadiye hükümdarları konusundadır / 125
- Dördüncü bölüm: Üç dala ayrılan Cezire Beyleri hakkındadır / 185
- Birinci dal: «Aziziye» adıyla ün yapmış Cezire Hükümdarlan hakkındadır / 139
- İkinci dal: Gurgü Beyleri hakkındadır / 169
- Üçüncü dal: Fınık Beyleri konusundadır / 173
- Beşinci bölüm: «Melikan» diye ün yapmış olan Hasankeyf Hükümdarları hakkındadır / 173

3. Üçüncü safha / 188
Kürdistan'ın diğer beylerinin ve hükümdarlarının anıları hakkındadır / 188

Bîrîncî grup: / 188
-Birinci bölüm: Çemlșkezek hükümdarları hakkındadır / 188
- Birinci dal: Mıcıngerd Beyleri hakkındadır / 195
- İkinci dal: Pertek Hükümdarları hakkındadır / 197
- Üçüncü dal: Seqeman (Sakaman) Hükümdarları konusundadır / 198
- İkinci bölüm: Mırdasî Hükümdarları hakkındadır / 202
- Birinci dal: «Buldukanî» lakabıyla amlan Eğil hükümdarları hakkındadır / 204
- İkinci dal: Palo Hükümdarları hakkındadır / 209
- Üçüncü dal: Çermok beyleri hakkındadır / 216
- Üçüncü bolüm: Son zamanlarda «Hazzo Hükümdarları diye tanınan Sason Hükümdarları hakkındadır / 217
- Dördüncü bölüm: Xizan (Hizan) Hükümdarları hakkındadır / 236
- Birinci dal: Xizan Hükümdarları ve bu adla adlandırılmalarının nedeni hakkındadır / 236
- İkinci dal: Müks Beyleri hakkındadır / 245
- Üçüncü dal: Isbayerd Hükümdarları hakkındadır / 246
- Beşinci bölüm: Kflis Hükümdarları hakkındadır / 248
- Altıncı bölüm: Şırwan (Şiryan) Beyleri hakkındadır / 258
- Birinci dal: Küme Beyleri hakkındadır / 265
- İkinci dal: Erun Beyleri hakkındadır / 266
- Yedinci bölüm: Zırkan Beyleri hakkındadır / 266
- Birinci dal: Derzinî Beyleri hakkındadır / 267

ÖNSÖZ

XVI. yüzyılın sonlarında Bitlis'te hüküm sürmüş olan Şeref Han, uzunbir çalışmanın ve geniş bir araştırmanın ürünü olarak farsça yazdığı Șerefname adlı bu eserini 1597 yılında tamamlamıştır. Eserin yazarının kaleminden, çıkmış elyazması orijinali Oxford Üniversitesi'ndeki Bodleian Kütüphanesi'nde «312» numarada kayıtlıdır.

Eser, birincisi 1669 yılında yine Bitlis beylerinden olan Muhammed bin Ahmed Bey Mirza tarafından (İstanbul Belediye Kütüphanesi'nde, M. Cevdet yazmaları ararsında ve «0/29» numarada kayıtlıdır), ikincisi de 1681 yılında «Şem'î» mahlaslı bir yazar tarafından (iki nüshası Londra, British Museum'da bulunmaktadır) olmak üzere iki defa arap harfleriyle; üçüncüsü ise 1930'larda Diyarbakırlı Öğretmen Süleyman Savcı tarafından (daktilo ile yazılmış olan bir nüshası Diyarbakır Umumî Kütüphanesi'nde, 2065 numarada kayıtlıdır) latin harfleriyle olmak üzere üç defa türkçeye çevrilmiştir. Fakat bu türkçe çevirilerin hiçbiri bugüne kadar basılıp yayımlanmamıştır.

1860 yılında rusçaya ve 1868 yılında fransızcaya, çevrilip yayımlanmış olan SEREFNAME, 1948 yılında da, Irak Kürtlerinden olup Mısır'da ikamet eden Muhammed Ali Avni tarafından arapçaya çevrilmiş ve iki cilt halinde, Yahya El-Haşşab'ın her iki cilt için ayrı ayrı yazdığı iki tanıtma yazısıyla birlikte Kahire'de (I. cilt 1958, II. cilt 1962) basılmıştır. Biz de eserin Kahire'de basılmış olan bu nüshasını arapçadan türkçeye çevirdik.

