Demokratikleşme Sürecinde Sivil Toplum Örgütleri

Demokratikleşme Sürecinde Sivil Toplum Örgütleri

Cuma Çiçek

Tohav

Çağdaş demokrasilerde siyaset, devlet ve toplum arasında köprü rolünü oynamaktadır. Toplumdan devlete, devletten topluma doğru, diyalog kanallarının gelişmesi ve kurumsallaşması önem kazanmaktadır. Demokratik siyaset araçları olarak tarif edebileceğimiz, politik, ekonomik, kültürel, sanatsal, sosyal, dini, sportif, bilimsel, çevresel, teknik, mesleki vb. alanlarda faaliyet yürüten "Sivil Toplum Kuruluşları", çağdaş katılımcı demokrasilerde, demokratik yaşamın vazgeçilmez araçları olarak öne çıkmaktadırlar.

Klasik devlet anlayışı ile kapalı toplumun aşılma ile yüzyüze kaldığı 21. yüzyılda, sivil toplumun geliştiği, etkinlik kazandığı görülmektedir. İdeolojik, ekonomik, sosyal, etnik, cinsi, ırksal, dini ve siyasi farklılıkların toplumsal zenginlik olarak algılanmaya başlandığı modern dünyada, her grubun ifade özgürlüğüne sahip olması, özgür iradesiyle örgütlenerek, sosyal, ekonomik, kültürel ve siyasal yaşama aktif olarak katılımına dayanan sivil toplum paradigması, çağımızın yükselen değeri haline gelmiştir.

İçindekiler

Önsöz / 5

Giriş / 7

I. Sivil Toplum - Teorik Bir Çerçeve
1. Tarihten Günümüze Sivil Toplum / 10
1.1. Sivil Toplumun Devletle Bölünmez Bütünlüğü
1.2. Birlikten Ayrılığa 1.2.1. Hegel ve Sivil Toplum
1.2.2. Marks ve Sivil Toplum
1.2.3. Gramsci ve Sivil Toplum
1.3. Sivil Toplumun Yeniden Uyanışı
2. Modem Çağda Sivil Toplumun Tanımı / 20
3. Sivil Toplum Kuruluşları / 24
4. Sivil Toplum Kuruluşlarının Özellikleri / 26

II. Türkiye’de Sivil Toplum / Sivil Toplum Kuruluşları
1. OsmanlI’dan Türkiye Cumhuriyeti’ne Sivil Toplum / 30
2. Cumhuriyetten Günümüze Sivil Toplum / 31
3. Türkiye’de Sivil Toplumun Yaşadığı Sorunlar / 34
3.1. Bürokratik Yönetim Geleneği ve Sivil Toplum
3.2. Halktan Kopuk Sivil Toplum Kuruluşları
3.3. STK’larda Örgüt İçi Demokrasi ve Katılım Sorunu
4. Daha Etkin Bir Sivil Toplum Pratiği İçin / 39

III. Sivil Toplum Kuruluşlarında Yönetim
1. Sivil Toplum Kuruluşları için Yönetimin Önemi / 41
2. Sivil Toplum Kuruluşlarında Stratejik Yönetim / 44
3. Sivil Toplum Kuruluşları Açısından Bazı Temel Değerler / 46
3.1. Katılımcılık (Participation)
3.2. Yenilikçilik/Yaratıcılık (Innovation)
3.3. Toplumsal Aktiviteler (Community-based action)
3.4. Hiyerarşinin Erimesi (Decentralization)
4. Yönetim Fonksiyonları Açısından Sivil Toplum Kuruluşları / 52

IV. Güneydoğu Anadolu Bölgesi İle İlgili Konularda Faaliyet Yürüten Stk’larda Yönetim ve Organizayon
1. STK’lann 1990 Sonrası Yükselişi / 63
2. STK’laruı Fiziki Koşulları / 64
3. STK’larda İnsan Kaynakları / 64
4. STK’larda Vizyon, Misyon ve Strateji / 66
5. Yönetim Fonksiyonlan Açısından STK’lar / 67
5.1. STK’larda Planlama ve Kontrol
5.2. STK’larda Organizasyon
5.3. STK’larda Yürütme ve Koordinasyon
5.4. STK’larda İletişim ve İnsan İlişkileri
5.5. STK’larda Motivasyon
5.6. STK’larda Karar Verme Süreçleri
5.7. STK’larda Liderlik
6. STKTann Yönetim ve Organizayon Açısından Genel Durumu / 71

Sonuç / 74

Tablolar / 77

Kaynaklar / 93

Ekler / 96

Ek 1: Ankete Katılan Kuruluşlar

ÖNSÖZ

Toplum ve Hukuk Araştırmaları Vakfı (TOHAV) 23 Ekim 1994 tarihinde, İstanbul, Diyarbakır, Ankara ve İzmir barolarına kayıtlı 46 avukat tarafından kuruldu.

