Xwedî û berpirsiyarê Hawarê Celadet Ali Bedir-Xan di sala ı897an de li Stenbolê hatiye dinyayê. Ew kurê Emîn Alî Bedir-Xan û birayê Kamiran û Sureya Bedir-Xan e. Di warê siyasî, kulturî û edebî de, rola Celadet û malbata wî mezin e. Malbata Celadet ku bi têkoşîna xwe ya ji bo avakirina Kurdistan navdar e, piştî avakirina cumhûriyeta Tirkiyeyê, ji aliyê karbidestên cumhûriyetê ve tê surgun kirin. Bavê Celadet, Emîn Alî û birayê wî Sureya li Misrê bi cîh dibin û Celadet û birayê xwe Kamiran jî ji bo xwendine diçin Almanyayê. Celadet li Almanyayê doktoraya xwe ya huqûqê dike û di salên sihî de vedigere Şamê. Şam hingî di destan fransizan de ye. Celadet li wir dest bi takoşîna kurdayetiyê dike û dibe yek ji pêşengên tevgera Xoybûnê ya girîng. Piştî ku serîhildana Agiriyê têk diçe, Celadet Bedir-Xan destê xwe ji siyasetê dikişîne û xwe bi hemî hêza xwe dide kultur û edebiyatê. Ew di sala 1932an de dest bi weşandina kovara Hawarê dike. Ji sala 1932an heta 1943an 57 hejmarên Hawarê derdikevin. Ji bilî kovara Hawarê jî wî ji nîsana 1942an heta adara 1945an bi navê Ronahiyê kovareke din derxistiye. Ev kovara ha jî xwerû bi kurdî bû û li ser hev 28 hejmar derketine. Ji bilî kovarên Hawar û Ronahiyê Celadet Bedir-Xan ev pirtûkên ha jî nivîsandine: Elîfba kurdî, Rêzimana kurdî, Ferhenga kurdî, Rêzana elfabeya kurdî, Rûpeline Elfabê, Dibaca Mewlûdê, Dibaca Nivêjên Êzdiyan, Mektûb ji Mustefa Kemal paşa re, Ji mesela Kurdistanê, wergera çîroka Conî û Cimêma û bi dehan nivîs û gotarên çapkirî û neçapkirî... Herweha Celadet Bedir-Xan digel birayê xwe Kamiran bi riya weşanên Hawarê bi dehan pirtûk pêşkêşî pirtûkxaneya kurdî kirine. Celadet Bedir-Xanê ku ji bilî navê xwe li dor deh navên din jî bi kar anî ye, di 15. 7. 1951ê de mîna gelek pêşeng û rewşenbîrên kurdan, ji welatê xwe dûr, li Sûriyê wefat kir. Ew niha li goristaneke Şamê veşartî ye.
Naverok
Pêşgotin / 15
Hejmar (1) / 21 Armanc, awayê xebat û nivîsandina Hawarê Ji xwendevanan re Elfabeya kurdî Stûna feqehan Stûna zarowan: buhar Edebiyata welatî Hawar hebe, gazi li dû ye Di dora dinyayê de Xatirxwaziya Memî Hêvî ji xwendevanan Ferhengok
Bire frensizî Buts et caractéres de la revue Hawar L'alphabet kurde Notices sur la littérature, moeurs et coutumes Kurdes
Hejmar (2) / 41 Civata arîkariyê Ta, tawî û tabir - Dr. E. Nafiz Lehî Du egîd - Dr. K. A. Bedir-Xan Elfabêya kurdî Gundê nûava / Qedrîcan Ferhengok Tola welêt Xanî - Dr. K. A. Bedir-Xan Berdêlk - Osman Sebrî
Birê frensizî L'alphabet kurde La langue kurde
Hejmar (3) / 61 Hevxistina zmanan - Dr. K. A. Bedir-Xan Quncika bijîşkê - Dr. E. Nafiz Pêrûzname - Hamid Ferec Silêman Bedir-xan - Qedrîcan Dibistan - C. A. Bedir-xan Elfabêya kurdî - C. A. Bedir-xan Bi hênceta pîroznamekê - C. A. Bedir-xan Ferhengok - C. A. Bedir-xan Ma çima diçî - Dr. K. A. Bedir-Xan Lavelav- Dr. K. A. Bedir-Xan Şeva we xweş - C. A. Bedir-xan
