VersionsFrom Victim Diaspora to Transborder Citizenship? [English, Linköping, 2008]
Mağdur Diasporadan Sınır-ötesi Vatandaşlığa mı? [Türkçe, İstanbul, 2010]
Mağdur Diasporadan Sınır-ötesi Vatandaşlığa mı?
Khalid Khayati
avesta
Bu çalışma Fransa’da Marsilya bölgesi ve İsveç’te Stockholm bölgesindeki Kürtler arasında tek-boyutlu, mağduriyet bağlantılı Kürt diasporik kimliğinden daha nitelikli, dinamik ve aktif bir yapıya doğru şekil almasına yönelik devam etmekte olan bir süreç hakkında karşılaştırmalı bir araştırmadır. Çalışma, her iki ülkedeki diaspora Kürtleri arasındaki ulus-ötesi vatandaşlık tecrübesinin gelişimi için gerekli unsurlar olan kurumsal ve ulus-ötesi düzenlemeler, asabiye ağları, radyo ve televizyon yayınları ve siberuzay “Online” katılımlar, kültürel ve edebi aktiviteler ve benzeri diğer diasporik ve yörüngelerin çokluğunu tasvir etmek için acı ve travma deneyimi ile mağduriyet duygusunun ötesine geçmektedir.
Araştırma, Fransa ile İsveç’teki Kürtlerin farklı diasporik söylemler tasavvur ettiklerini ve aynı zamanda farklı eylem biçimlerini seçtiklerini iddia etmektedir. Tekbiçimli toplumsal arkaplanları ve Fransız politik ortamın dışlayıcılığı nedeniyle, Marsilya bölgesindeki Kürtler hissedilir eylemini sınırlı tutmuşlardır. İsveç’teki Kürtlerin sosyal ve politik açıdan çeşitlilik barındırıyor olmaları, daha avantajlı bir politik ortamda yaşamalarından kaynaklı olarak, sadece daha esnek bir diaspora söylemini sürdürmekle kalmayıp, Marsilya bölgesindeki Kürtlere nazaran daha fazla gelişmiş bir sınır-ötesi vatandaşlık tecrübesi geliştirmişlerdir.
Khalid Khayatî - İran Kürdistanı, Mahabad. 20 yıla yakındır İsveç'te yaşıyor. Yüksek öğrenimini İsveç ve Fransa'da tamamladı. 2008 yılında İsveç Linköping Üniversitesinde doktorasını yaptı. Aynı üniversitede öğretim görevlisi ve araştırmacı olarak çalışmalırını sürdürüyor.
İçindekiler
Teşekkür/11
Mağdur diasporadan sınır-ötesi vatandaşlığa mı? /15
Giriş/17
Kürtler arasında mağdur diaspora söylemi ve beklentileri sorgulama / 19
1. Diaspora, ulus-ötesi ilişkiler ve sınır-ötesi vatandaşlık: Kuramsal çerçeve / 31
Diaspora kavramı: Bir girizgah / 32
Bir bilinç alanı olarak Diaspora / 37
Diasporanın temel unsurları: Eleştirel bir okuma / 38
Dağılma: göçebelik mi yoksa zorunlu mu ? / 38
Anavatan yönelimi: Geri dönüş teleolojisi ve çoklu mekânsa Ilık arasında mı? / 41
Sınırın korunması: Kime ve neye karşı?/ 45
Milliyetçilik-ötesi: Genel bir bakış / 48
Ulus-ötesi korelasyonun yapısı: Toplumsal alanlar ve mekânlar / 53
Geçici göçmenlerin ortaya çıkması / 57
Dünya sermayesinde ulus-ötesi aktörler arasındaki sınır-ötesi ekonomi pratikleri / 59
Diasporik ve ulus-ötesi asabiye / 61
Diaspora kimliği oluşumu ve ulus-ötesi bağlantılar: internet ile uydu yayını / 63
Ulus-ötesi vatandaşlık kavramı / 66
Sınır-ötesi vatandaşlık kavramının sınırları / 71
Kuramsal sonuçların özeti / 73