Hükümet dışı, bağımsız bir sivil toplum örgütü olan TOHAV;

- İnsanlık tarihinin kazanımları ışığında evrensel, demokratik hukuk ilkelerinin toplum ve devlet yaşamında benimsenmesi, uygulanması ve yerleşmesini,

- Baskıdan anndınlmış, demokratik, katılımcı ve özgürlükçü bir hukuk anlayışına ulaşılması için bireysel, toplumsal, ekonomik, kültürel ve ulusal gelişmenin önündeki engellerin kaldırılmasını başlıca amaçlar olarak benimsemiştir.
TOHAV kuruluşundan bu yana 10 yıllık bir süreçte bu temel amaçlar doğrultusunda panel, sempozyum vs. çeşitli aktiviteler düzenlemiştir.

Türkiye’nin demokratikleşmesinin yoğun tartışıldığı bir dönemde bu ana sorunun aşılması açısından sivil toplumun rolünü tartışmaya açmayı önemli buluyoruz. Bu gereklilikten hareketle Toplum ve Hukuk Araştırmaları Vakfı olarak, Diyarbakır’ da 24-25 Ocak tarihlerinde “Hukuk, Demokrasi ve Sivil Toplum” konulu bir sempozyum düzenliyoruz.

Bu sempozyuma sunulmak üzere Cuma Çiçek tarafından yapılan bir “alan araştırmasını” tartışmalara katkıda bulunmak üzere yayınlıyoruz. Kendisine bu alandaki çalışmalarında başarılar diliyoruz.

TOHAV olarak önümüzdeki dönemde de sivil toplumun gelişimi için çabalarımızı sürdüreceğiz.

Av. Şehnaz Turan
TOHAV Genel Başkanı

"Demokratikleşme Sürecinde Sivil Toplum Örgütleri - Bir Alan Araştırması Örneği Olarak Güneydoğu" konulu bu çalışma, teorik incelemeler ve alan araştırması sonucu, sivil toplum kavramını inceleyerek, sivil toplum paradigmasını, sivil toplum kuruluşlarında var olan yönetim kültürü ve organizasyon yapısını analiz etmeyi, daha etkin bir sivil toplum pratiği için, yönetim ve organizasyon ile ilgili bilimsel veri ve yöntemlerin sivil toplum kuruluşlarında nasıl uygulandığını tespit etmeyi amaçlamaktadır.

Bu amaçla ilk olarak, sivil toplum kavramı analiz edilmiştir. Sivil toplumun hangi toplumsal değişimler sonucu açığa çıktığı, yine bu kavramın tarihten günümüze kazandığı anlamlar gözden geçirilmiştir. Dönemin önemli filozoflarının sivil toplum ile ilgili görüşleri kısaca ele alınmıştır.

.....

Cuma Çiçek

Demokratikleşme Sürecinde Sivil Toplum Örgütleri

Tohav

Tohav Yayınları
Tohav Yayınları - 2
Demokratikleşme Sürecinde Sivil Toplum Örgütleri
Bir Alan Araştırması Örneği Olarak Güneydoğu
Cuma Çiçek

Ocak 2004

Bu çalışma 24-25 Ocak 2004 Tarihinde Toplum ve Hukuk Araş tırmalan Vakfı
tarafından Diyarbakır’da yapılan "Hukuk Demokrasi ve Sivil Toplum
Sempozyumu" için hazırlanmıştır.

Yayına Hazırlayan
Cuma Çiçek
Baskı Hazırlık - Düzenleme
Rapsody 212. 501 21 20

Baskı
Çınar
TOHAV Yayınları
Kuloğlu Mh. Tumacıbaşı Sk. Fikret Tüner Işhanı
No: 55-57 Kat: 3-4-5 Beyoğlu - İstanbul
Tel: 0212-293 47 70-71
Faks: 0212-293 47 72
www.tohav.org
Banka Hesap No:
TOHAV Vakıflar Bankası Beyoğlu Şubesi
Hesap No:203 2941