On dokuzuncu yüzyılda Osmanlı- İran ilişkileri önceki yüzyıllarda olduğu gibi çeşitli sorunlar nedeniyle bozulmuş ve iki devlet arasında toprak ve güç mücadelesi bu yüzyılda da devam etmiştir. İki devlet arasındaki mücadeleyi en çok etkileyen ve söz konusu mücadeleden etkilenen ise hudut boylarının sakinleri olan Kürt aşiretleri olmuştur. Kürt aşiretleri yüzünden Osmanlı-İran arasında uzun süre hudut üzerinde bir uzlaşma sağlanamamıştır. Hiç şüphesiz bölgenin coğrafi yapısı da bunda oldukça etkili olmuştur. Sert, dağlık bir yapıya sahip olan hudut bölgelerine ulaşmak ve buralarda yaşayan Kürt aşiretlerini hâkimiyet altına almak oldukça zordu. İtaat altına alınamayan ve kanun nizam tanımayan Kürt aşiretlerinin göçebe yaşamlarından kaynaklanan yaylak-kışlak meseleleri, yağma, gasp gibi eşkıya hareketleri, sınır ihlalleri, karşı devlete firar ve ilticaları iki devlet arasında hudutların belirlenmesi için toplanan hudut komisyonlarını neticesiz bırakmıştır. İlaveten hudut bölgesinde ...
İçindekiler
04 / II. Abdülhamid Döneminde Osmanlı İran Hudut Boylarında Yaşayan Kürt Aşiretlerin İltica Meselesi, Fehminaz Çabuk
12 / Osmanlı Suriye'sinde, Küçük Kürdistan 1690-1750, Stefan Winter
22 / Osmanlı Dönemi Kürt Basınında, Kürt İşçi Sınıfına Dair Haberler, Mesûd Serfıraz
46 / Bilinen İlk Kürt Tarihi Eseri, Tarihü'l-Devletü'l-Ekrad, Mehmet Bayrak
52 / Kürd Dilinin Sözlük Çalışmaları, Mehmet Bayrak
56 / Peşengeki Serhıldana Agırî, Danerekî Komara Mehabade, Walıye Xoy û Makûye, Şex Evdılqadır, Mem Med
63 / Türkiye'de Yaşayan Kürt Dergiciliği, Folklora Kurdan Dergisi
EDITÖRDEN
Kürt Tarihi yayına başladığından bugüne Kürtler ve Kürdistan zor zamanlardan, tarihi eşiklerden geçiyor. Zor zamanların iyice sıklaştığı ve artık yanı başımızda cereyan ettiği bir merhaledeyiz, malum. Kürdistan’ın bir çok şehri, pek çok Kürdistanlı abluka altında hayatta kalmaya çalışıyor.
Şeylerin iyiden iyiye manasızlaştığı bu zor zamanda Kürt Tarihi'nin 22. sayısı hazır. Müşahhas bir dosya konumuz yok bu sayıda. Ancak Kürt tarihinin farklı safhalarına ve çeşitli veçhelerine dokunan pek çok kıymetli yazı var. Fehminaz Çabuk’un “II. Abdülhamid Döneminde Osmanlı-İran Hudut Boylarından yaşayan Kürt Aşiretlerin İltica Meselesi” başlıklı yazısı, Osmanlı-İran sınırında meskun Kürt aşiretlerinin iki devlet arasındaki gerilimin ürettiği imkanları kendi lehlerine kullanmak için yaptıklarını anlatan önemli bir yazı. Kürt aşiretlerinin hareketliliği Osmanlı - İran ilişkilerine genellikle yakıştırılan durağanlık tezinin pek de hükmü olmadığını gösteriyor. Stefan Winter’in kaleme alıp Metin Atmaca’nm çevirdiği “Osmanlı Suriye’sinde Küçük Kürdistan, 1690-1750” ise bugünkü Rojava’nın, Batı Kürdistan’ın 17. asırdaki durumunu çözümleyen birinci sınıf bir tarih çalışması. Osmanlı merkeziyle Suriye Kürdistanı’nın yerel elitlerinin ilişkisine dair epey malumat içeren kıymetli bir yazı Stefan Winter’inki.