2. Karşılaştırmalı Metodoloji, Etnografi Ve İçeridenliğin Açmazı: Metodolojik Mülahazalar / 77
iki farklı alanda diaspora Kürtleri: Karşılaştırmalı bir yaklaşım / 77
Etnografya aracılığıyla Kürt diasporasının gözlenmesi / 83
İsveç ve Fransa'da diaspora Kürtleri arasında etnografik alan çalışması / 85
Görüşme, gözlem ve mevcut sorunlar / 86
Kürtlerde siber-etnografi / 91
Etnografinin zamanı ve biçimi / 93
içeridenliğin yol açtığı sorun ve etik sakış açıları / 95
3. Zorunlu Göç Ve Kürt Diasporasının Oluşumu: Genel Bir Değerlendirme / 99
Kürt kimliğini "köken" mefhumunun ötesinde algılamak ve Kürt mağdur diaspora söylemi / 100 Kürdistan'da Kürt milliyetçiliğinin yükselişi ve zorunlu göç: Tarihsel arkaplan / 103
Türkiye'de Kürtler: Topyekûn inkârdan folklorik mevcudiyete / 105
Iran 'da Kürtler: Şiddet ve folklorik varoluş / 113
Irak 'ta Kürtler: Soykırımdan yarı-bağımsızlığa / 115
Suriye'de Kürtler: Devletsiz halk /117
Kürt diasporasımn kartografyası / 118
Kürt mültecilerin yolculuğu / 123
Uyuyan diasporadan aktif diasporaya Kürtler: Uzun-mesafe milliyetçiliğine küresel bakış / 125
Uydu ve internette Kürt diaporası ve sınırları / 133
Kürtler için asabiyenin içerdiği anlamlar / 138
De facto Irak Kürdistan devletinin doğuşu / 143
Irak Kürdistam'nda ekonomik beklentiler /144
Irak Kürdistam'nda siyasetin sınırları / 147
Özet /150
4. Fransa’da Kürt diasporası /153
Birinci Bölüm: Fransa'da cumhuriyetçi entegrasyon modeli /155
Göçmen ve mültecileri kabul ve entegrasyon kurumlan / 158
Fransa'da göç tarihçiliği / 141
"Zaferin otuz yılı" (trente glorieuses) dönemi / 164
Bir sığınma ülkesi (terre de'asile) olarak Fransa / 167
Sıfır göçün çerçevesi / 170
Banliyöler dönemi / 173
Banliyölerin çöküşü, toplumsal dışlanma ve etnik ayrımcılık / 176
Kasım 2005 banliyö ayaklanması / 180
İsyan söyleminin İslamileştirilmesi / 184
Fransız tek-kültürcülüğünün krizi ve Fransız toplumunda "öteki”nin yeri / 188
İkinci Bölüm: Fransa'da Kürt diasporasımn oluşması / 197
East Sea (Doğu denizi) olayı ve "deniz teknesi insanları" olarak Kürt mülteciler / 200
Sangatte mülteci kampına dair acı hatıralar / 203
Kurumsal faaliyetler ve Fransa'daki diaspora
Kürtleri arasında sınırötesi vatandaşlık pratikleri / 207
Marsilya bölgesindeki Serhat Kürtleri / 212
Serhat Kürtleri arasında anavatana dair hafıza / 214
Ebedi sığınmacılar olarak Serhat Kürtleri / 217
Serhat Kürtleri arasında asabiye ve dayanışma ağları / 221
Fransız iş ve konut piyasalarında Serhat Kürtleri: Dışlanma ile görünmezlik arasında / 227
Marsilya’da bir normalleştirme kurumu olarak la Maison de Peuple Kürde / 233
Özet/236
5. İsveç'te sımr-ötesi vatandaşlar olarak Kürtler:
Genel bir değerlendirme / 241
Birinci Bölüm: İsveç’in göç, iltica ve göçmen politikası /245
İsveç’e göçmen ve mülteci akınlari: Tarihsel bir bakış / 246
Akışın denetimi ve düzenlenmesi / 248
1960Tarda İsveç göç politikası:
Temel kavram olarak asimilasyon / 249
Asimilasyondan çok-küttürlülüğe / 251
1975 yılı göç ve azınlıklar politikasının ana hatları: Kurumsal çerçeveler / 253
Irkçı ve ayrımcı eğilimlerin ortaya çıkışı: Göçten entegrasyona / 255
Kurumsal reformlar, katılım, vatandaşlık ve çeşitlilik:
Entegrasyonist retorik mi yasal uygulamalar mı? / 258
İsveç "halkın evi’’nde (folkhem) etnik ve ırksal sınırlar / 265
İsveç toplumunda ''öteki"nin yeri:
Yapısal ayrımcılık ve İsveç demokratlarının doğuşu / 268
ikinci Bölüm: İsveç'te diaspora Kürtleri: Geliş ve yerleşim / 275
Banliyölerdeki Kürtler: Konut ayrımı deneyimi / 279
İsveç'te Kürt asabiyesi / 287
İsveç iş piyasasında etnik bölünmeler: Şehirdeki Kürt taksi sürücüleri / 292
İsveç medyasında damgalı Kürtler imajı:
Bir sınır koyma olgusu olarak "namus cinayeti" / 301
Hem orada hem burada olmak: Eşzamanlı politik ve kurumsal pratikler / 307
İsveç'te Kürt dernekleri: Beklentiler ve sorunlar / 310
Yeni siyasi katılım biçimleri ve sınır-ötesi vatandaşlık kalıpları / 315
Özet/318
Sonuç
Fransa ve İsveç'te Kürt diasporasının şekillenme biçiminin karşılaştırılması / 321
Fransa ve İsveç'teki Kürt diasporalarının bağlam içine yerleştirilmeleri:
Farklılıklar ve benzerlikler / 323
Kürdistan'da zorunlu göç deneyimi çerçevesinde mağdur diaspora söyleminin tasavvuru / 326
"Ötekiler" olarak Kürtler: İki farklı bağlamda iki farklı deneyim / 327
Fransa'da Serhat Kürtleri arasında mağdur diasporanın devamlılığı / 336
İsveç’te diaspora Kürtleri arasında asabiye ağları, sosyal hareketlilik ve
Fransa'da beka stratejileri / 336
Fransa ve İsveç'teki diaspora Kürtleri arasında sınır-ötesi vatandaşlık pratiği ve
uzun-mesafe milliyetçilik: Bir cazibe merkezi olarak İsveç / 338
Son sözler / 341
Bibliyografya / 345
TEŞEKKÜR
İlk kez, 1997-98’de Fransa’nın Aix-en-Provence kentine yaptığım bir çalışma gezisi sırasında bu tezi yazmayı düşündüm. Güney Fransa’daki misafirliğim sırasında, hayli zor koşullar içinde çoğunlukla inşaat ve restoran işlerinde çalışan büyük bir Kürt grupla karşılaştim (çoğunluğu Türkiye’den gelip sığınma talebinde bulunanlardı). Kendilerine Serhat Kürtleri (Serhat, Türkiye’nin doğusunda, çok sayıda kent ve kasabayı ve binlerce köyü barındıran geniş bir Kürt bölgesidir) diyen bu insanlar aynı zamanda, Türkiye’deki Kürt siyasi hareketi doğrultusunda siyasi ve dernek faaliyetlerine de katılıyorlardı. Baştan itibaren, şayet İsveç’teki Kürtlerin yaşam koşullarıyla karşılaştırabilirsem Serhat Kürtlerinin yaşamları hakkında daha iyi bir fikir edineceğimi biliyordum. Bu projeye girişmemin diğer bir ilham kaynağı da Östen Wahlbeck’in, Finlandiya ve İngiltere’deki Kürt mültecilere dair karşılaştırmalı bir çalışma olan Kurdish Diasporas -A Comporative Study of Kurdish Refugee Communities (1999) (Kürt Diasporaları: Kürt Mülteci Gruplarına Dair Karşılaştırmalı Bir Çalışma) kitabı oldu.