Birê frensizî L'alphabet kurde - D. A. Bedir-Xan Le folklore kurde - D. A. Bedir-Xan
Hejmar (4) / 81 Ber tevna mehfûrê - C. A. Bedir-xan Hacî Qadirê Koyî - Hevindê Sor? Lawikê min - Dr. K. A. Bedir-Xan Elfabêya kurdî - C. A. Bedir-Xan Ferhengok - C. A. Bedir-Xan Yekbûn û yekîtî - Dr. K. A. Bedir-Xan Wişyar bibin - Hacî Qadirê Koyî Gotina welat - Cegerxwîn Zerî Kubarê
Birê frensizî Textes et traductions - D. A. Bedir-Xan L'alphabet kurde - D. A. Bedir-Xan Folklore kurde - D. A. Bedir-Xan
Hejmar (5) / 101 Edebiyatî kurdî - Hevindê Sorî Loriya Bedir-Xan - C. A. Bedir-Xan Pîrûziya Hawarê - Seyid Hiznî Besreka zêrîn - Qedrîcan Dildiziya gulekê - Dr. K. A. Bedir-Xan Elfabêya kurdî - C. A. Bedir-Xan Welatî Kurdan - Evdilxaliq Kerkûkî Delaliya zarowan - E. A. Bedir-Xan Şîn û pesna Zînê - Dr. K. A. Bedir-Xan Pesna Dêrikê - Cegerxwînê Kurdî Alê Kurdan - Herekol Azîzan Ronigariya şagirtên kurdên Iraqê
Birê frensizî L'alphabet kurde - Dr. K. A. Bedir-Xan Berceuse - Herekol Azîzan Floklore kurde - D. A. Bedir-Xan
Hejmar (6) / 121 Hawar - Şakir Fettah Zozanê Tocî - Nemirê Miksî Mar û mirov - Çîrokbêj Ji min bawer bibe - Dr. K. A. Bedir-Xan Melayê Cizîrî - Herekol Azîzan Dîk û rovî - Çîrokbêj Hêva çardeşevî - Qedrîcan Ferhengok - Herekol Azîzan Ji bona Hawarê - Cegerxwîn Gulbanakê hişyariyê - Mela Elî Berdêlk - Qedrîcan Hawar e - Bozan Şahîn Kurdewarî - Faîqê Bêkes Sê malo gundo! - Stranvan Elfabêya kurdî - C. A. Bedir-Xan
Birê frensizî Un femme, Chef de tribu - N. A. 0, village de trois maisons - Herekol Azizan Floklore kurde - C. A. Bedir-Xan L'alphabet kurde - D. A. Bedir-Xan
Hejmar (7) / 141 Kurdmanc qenc in - Cemîlê Haco Cemîlê Haco - C. A. Bedir-Xan Le Hawar da - Serjêr Edebiyata kurdî - Hevindê Sorî Mêrê min - Dr. K. A. Bedir-Xan Cewabname - Helîm Rifqî Zarê kurdmancî - Hawar Mişo û Xido - Herekol Azîzan Elfabêya kurdî - C. A. Bedir-Xan Ferhengok - Herekol Azîzan Birîn - Dr. K. A. Bedir-Xan Ey fecr - Lawikê Kurd Hesinker - Qedrîcan Delalê Eyşê - Stranvan
Bire frensizî O belle Aîch - Herekol Azîzan Fables - Herekol Azîzan Memê Alan - C. A. Bedir-Xan L'alphabet kurde - C. A. Bedir-Xan
Hejmar (8) - 161 Şêraniya zmanê kurdmancî - C. A. Bedir-Xan Edebiyata kurdî - Hevindê Sorî Bêriya Welat - Dr. K. A. Bedir-Xan Hawarek - Wecdî Cemîl Paşa Rêya Teze - Herekol Azîzan Kurdekî kiçik - C. A. Bedir-Xan Elfabeya kurdî - C. A. Bedir-Xan Ferhengok - Herekol Azîzan Ji Xanî ra - Behmen Zerdeştî Strana dilan - Dr. K. A. Bedir-Xan Ez goriya bangê te me - Mamoste Ala Ku[r]dan - Dr. K. A. Bedir-Xan Hişyarname - Lawê Fendî Dawet e - C. A. Bedir-Xan Yelî delal - Stranvan Tirsim ez bimirim - Dîlokvan