Kürt Tarihi’nin mümtaz yazarlarından Mehmet Bayrak’ın iki yazısı birden yer alıyor bu sayıda. Kitaplarla, arşivlerle, kütüphanelerle haşır neşirliliği herkesçe bilinen Mehmet Bayrak ilk yazısında “ilk Kürt tarihi kitabı” olarak adlandırdığı El Hazreci’nin 13. Yüzyılda kaleme aldığı ve Eyyubi devletinin 1173-1257 yıllarını anlatan Tarihü’l- Devletü’l- Ekrad (Kürd Devleti Tarihi) başlıklı el yazması kitabını, kitapla karşılaşmasının hoş hikayesini de aktararak tanıtıyor. Bayrak’ın ikinci çalışması ise bir yandan Kürtçe sözlük çalışmalarını tanıtırken beri yanda da Tevfik Vehbi ve C. J. Edmonds’un hazırlayıp 1966’da İngiltere’de yayımladıkları A Kurdish-English Dictionary adlı sözcükle karşılaşma hikâyesini naklediyor.
Mesûd Serfiraz’ın “Osmanlı Dönemi Kürt Basınında Kürt İşçi Sınıfına Dair Haberler” yazısı ise Kürt tarihinin enteresan bir çakışma noktasını inceleyen, Kürt amele ve hamallarının 20. yüzyıl başı Kürt basınında nasıl yer aldığına bakan kıymetli bir çalışma.
Kürt Tarihi’nin velût yazarı Rohat Alakom bu sayıda da Kürt tarihinden enteresan bir şahsiyetin portresini resmediyor. İsveçli gazeteci ve yazar Barbro Karabuda’nın Kürtlerle tanışmasının ve Kürt meselesiyle ilgilenmesinin enteresan ve tabii ki meşakkatli hikayesini, her zamanki ince üslubuyla aktarıyor Alakom.
Son olarak iki de Kürtçe yazı yer alıyor bu sayıda. Seîd Veroj yazısında 19. yüzyıl Kürt entelektüellerinden Abdurahman Nacim, Keyfî ve Haşan Zûhdi’nin, İngiliz Konsolos-Binbaşı Troter ile Kürt kültürü hakkındaki dönemin basınına yansıyan münakaşalarını ele alıyor. Mem Med’in çalışması ise Ağrı Ayaklanması’na da katılan, Mahabad Kürt Cumhuriyeti’nin kurucularından, valilik de yapan, Celali Aşireti’nin liderlerinden Şex Evdilqadir’in hayatını inceliyor. 23. sayının dosya konusu I. Dünya Savaşı’nda Kürtler ve Kürdistan. Katkılarınızı bekliyoruz.
Mesut Yeğen
Fehminaz Çabuk
Giriş
On dokuzuncu yüzyılda Osmanlı- İran ilişkileri önceki yüzyıllarda olduğu gibi çeşitli sorunlar nedeniyle bozulmuş ve iki devlet arasında toprak ve güç mücadelesi bu yüzyılda da devam etmiştir. İki devlet arasındaki mücadeleyi en çok etkileyen ve söz konusu mücadeleden etkilenen ise hudut boylarının sakinleri olan Kürt aşiretleri olmuştur. Kürt aşiretleri yüzünden Osmanlı-İran arasında uzun süre hudut üzerinde bir uzlaşma sağlanamamıştır. Hiç şüphesiz bölgenin coğrafi yapısı da bunda oldukça etkili olmuştur. Sert, dağlık bir yapıya sahip olan hudut bölgelerine ulaşmak ve buralarda yaşayan Kürt aşiretlerini hâkimiyet altına almak oldukça zordu. İtaat altına alınamayan ve kanun nizam tanımayan Kürt aşiretlerinin göçebe yaşamlarından kaynaklanan yaylak-kışlak meseleleri, yağma, gasp gibi eşkıya hareketleri, sınır ihlalleri, karşı devlete firar ve ilticaları iki devlet arasında hudutların belirlenmesi için toplanan hudut komisyonlarını neticesiz bırakmıştır. İlaveten hudut bölgesinde zuhur eden bu asayiş problemlerinin her iki devleti asker sevkiyatına mecbur etmesi ve asker sevkiyatı ile bölgede asayişi sağlama amacıyla başlayan istilalar her iki devleti savaşa sürüklemiştir. Meydana gelen savaşlar ise hudut boylarındaki Kürt aşiretlerinde büyük kayıplara neden olmuştur. Kuşku yok ki, 19. yüzyılda Os- manlı-İran devletleri arasında yaşanan sorunlardan biri de tebaaları olan Kürt aşiretlerin, karşı devletin himayesine girme teşebbüsünde bulunmalarıydı. Her iki devlet de tebaalarını kaybetmek istememiştir. Çünkü bu kayıp aynı zamanda vergi ve askerî hizmetlerin de eksilmesi...