Benim için gerçek bir entelektüel yolculuk olan bu tez, minnetarlığımı ifade etmeyi istediğim pek çok kişinin yardımı olmaksızın yazılamazdı. Her şeyden önce, bu çalışmayı başarıyla bitirmem için yıllarca beni desteklemiş ve cesaretlendirmiş olan danışmanım Profesör Rune Johansson’a en içten teşekkürlerimi sunmak istiyorum. Profesör Johansson sadece önemli bir akademisyen ve yetenekli bir entelektüel olmakla kalmayıp, her zaman anlayış ve sabır gösteren iyi kalpli bir insandır da aynı zamanda. Böyle harika bir insanla karşılaşmış olmam, hayatımın geri kalanında anısını sevgiyle anacağım değerli bir deneyimdir.
Ayrıca, büyük bir beceri ve nezaketle metin taslağı üzerinde birbiri ardına yorumlarda bulunan ve onu fazlasıyla geliştiren yardımcı danışmanım, Profesör Carl-Ulrik Schierup’a derin şükranlarımı ifade etmek isterim. Linköping Üniversitesi Etnik Araştırmalar Bölümündeki saygın ve hayat dolu varlığı benim için her zaman ilham kaynağı olmuş Profesör Alek-sandra Alünd’a teşekkür etmek isterim. Özellikle benim entelektüel gelişimim için çok faydalı bir platform olan bir diaspora ve ulus-ötesi araştırmacılar ağı başlatma çabalarından dolayı Doçent Erik Olssoria minnettarım. Aynı şekilde, değerli eleştirileri ve metnimle ilgili yorumları için Doçent Östen Wahlbeck’e de borçluyum.
Etnik Araştırmalar Bölümünde, yıllarca benimle tecrübelerini, duygularını ve bilgilerini seve seve paylaşan arkadaşlarıma ve meslektaşlarıma en içten teşekkürlerimi sunuyorum. Bilhassa, Magnus Dahlstedt, Sabine Gruber, Josefina Syssner, Christina Johanson, Henning Süssner, Alireza Behtoui, Anders Neergaard, Peo Hansen, Anna Bredström, Sussane Urban, Jörgen Kalmendal, Caroline Ljnugberg, Jens Stilhoff Sorensen, Riikka Norrbacka Landsberg, Anna Lundberg, Sophie Hyden, Zoran Slavnic, Tünde Puskas, Catarina Lundqvit, Eleonora Narvselius, Martin Qvist ve Erik Berggren’ı da anmak istiyorum. İngilizce elyazmalarımı düzelttiği için Michael James ve bu tezin mizanpajı ve baskısına yardım eden Dennis Netzell’e de özel teşekkür borçluyum.
Ayrıca, bana yıllarca büyük bir beceri ve açık fikirlilikle teknik destek sağlamış olan bilgisayar uzmanlarımız Slave Saveski, Hamid Gharakhani ve Jafar Asadi’ye de derin minnetlerimi sunmak isterim. Aynı şekilde, bana yaptığı bütün yardımlardan dolayı, araştırma müdürümüz Eva Rehnholm’a da teşekkür borçluyum.
Ayrıca, sadece İsveç ve Fransa’da değil, Avrupa ve başka yerlerdeki diğer ülkelerde de hep birlikte bu çalışmanın alan araştırmasını oluşturan pek çok Kürde, şahıslara, siyasi kurumlara, örgütlere ve kültür derneklerine teşekkür ederim. Dostlarım Behrooz Shohai, Shahryar Habibpanah, Beşir Kavak, Kertsin Eiserman, Abdullah Hejab, Shoresh Rahem ve Jalal Mohammadi ve ailesi, yazma aşamasında bana sundukları sınırsız destek için minnettarlığımı hak ediyorlar.