Bire frensizî Memê Alan - Dr. K. A. Bedir-Xan Chansons - Herekol Azîzan
Hejmar (10) / 201 Leylana rastiyê - Dr. K. A. Bedir-Xan Eksî Sedayî Hawar - Pîrot Gelo ne wisan e - Qedrîcan Ji mela û şêxan re - Cegerxwînê Kurdî Ji pismamê min re - F. Mistefa Şahîn Mîr û kund - Koçerê Botan Dilê min pir dişewite - Selahedînê Serhedî Yekîtiya herfan - Xweyiyê Hawarê Elfabêya kurdî - C. A. Bedir-Xan Îlhamî Hawar - Gewran Ax Kurdistan - Silêman Bedir-Xan Hey weten - Xwedok Berdêlk - Cegencwînê Kurdî Hişyarî - Dr. K. A. Bedir-Xan Di şorezeraqê de - Qedrîcan Ji xwendevanan ve – Hawar
Bire frensizî La musique kurde / Pr. G. Michaelian Memê Alan - D. A. Bedir-Khan 0 sans maison - Hereqol Azîzan L'alphabet kurde - D. A. Bedir-Khan
Hejmar (11) - 221 Şîn - C. A. Bedir-Xan Yekyetîman - Hevindê Sorî R. Bedir-Xan - Hawar Dr. E. Bêreqdar - Hawar Çîrçîroka Bîngolê - Herekol Azîzan Elfabêya kurdî - C. A. Bedir-Xan Sînor - Evdilxaliq Esîrî Meşheda ibretê - Dr. K. A. Bedir-Xan Zarînek - Cegerxwînê Kurdî Tabûta bixwîn - Qedrîcan Şehîdê gewre - M. Ehmed Botî Zimanê min - Dr. K. A. Bedir-Xan
Bire frensizî Memê Alan - Dr. A. Bedir-Khan Legende - Herekol Azîzan L'alphabet kurde - D. A. Bedir-Khan
Hejmar (12) / 241 Yekyetîman - Hevindê Sor Gazinda xencera min - C. A. Bedir-Xan Em çiman bişûnda man - Mistefa Şahîn Çaw - Gewran Strana Gulê - Dr. K. A. Bedir-Xan Yekîtiya Kurdan - Ş. M. Şahîn Taziye - Mamosta Kew û qitik - M. Ehmed Botî Ker, gur û rovî - Koçerê Botan Elfabêya kurdî - C. A. Bedir-Xan Le bo şehîdekî - Ehmed Namî Xeyal - Tahir Fiad Yadî weten - F. Bêkes Ey Gelawij - Gewran Heyv û stêr - Dr. K. A. Bedir-Xan Cegerxwîn - Qedrîcan Gazî - Evdirehman Fewzî Her bijî - Le Zibêr Kurd Nalnala dil - Îsmaîl Hebeş Hawar e - Lawê Fendî Ziyareta Hawarê - Mistefa Milî
Bire frensizî L'alphabet kurde - D. A. Bedir-Xan L'ane, le loup et le renard - Kotscherê Botan Memê Alan - D. A. Bedir-Khan
Hejmar (14) / 281 Komelî Zanistî - S... Reşoyê Darê - Cemîl Haco Yekyetîman - Hevindê Sorî Gazind û gilî - Osman Sebrî Xuyabûnî Kurdî - Ehmed Hemdî Le Kurdistan xwînin da – K... Derdê nezaniyê - Lawê Fendî Du guharto - Herekol Azîzan Ho Cegerxwîn - Evdilxaliq Esîrî Bo xawênî Hawar – Apetîn Ji kiriyaran re - Cegerxwîn Ma em tenê - M. F. Botî Sekala - Hêmen Şêr û piling û rovî - Cegerxwîn Duri Şehwar - Evdilxaliq Esîrî Belê em man - M. E. Botî Xemi zalim - Miço Millî Dadê - Qedrîcan Welat û dilê min - Dr. K. A. Bedir-Xan
Bire frensizî Not sur la Bible Noire - Dr. K. Bedir-Khan Deux variantes - Herekol Azîzan
