Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Rehberi I

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Rehberi I [Türkçe, İstanbul, 2000]

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Rehberi II [Türkçe, İstanbul, 2000]

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ne bireysel başvuru hakkı, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi rehberi I

Avrupa Birliği'ne aday üyeliğe kabul edilen Türkiye'nin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ile ilişkisi daha eskilere dayanıyor. Bu mahkemede en çok dosyası olan ülke sıfatını taşıyan Türkiye'de uygulayıcıların, avukat, hukukçu, bilim insanı olarak bu mahkemeyle ilişkileri giderek artıyor.

Avrupa yargısı iç hukukun, iç yargı sisteminin bir parçası haline geliyor... Bu nedenle uygulayıcıların, son değişikliği ile mahkemeyi daha yakından tanıması ve uygulama hakkında pratik bilgiler edinmesi bir ihtiyaç olarak ortaya çıkıyor.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin Strasbourg'daki sekreteryasının ve Avrupa Komisyonunun bir üyesi olan deneyimli hukukçu Karen Reid'in bu ihtiyaca cevap veren temel bir kaynak niteliğindeki çalışmasında, uygulayıcılar sözleşme, mahkeme ve dava süreciyle ilgili bütün sorulara cevap bulabilecekler.

İçindekiler

Önsöz / 9

Birinci bölüm
Prosedür / 11
1. Yeni Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi / 13
2. Sözleşme organlarının daha önceki uygulamaları / 16
3. Ara karar / 25
4. Yasal yardım ve yasal temsil / 27

İkinci bölüm
Kabul edilebilirlik denetleme listesi / 33
1. Altı ay kuralı / 35
2. İç hukuk yollarının tüketilmesi / 38
3. Belirgin olarak kötüye kullanma / 44
4. Uyuşmazlık / 45
5. Özde aykırılık / 47
6. Dava açma hakkının istismarı / 48
7. Davanın düşmesi / 49
8. Kabul edilebilirlik kararlarına karşı başvurular ya da yeniden dava açma / 51
9. Temsil yetkisi / 51

Üçüncü bölüm
Kesin karar / 53
A. Mahkeme nezdinde / 55
1. Genel ilkeler / 55
2. Maddi kayıplar / 57
3. Maddi olmayan kayıplar / 62
4. Yasal masraflar ve harcamalar / 82
5. Gecikme faizi / 89
B. Komisyon nezdinde / 89
C. Bakanlar Komitesi nezdinde / 89

Ekler / 91
1. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ne başvuru formu / 93
2. Yetki belgesi / 99
3. 1998 yılı yasal yardım tarifesi / 101
4. 1999 yılı yasal yardım tarifesi / 102

ÖNSÖZ

Kürt İnsan Hakları Projesi (KHRP), uluslararası insan hakları hukuku alanında faaliyet gösteren, bağımsız ve hükümetler dışı bir kuruluştur. Proje, son yıllarda, hızla ivme kazanan insan hakları ihlallerinin, yarattığı ihtiyaç sonucunda kurulmuştur. Proje'nin amacı, dünyanın neresinde olursa olsun bireylerin; ırk, cinsiyet, din, siyasal görüş ya da diğer farklılıklarına bakmaksızın sadece insan olmaktan kaynaklanan haklarını korumak ve geliştirmektir. KHRP, kuruluşundan bu yana, uluslararası hukuk alanında varolan tüm mekanizmaların doğru bir şekilde kullanılması ve en önemlisi de, mevcut koruma mekanizmalarının gelişmesi için faaliyet göstermiştir. KHRP, bireylerin içinde bulurıdukları olumsuz koşulları ortadan kaldırmak için çalışmalar yürütmenin yanısıra; devletlere de, uluslararası hukuktan kaynaklanan yükümlülüklerini hatırlatmak ve mevcut gelişmeler hakkında bilgi sağlamak suretiyle faaliyetlerini sürdürmektedir.

Genelde Avrupa Hukuku, özelde de Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) çerçevesinde taşıdığı yükümlülüklere rağmen Türkiye'de, mevcut iç hukuk mekanizmalarının, pek çok temel noktada Sözleşme ile koruma altına alınan haklarla uyum içinde olmadığı görülmektedir.

Proje, kuruluşundan bu yana, yüzlerce bireyin şikayetlerinin Avrupa İnsan Hakları Komisyonu'na ve Mahkemesi'ne götürülmesine aracı olmuştur. Şikayetler, işkence, köylerin / evlerin boşaltılması ve tahrip edilmesi, kayıplar, düşünce, ifade ve örgütlenme hürriyetlerine yönelik ihlallere ilişkin olmak üzere, Sözleşme maddelerinin büyük bir bölümünü kapsayan vakalar olmuştur. Bu vakaların büyük bir bölümü, Türkiye'nin güneydoğusundaki Kürt bölgelerinden olmakla, azımsanmayacak ölçüde Türkiye'deki Türklerden ve diğer etnik gruplardan gelen başvurular da mevcuttur. Gerek sözünü ettiğimiz bu vakalar, gerek diğer uluslararası insan hakları mekanizmalarına başvurular ve gerekse de Birleşmiş Milletler (BM) ve AGİT bünyesindeki çeşitli mekanizmalara katılım sayesinde, insan hakları hukuku alanında önemli deneyimler kazandık. Proje, bu deneyimlerini, yayın ve eğitim gibi aktiviteler aracılığıyla hukukçular, hükümet dışı kuruluşlar (NGO) ve konunun ilgilileriyle paylaşmaya çalışmaktadır. Bu çerçevede, başta Türkiye olmak üzere Avrupa'daki insan hakları kuruluşlarına ve insan hakları hukuku alanında faaliyet gösteren avukatlara ve diğer aktivistlere yönelik eğitim programları geliştirmiş ve uygulamaya sokmuştur. Bu tür çalışmalarımızı, daha da geliştirerek sürdürmek arzusundayız.