Son olarak, en derin minnettarlık duygularımı, yıllarca çalışmamı yürekten desteklemiş olan ailemin İsveç ve İran Kürdistanı’ndaki üyelerine sunmak istiyorum. Özellikle, coğrafi uzaklığa ve aramızdaki acı veren fiziksel ayrılığa bakmaksızın, bu çalışmayı başarılı bir şekilde sonlandırmam için gerekli iyimserliğimi ayakta tutan annem Meryem Sultani ve babam Mahmud Khayati’yi anmak isterim. Kızım Seyran Khayati ve erkek kardeşlerim Rahim Khayati, Amir Khayati ve Anvar Khayati ve ayrıca ailemin diğer tüm üyeleri de aynı şekilde minnettarlığımı hak ediyorlar.
Khalid Khayati
Nörrkoping, Nisan 2008
Mağdur diasporadan sınır-ötesi vatandaşlığa mı?
Giriş
Fransa’daki Kürtlerle ilk tanışıklığım, Aix-en-Provence’deki Institut d’Etudes Politiques’de siyaset bilimi okumak için İsveç’ten Fransa’da Provence’e gittiğim 1997-1998 yıllarına rastlar. Burada kaldığım süre içinde, Fransa’nın bu bölgesindeki Kürtlerin çoğunluğunun Serhat denilen Türkiye’deki belli bir kırsal bölgeden olduklarını fark ettim. Bir dizi kentte ve içinde Marsilya, Marignane, Vitrolles, Aubagne ve Aix-en-Pro-vence’in yer aldığı Fransız Bouches-du-Rhone bölgesinde yaşıyor ve diasporik örgütlerini kuruyorlardı. Çoğunluğu sığınmacı olan Serhat Kürtleri çoğunlukla inşaat ve restoran işlerinde, hayli zor koşullarda çalışıyorlardı. Dahası zamanla, diğer pek çok diaspora Kürdü gibi, Serhat Kürtlerinin de -her nereden olurlarsa olsunlar- sadece mağdur olma duygularını güçlendirmekle kalmayıp büyük ölçüde pozitif diaspora söylemlerinin oluşmasını da engelleyen, geldikleri toplumlarda yaşadıkları baskı ve eziyete dair negatif deneyimlerini düzenli olarak hatırlattıklarının bilincine vardım.
Bu sırada, Kürtler arasında çokça göze çarpan mağdur diaspora söylemini (Cohen 1995, 1996) diaspora Kürtlerinin kendilerinin ...
Khalid Khayati
Mağdur Diasporadan Sınır-ötesi Vatandaşlığa mı?
Fransa ve İsveç'teki Kürtlerde
diasporanın oluşumu ve ulus-ötesi ilişkiler
avesta
Avesta Yayınları
avesta │ Kürt araştırmaları: 301 │ 10
From victim diaspora to transborder citizenship?
Diaspora formation and transnational relations among
Kurds in France and Sweden
Mağdur Diasporadan Sınır-ötesi Vatandaşlığa mı?
Fransa ve İsveç'teki Kürtlerde diasporanın oluşumu ve ulus-ötesi ilişkiler
Khalid Khayati
İngilizceden Çeviren: Fahriye Adsay
Editör: Abdullah Keskin
Kapak tasarım: Ahmet Naci Fırat
Kapak: Azad Aktürk
Tashih ve Mizanpaj: Avesta
Birinci Baskı: 2010, İstanbul
Baskı: Berdan Matbaası
Sadık Oaşdöğen Oavutpaşa Cad.
Güven San. Sit. C Blok, No: 239
Topkapı / İstanbul
Tel: (0212) 6131211
© Avesta Yayınlan, 2009
Tanıtım amacıyla yapılacak alıntılar dışında
yayınevinin izni alınmadan hiçbir şekilde çoğaltılamaz
Sertifika no: 13193
Avesta Basın Yayın
Reklam Tanıtım Müzik Dağıtım Ltd. Şti.
Sakız Ağacı Caddesi Öğüt Sokak No: 7
Beyoğlu / İstanbul
Tel-Fax: (0212) 251 44 80 - (0212) 263 89 75
Ekinciler Caddesi
Nurlan Apt. Giriş Katı No: 2
Ofis / Diyarbakır
Tel-Fax: (0412) 223 58 99
www.avestakitap.com
inforaavestakitap.com / avestayayinlarirayahoo.com
ISBN: 978-605-5585-01 -3