Hejmar (15) / 301 Şêx û axa û mineweran - Haco Kaxezî aşkiar - Lawikî Kurdperwer Du sersal - Xekî Vexwendî Tûş ey tebîet - Lawikî Kurd Cuhabên koçerî - M. E. Botî Yekyetîman - Hevindê Sorî Kîroşk û kûsî - Bekrî Qotreş Kitêban - Hawar Quyî qelan - Evdilxaliq Esîrî Delala çavreş – Evdirehman Fewzî Bo xanimêk - Goran Bêriya welêt - M. E. Botî Kulîlkên ezêb - Dr. K. A. Bedir-Khan
Birê frensizî L'alphabet Kurde - D. A Bedir-Khan Parlet de Hevêrkan - Hawar Notice sur la bîble Noire - D. A Bedir-Khan
Hejmar (16) / 321 Sehitî - Hevindê Sorî Du bend - Cegerxwîn Kurd û terbiye - Lawikî Kurd Zerêle - Evdirehman Fewzî Berê çawan bû - Dr. K. A. Bedir-Xan Strana çiyayikî - Dr. K. A. Bedir-Xan Dest jê bû - Newzad Kanî axa kurdan - M. E. Botî
Birê frensizî De la grammaire kurde - D. A. Bedir-Khan L'alphabet kurde - D. A. Bedir-Khan Notice sur la Bible Noire – Dr. K. A. Bedir-Khan
Hejmar (17) / 341 Şêx û axa û mineweran - Evîn Cîwelek Hawara biyaniyekî - Hevindê Sorî Li ber tirba Şêx Seid - Dr. K. A. Bedir-Xan Ax li me - Ehmed Mêlik Elfabêya Kurdî - C. A. Bedir-Xan Dersxane - Hawar Hubel wetan - Kurdê Wanî Çarînên Xeyam - Dr. K. A. Bedir-Xan Kurdistana bê dibistan - M. E. Botî Tola karwên - C. A. Bedir-Xan
Bire frensizî De la grammaire kurde - D. A. Bedir-Khan L'Alphabet kurde - D. A. Bedir-Khan
Hejmar (18) / 361 Xwe binas - C. A. Bedir-Xan Kurd û Kurdistan - Hevindê Sorî Şêr û gayê zer - M. E. Botî Ecêbên dinyayê - Xeberguhêz Elfabêya kurdî - C. A. BedBIRÊan Şehnama şehîdan - Cegerxwîn Çarînên Xeyam - Dr. K. A. Bedir-Xan Welatê Kurdan - F. Hesen Gotina gewr - Îbrahîm Mela Ji kitêba Goranî - Esîrî Cuhaba dayikê – Hewar Roja nû - Dr. K. A. Bedir-Xan
Bire frensizî De la grammaire kurde - Dr. A. Bedir-Khan L'alphabet kurde - Dr. A. Bedir-Khan
Hejmar (19) / 381 Kurd û Kurdistan C. A. Bedir-Xan Xewna rastiyê - E. Hesen Sebat - Ş. M. Şahîn Dengekî Zerdeştiyan - Hawar Biyanîkî çi dîtine - Herekol Azîzan Bi xwalê xwe ve - Nezîr Lewend Ferhengok - Hawar Hewar û dildarî - M... Serhedan - Miço Milî Welat - Axayê Mirdêsî Çarînên Xeyam - Dr. K. A. Bedir-Xan Şehnama şehîdan – Cegerxwîn Lawiko – Stranvan
Bire frensizî La femme kurde - Dr. K. A. Bedir-Xan
Hejmar (20) - 401 Heyîneke yeksalî - Nivisanok Du dengbêj - Dr. K. A. Bedir-Xan Xurtiya bînahiyê - Çîrokbêj Hevind - C. A. Bedir-Xan Ferhengok - Hawar Lavelav - Osman Sebrî Serxwebûna mirîşkan - Cegerxwîn Revandin - Dr. K. A. Bedir-Xan Cuhaba lawanî - Qedrîcan Berxikê Hawarê - H. Smaîl Dîlber - M. F. Botî Çarînên Xeyam - Dr. K. A. Bedir-Xan
Hejmar (21) / 425 Sehîtî / Lawekî Kurd Li gornistana Amedê - Osman Sebrî Îlyas Efendî - Cegerxwîn Şîn - Hawar Ji dûr ve - Osman Sebrî Eyloyê pîr - Dr. K. A. Bedir-Xan Kurd yek in - Şêx Heyderê Êzîdî Kîseyî pûç - H...... Bîrhatiyek - M. E. Botî Çarînên Xeyam - Dr. K. A. Bedîr-Xan Peyameke Cegerxwîn - Cegerxwîn Ez bi şûr im - Ebû-lnad Fermana Kurdan – Remoyê Qenco