Mesut Yeğen
Kürt Tarihi, n°22
Kürt Tarihi
Kürt Tarihi, Sayı: 22, Ocak-Șubat 2016 Kürtler tarihle, tarih Kürtlerle bulușuyor
Genel yayın yönetmeni Mesut Yeğen Sahibi Davut Özalp Fehminaz Çabuk Mem Med Sorumlu yazı işleri müdürü Aysel Kazıcı Özalp Dergi ve kapak tasarımı Şemal Medya (semalmedya@gmail.com)
Abonelik Yıllık abonelik bedeli, Yurtiçi 70 Tl., Yurtdışı 60 Euro Davut Özalp adına, Türkiye İş Bankası, Mecidiyeköy Şubesi, Yurtiçi, IBAN: TR05 0006 4000 0011 0890 7756 54. Yurtdışı, IBAN: TR42 0006 4000 0021 0890 6757 52.
ISSN: 2147-2491
Yayın Kurulu: Hayrullah Acar (Artuklu Üniversitesi), Berat Açıl (İstanbul Şehir Üniversitesi), Abdurrahman Adak (Artuklu Üniversitesi) Aziz Adıgüzel, Ahmet Alış (Boğaziçi Üniversitesi), Ahmet Hamdi Akkaya (Universiteit Gent), Ahşan Akpınar, Ahmet Serdar Aktürk (Georgia Southern tlniversity). Kaya Akyıldız (Binghampton University), Rohat Alakom, Seda Altuğ (Boğaziçi Üniversitesi), Ruşen Arslan, Aziz Aşan (Artuklu Üniversitesi), Sabri Ateş (Southern Methodist University), Metin Atmaca (Sosyal Bilimler Üniversitesi), Bilgin Ayata (Freie Universitat Berlin), Delal Aydın (Binghampton University), Yavuz Aykan (EHESS), Yılmaz Bağlar, Dard- jene Bajalan (Oxford University), Mehmet Bayrak, Nazan Bedirhanoğlu (AÜSBF), İsmail Beşikçi, Naif Bezwan (King's College), Bülent Bilmez (İstanbul Bilgi Üniversitesi), Hamit Bozarslan (EHESS), Serhat Bozkurt, Martin van Bruinessen (Universiteit Utrecht), Celîle Celîl (Viyana Kür- doloji Enstitüsü), Ercan Çağlayan (Muş Alparslan Üniversitesi), Süleyman Çevik, Cuma Çiçek, Rahman Dağ (University of Exeter), Mehmet Demirtaş (Bitlis Eren Üniversitesi), Şerif Derince, Vecdi Demir (Artuklu Üniversitesi), Namık K. Dinç, Tarık Ziya Ekinci, Dara Elhüseyni, Özlem Galip (University of Oxford), Ayhan Geverî, Azat Zana Gündoğan (Binghampton University), Nilay Özok-Gündoğan (Denison University), Veysel Güneş, Sinan Hakan, Murat Issı (Panteion University), Fehim Işık, Sever Işık, Joost Jongerden (VVageningen University), Ahmet Kardam, Hans-Lukas Kieser (Universitat Zürich), Janet Klein (University of Ak- ron), Naci Kutlay, Robert Olson (University of Kentucky), Ergin Öpengin (Bamberg Üniversites), Kawa Nemir, Abdurrahim Özmen (Dicle Üniversitesi), Hakan Özoğlu (University of Central Florida), Hişyar Özsoy (University of Michigan), Zozan Pehlivan (Queen's University), Cafer Sarıkaya (Boğaziçi Üniversitesi), Mesut Serfiraz, Kamal Soleimani (Columbia University), Murat Şen, Birgül Açıkyıldız Şengül (Artuklu Üniversitesi), Serap Ruken Şengül (University of Texas), Serdar Şengül (Artuklu Üniversitesi), Sami Tan, Jordi Tejel (The Graduate Institute, Geneva), Uğur Ümit Üngör (Universiteit Utrecht), Abbas Vali (Boğaziçi Üniversitesi), Sedat Ulugana (EHESS), Nicole Watts (San Francisco State University), Kadri Yıldırım (Artuklu Üniversitesi), Clemence Scalbert-Yücel (University of Exeter), Müfit Yüksel, Welat Zeydanlıoğlu (Kürt Çalışmaları Ağı)
kurd_tarihi_n_22_ocak_subat_2016.pdf
Visionneuse n'a pas trouvé le document
Kovar