Eserin, açıklanması gereken bazı yerlerine açıklayıcı nitelikte kısa dipnotlar koyduk ve bunların sonuna da (M.E.B.) harflerini yazdık. Eserin arapça çevirmeni merhum Muhammed Ali Avni'nin koymuş olduğu dipnotları ise, sonuna yazdığımız (M.A.A.) harfleriyle belirttik.

Kitaptaki miladi tarihlerin bir kısmı Muhammed Ali Avni tarafından düşülmüş olmakla beraber, bir kısmı da tarafımızdan konulmuştur.

Kürtçe özel isimleri ise latin alfabesiyle yazdığımız gibi, türkçe okunuşlarını da parantez içinde gösterdik.

1603 yada 1604 yılında ölmüş ve Bitlis'teki türbesine gömülmüş olan Şeref Han, kitabın «Dördüncü Safha»sının «Ek»inde, kendi hayatı hakkında ayrıntılı bilgi vermiş olduğu için, biz ayrıca biyografisini yazmaya gerek görmedik.

Eserde sözü edilen aşiret ve yer adlarını arapça nüshasından aynen aldığımız ve bu konuda başvuracak daha başka kaynak bulamadığımız ve daha önce yapılmış türkçe çevirileri de incelemek imkânını elde edemediğimiz için, bu adların bir kısmı doğru yazılmamış olabilir. Bunun nedeni, Arap harflerinin öteki dillerin yazılışına elverişli olmayışıdır. Bu gibi adlara rastlayacak okuyucular, bu konuda bize sağlıklı ve gerçeğe uygun bilgi verdikleri takdirde, bunu sevinçle karşılarız.

Gerek yazarın yaşamış olduğu çağda, gerekse ondan önceki dönemlerde cereyan etmiş olayları büyük ölçüde aydınlığa kavuşturması bakımından çok önemli bir tarihsel belge niteliğine sahip olan Șerefname gibi bir eseri, ülkemizin okuyucularına kazandırmış olmaktan mutluluk duyduğumuzu da ayrıca belirtmek isteriz.

Mehmet Emin Bozarslan

Sunuş

Yazar, kafiyeli ve tantanalı bir deyişle, Allah'a hamdı ve Peygamber'e salatı kapsayan bir girişten(1) sonra, çağının padişahı olan, Osmanlı padişahlarından Mehmed Han III.'ü, farsçada kullanılması alışılmış birtakım yüce nitelik ve övgülerle över; sonra arapça olarak şöyle der:

Hakanların, yüce eşiğini öpmekle yüceldikleri; sultanların, yüce tahtını öpmekle şereflendikleri; ehl-i sünnet ve cemaatin koruyucusu; bid'at(2) ve sapıklığın izlerini silen; emrine itaat edilen en büyük sultan; uyulması gereken en adaletli, en mütekamil hakan; Hilafet bayrağını adalet ve iyilikle yükselten; mekan ve atman safhaları üzerine merhamet ve acuna nişanları diken; her iki başkanlıkla(3) da güçlenmiş olan; her iki ...

1) Bu girişin aslı yada çevirisi kitabın Arapça çevirisinde bulunmadığından, tarafımızdan türkçeye çevrilmedi, (M. E. B.)

2) Bid'at, Sonradan dine sokulmak İstenen kOkensiz adettir. (M. E. B.)

3) iki başkanlıktan biri padişahlık, öbürü de halifeliktir. (M. E. B.)

Șeref Han

Şerefname Kürt tarihi

Hasat

Hasat yayınları
Şerefname Kürt tarihi
Șeref Han
Arapça'dan çeviren
M. Emin Bozarslan

Hasat yayınları: 1
Yayına hazırlayan:
Hüseyin Kıvanç

Farsça yazılışı
Bitlis - 1597

Arapça yayını
Kahire- 1962

Türkçe ilk yayını
Ant yayınları 1971

2. Baskı
Yöntem yayınları 1976
3. Baskı
Hasat Yayınları
1990 İstanbul

Kapak:
Savaş Çekiç
Baskı:
Yalçın ofset
Yazışma adresi
P.K. 1384
Sirkeci - İst.

Genel Dağıtım
Tüm - Da
Cağaloğlu yokuşu
Evren han K. 1
No: 29/30 Cağaloğlu-İst.
Tel: 511 79 16