Birê frensizî Sinêm Khan - Dr. K. A. Bedir-Khan
Hejmar (22) / 445 Jespên xweşxwanên kurdî - Cegerxwîn Şîna xwalê min - Qedrîcan Mîr Mihê - Cegerxwîn Tirba sipî û marê qut - F. Hesen Sehîtî - E. S. Gewrî Sehîtî - Osman Sebrî Ibret - Cegerxwîn Nivîsevan - Dr. K. A. Bedir-Xan Çarînên Xeyam - Dr. K. A. Bedir-Xan Taîrxek - Evîn Ciwelek Berdêlk - Lawê Fendî Wefdî Kurdistan - Pîremerd Tola bavan - Heval Şikrî Bo xawenî Hawar - Ewnî Ax û keser - M. E. Botî Newzad - Hey dinya fanî Civatmiletan - Selam
Birê frensizî Besna – Herekol Azîzan
Hejmar (23) / 465 Zarê dumilî - C. A. Bedir-Xan Sehîtî - Cegerxwîn Sehîtî - Lacê Henî Herwekî hate gotin - Dr. K. A. Bedir-Xan Kurd û Kurdistan - Herekol Azîzan Çarînên Xeyam - Dr. K. A. Bedîr-Xan Xwe nas bikin - Ferîdûn Dilmestî - Evîn Cîwelek Keleha Xursê - Bijîşkê Mîtan
Hawar denge zanîne ye. Zanîn xwe nasîn e. Xwe nasîn ji me re rêya felat û xweşiye vedike. Her kesê ko xwe nas dike; dikare xwe bide nas kirin. Hawara me berî her tişrî heyîna zimanê me dê bide nas kirin. Lewma ko ziman şerta heyînê a pêşîn e.
(Cdadet Alî Bedir-Xan, Hawar hejmar 1, 1932)
Kovara Hawarê gelekî bi derengî kete destê min. Ez bawer dikim min ew di ala 1982an de bi dest xistibû. Niha nayê bîra min bê min ew çawan û bi kijan riyê bi dest xistibû, lê baş tê bîra min gava ew ketibû destê min, fena ku malê dinyayê bûbû yê min. Ez ji xwendina wê têr nebûbûm. Mina ku min tiştekî xwe yê bi qîmet winda kiribû û dîsan ew dîtibû. Hawarê ez hê bêtir bi nivîsandina kurdî ve girêdabûm. Şêriniya zimanê kurdî bi min şêrîntir kiribû; fikra dostanî, xweşbînî û bêhnfirehiyê li ba min bi qîmet kiribû. Ez ber bi cîhana kurdîtiyê, ber bi kûrîtiya diroka Kurdan ve ajotibûm. Xwendina çîrok, stran, şîret û gotarên di Hawarê de tameke bi lezet dabû min. Bîrbirî û sergiraniya Celadet Bedir-Xan, hêviya peydabûna entelektueliyeke kurdî li ba min xurt kiribû. Hêviya entelektueliyeke kurdî ya xurt, hêviya biserketinê dabû min. Ew Hawara bi çapeke piçûk û bi aleke kurdî pêçayî, ji bo min, bersiveke herî di cih de ya li dijî polîtıkayên asîmîlasiyon û înkariyê bû. Niha, gava ez rûpelên Hawarê di ser hev re diqulipînim, ez têdigihîjim ku Mîrza Hemreş Reşo bi jinûveçapkirina Hawarê zehmetiyeke çawan kişandiye, karekî çigasî baş û pîroz kiriye. Ez bawer dikim, ger ne ji vê fikir û xebata Hemreş Reşo bûya, wê Hawar bi tenê di arşîv û pirtûkxaneyên hin entelektuelên kurdan de bima û wê nivşek ji xwendina Hawarê bêpar bima. Bêparmayina vî nivşî, wê di warê zimên de gelek serêşî bi xwe re bianiya. Hemreş Reşo bi jinûveçapkirina Hawarê, hem Hawar ji mirin û jibîrkirinê parastiye, hem ew gîhandiye nifşekî, hem jî rê li ber berberî û nelihevkirinên zimanê kurdî girtiye.