Bu düşünceler ile 1998 yılında Belge Yayınları ile birlikte Donna Gormian ile David Harris'in Avrupa İnsan Hakları Komisyonu ile Mahkemesi'nin Sözleşme'nin 9. ve 10. maddeleri üzerine ürettikleri içtihatları inceleyen "Düşünce, İnanç ve İfade Hürriyeti" isimli kitabı ve 1999 yılında da Kerim Yıldız ile Orhan Kemal Cengiz'in mevcut uluslararası insan hakları mekanizmalarını teorik ve pratik yönleriyle inceleyen İnsan Hakları Hukuku Alanında Uluslararası Mekanizmalar isimli kitapları Türkçeye kazandırdık.

Elinizdeki bu kitabın yayımlanmasında katkılarını bizden esirgemeyen Hollanda Kraliyet Hükümeti Kalkınma ve İşbirliği Bakanlığı ile Hollanda'nın Türkiye Büyükelçiliği'ne müteşekkiriz. Onların katkısı olmaksızın bu çalışmanın yapılması imkansızdı.

Ayrıca kitabın hazırlanmasına büyük katkısı olan değerli gazeteci yazar sayın Koray Düzgören'e ve başta KHRP Proje Koordinatörü Valentina Devadasan olmak üzere diğer Proje çalışanlarına da teşekkürler...

Kerim Yıldız
Direktör

Birinci bölüm
Prosedür

1. Yeni Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi
2. Sözleşme Organlarının Daha Önceki Uygulamaları
3. Ara Karar
4. Yasal Yardım ve Yasal Temsil

1. Yeni Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi

Yürürlüğe 1 Kasım 1998 tarihinde giren 11 sayılı Protokol, Komisyon ile Mahkeme'yi ilga ederek, yeni ve tek bir yapı halinde bir İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi oluşturmaktadır.1 Bu yeni mahkeme tam bir yargılama yetkisine sahip olacak, bireysel dava açma hakkı otomatik hale gelecek ve Bakanlar Komitesi'nin, eski 54. madde kapsamında Avrupa Mahkemesi kararlarına uyulmasını denetleme doğrultusundaki rolü kısıtlanacaktır.2

Üyelik

Yargıçların nitelikleri eski Avrupa Mahkemesi'ndekilerle aynı kalmaktadır; adını koymak gerekirse, karakter itibariyle yüksek ahlak sahibi veya yüksek yargı görevlerine atanacak nitelikleri taşıyor ya da herkesçe kabul edilmiş uzmanlar olarak hukuk danışmanlığı yapıyor olacaklardır.3 Bununla birlikte sözkonusu protokol, yargıçların görev süresi itibariyle 70 yaş sınırı getirmektedir. Ayrıca yargıçlar, tam gün çalışma ile bağdaşmayan herhangi bir etkinliğe angaje olmamak mecburiyetindedirler ki, bunun da amacı, yargıçların, Strasburg'da yaşamalarını sağlamaktır.

Mahkeme'nin örgütlenmesi

Dört ayrı düzenleme bulunmaktadır: Üçlü komiteler, yargıç kurulları, Büyük Kurul ve Kurul Mahkemesi.

Üçlü komiteler, Komisyon komitelerinin halihazırda yapmakta oldukları gibi ittifak oyuyla davaların ya reddine ya da üstünde çalışılmasına karar verebilmektedirler …

1 Komisyon ile mahkemeler aynı yıl boyunca yalnızca kısa oturumlar açmış bulunmaktadır. Komisyon, elinde olup da henüz karara bağlanmamış olan makul davaları temizlemek için bir yıl daha varlığını sürdürecektir.

2 Daha önceki sistemde Komisyon'un Avrupa Mahkemesi'ne havale etmemiş olduğu davalarla ilgili olarak bir karar oluşturma işlevi de bulunmaktadır.

3 Her bir anlaşmalı devlet için, Parlamento Kurulu tarafından, sözkonusu devlet tarafından önerilen üç aday arasından bir yargıç atanacaktır.

Karen Reid
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ne bireysel başvuru hakkı, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Rehberi I

Avesta

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ne bireysel başvuru hakkı

Avesta / Güncel: 65 / 4
Uygulayıcılar için AİHS rehberi I. kitap
AİHM'ye bireysel başvuru hakkı
Karen Reid
Dizi editörü: Kerim Yıldız
Dizi danışmanı: Koray Düzgören
İngilizceden çeviren: Bahar Öcal Düzgören

Editor: Abdullah Keskin
Kapak: Ahmet Naci Fırat
Tashih ve mizanpaj: Avesta
Birinci baskı: 2000, İstanbul
Baskı: Livane matbaacılık

© Kurdish Human Rights Project, 2000
Kürt İnsan Hakları Projesi

Avesta basın yayın reklam tanıtım müzik dağıtım ltd. şti.
Asmalı mescit sokak
Şahin han 35 / 403
Beyoğlu / İstanbul
Tel-Faks: (0212) 251 71 39

İstasyon caddesi, K. İsmail paşa 2. sokak
Abdi paşa apt. giriş katı
Ofis / Diyarbakir
Tel - faks: (0412) 222 64 91

KHRP
Kürt İnsan Haklari Projesi
KHRP suite 319, linen hall, 162-168
Regent street, London WIR 5TB
Tel / faks : 0044 171 287 2772 / 0044 171 734 4927
E-mail: khrp@khrp.demon.co.uk
Website: http://www.khrp.org 

ISBN: 975-7112-65-8