Niha, gava mirov li dîroka Hawarê û li rola wê ya îroyîn dinihêre, di salên heftêyan de çapnebûna Hawarê, hem di warê zimên û rola zimên de, hem jî di warê hîsên milî û xwenaskirinê de, kêmasiyeke mezin e. Di salên heftêyan de, bi taybetî ji 75an heta 80yî, li bakurê welêt tevegreke xortan ya xurt hebû. Dînamîka salên heftêyî mina bombeyekê ji teqandinê re amade bû. Lê ev dînamîka ha bêtir angajeyî siyasetê bû. Ger bi qasî karên siyasî, karên edebî û çandî jî hatibûya kirin û di wan salan de kovara Hawarê li bakurê Kurdistanê an jî li Tirkiyeyê hatibûya çapkirin, wê li hemberî pêla asîmîlasiyonê bibûya hendek. Lê mixabin, ew nivşê li welêt, ji peydakirin û xwendina kovara Hawarê bêpar ma; yên ku derketin derveyî welêt, ev kovara ku di dîroka edebiyata me de rola wê ne kêmî rola pirtûkeke pîroz e, li biyanîstanê bi dest xistin. Dîsan li vê biyanîstanê, dostê hêja, rehmetiyê Mihemed Bekir, bi zewq û besteke mezin li derxistina Hawarê mijûl bûbû. Wî bi çapeke bedew, ji hejmara 1ê heta hejmara 9an, mîna cildekê derxist. Lê nexweşiya kambax pêxîla vî dilşewatê kurd berneda û hê berî ku ew bigihîje armanca xwe bi cîh bîne, wî ji nav me koç kir. Mirov dikare bibêje, ku di pêla dudan ya danasîna kovara Hawarê de, rola rehmetiyê Mihemed Bekir gelekî mezin e. Xwedê wî bi rehma xwe şa bike.
Mîna jinûveçapkirinên Hawarê, destpêka weşana wê jî her li derveyî welêt bûye. Piştî şikestina serîhildanên Dêrsim û Agiriyê, piştî xebatên dûr û dirêj, Celadet Bedir-Xan, bingehê kovara xwe li Şamê datîne. Ew hejmara pêşî di 12ê îlona 1932.an de derdixe. Celadet Bedir-Xan dixwaze bi derxistina kovara Hawarê di diroka kurdan ya nûjen de rûpelekî nû veke û kurdiya ku bi salan di bin nîrê zordestiyê de maye, rizgar bike. Wekî din, ew bi kovara Hawarê kevneşopiyekê jî dişikîne; dev ji nêvî bi tirkî û nêvî bi kurdiyê berdide, an jî bi temamî dev ji zimanê tirkî berdide û di şûna wê de kovara xwe, çend rûpelên frensizî ne tê de, xwerû bi kurdî derdixe. Celadet beg dixwest bi riya Hawarê kurdan bi zimanê wan, bi girîngiya zimanê wan; bi gotineke din, bi hebûna wan bihesîne. Gava mirov çavekî li her 57 hejmarên Hawarê digerîne, mirov dibîne ku Celadet Bedir-Xan vekirî tu îdeolojî nepesinandine, kurd nekirine sinif û tebeqe, sinif û tebeqeyek negirtiye û li dijî sinif û tebeqeyeke din şer nekiriye. Di ferhenga wî de gotina "kurd" tê maneya biratî, hevaltî û dostaniyê.
Di welatekî bê dibistan de, bê perwerdeya bi zimanê mader de, wî dixwest bi Hawara xwe dibistaneke milî ava bike; tê de fikir û ramanên milî, tê de dostanî û biratiyê belav bike.
Lê dema wî demeke bêdengiyê bû; demeke şikestina kurdan, demeke tirs û surgunan bû. Kurdên xwende kêm bûn, yên hebûn jî ne ewçend nêzîkî zimanê kurdî bûn. Celadet dixwest bi riya Hawarê hem nivîskaran çêbike, hem jî xwendevanan bigihîne. Wî destê alîkariyê dirêjî Cegerxwîn, Osman Sebrî, Qedrî Can, Nûredîn Zaza û hinên din kir, ew ber bi cîhana nivîskariyê ve kişandin û bi xêra wê dibistanê ye ku îro navê van kesayetiyên kurdan nemir bûne. Hem ew kesayetiyên kurdan nemir bûne, hem jî bi xêra Hawarê zimanê kurdî yê edebî zindî maye. Ji xwe gava Celadet Bedir-Xan destê xwe ji siyasetê dikişîne û xwe bi hemû hêza xwe davêje qada ziman û edebiyatê, ew ê li van rojan fikirîbe. Li gorî delîlan ku li dû wî mane û li gorî gotinên kevaniya wî Rewşen Bedir-Xan ku ez di sala 1987an de li Baniasê lê bûbûm mêvan, Celadet Bedir-Xan derwêşekî karê xwe bûye. Wî hemû xebata xwe li ser siberojê ava kiribû. Ji bo me bû, ji bo nivşekî berî me bû. Lê nivşê berî me pê nehesiya û tê re buhurî, lê ev nivşê me pê hesiyaye û mîna ku li xezîneyekê rast hatibe, bi herdu destan lê xwedî derdikeve. Hebûn û maneya Hawarê îro ne bi tenê ji bo kurdiya nivîskî, lê ew li ba kurdên îro mîna otorîte jî hatiye qebûl kirin. Ez bawer dikim ger îro kovara Hawarê tunebûya, me ê di warê zimanê nivîskî de gelek sereşî ji hev re derxista. Îro, piraniya partî û rêkxistinên kurdan, piraniya çapemeniya kurdî li ser riya Hawarê diçin. Ev jî, ji bo rojên pêş kêfxweşiyekê dide mirov.
Mina ku min di destpêkê de jî got ku kovara Hawarê cara pêşî di sala 1982an de kete destên min, lê hinek hejmarên wê yên eslî, di sala 1987an de gava ez li Baniasê li Rewşen xanimê bûbûm mêvan, wê dabû min. Wê ji min daxwaza çapkirina hemû hejmarên Hawarê kiribû. Ji bilî Hawarê jî wê hinek pirtûkên weşanên Hawarê û xebata Celadet ya li ser zimên "Bingehên gramera kurdmancî" dabûn min. Me "Bingehên gramera kurdmancî" mîna pirtûk di sala 1993an de weşand. Lê herçî jinûveçapkirina Hawarê bû, hem hemû hejmar li ba me peyda nedibûn, hem jî ji bo karekî weha cesareteke mezin, cidiyet û berpirsiyariyeke taybetî diviya. Gava di destpêka salên 90î de me di bin bandora Hawarê de dest bi weşandina kovara Nûdemê kir, em hê bêtir li ser derxistina Hawarê fikirîn. Hejmarên ku li ba me kêm bûn, me ji ba Mehmed Uzun û Mahmûd Lewendî peyda kirin. Herdu hevalan jî bê ku tu keleman ji me re derxin, arşîvên xwe ji me re vekirin; ez li vir spasên xwe yên ji dil ji herdu hevalan re pêşkêş dikim. Herweha, dostê hêja Emîn Narozî bi xebata şev û rojan tîpguhêziya her 23 hejmarên pêşî kir; ne ji vê xebata wî bûya em ê ji xwendina wan ya latînî bêpar bimana. Ez li vir gelekî spasî wî jî dikim.
Mina tê zanîn, her 23 hejmarên pêşî bi herdu alfabeyan; ango bi alfabeya erebî û latini dihate weşandin. Ji hejmara 24an heta ya 57an tenê bi alfabeya latini hate weşandin. Hem di destpêka kovarê de hem jî di berdewamiya weşana kovarê de ji bilî zaravayên kurmancî, mirov pêrgî zaravayên soranî û zazakî jî tê. Ji ber ku zaravayê soranî îro jî bi alfabeya erebî tê nivîsandin, me hemû nivîsên soranî neguhastin alfabeya latînî, lêbelê me bi ten ew nivîsên soranî ku pevgirêdaneke wan an bi kovarê re an jî bi nivîsên kurmancî re hebûn, guhastine. Herçî nivîsên zazakî ne, ji ber ku îro ev zarava bi alfabeya latînî tê nivîsandin, me tîpguhêziya wê kiriye. Lê me di tîpguhêziya hersê zaravayan de jî, tipa "q" û "k" rast, yanî mîna îro bi kar anîne. Di 23 hejmarên pêşî de tîpa "q" di şûna "k" de û tîpa "k" jî di şûna "q" de dihate bi kar anîn. Di guherandinên hejmara 24an de, em dibînin ku hem alfabeya erebî ji kovarê radibe, hem jî herdu tîp mina ku em îro bi kar tînin, têne guhertin.
Herçiqas em di destpêkê de fikirîbûn ku Hawarê weke cildekê derxin jî, lê paşê me maqûltir dît ku em bikin du cild. Cilda yekê ji 23 hejmarên pêşî û beşa tîpguhêziyê pêk tê û cilda dudan jî ji hejmara 24an heta ya 57an e. Me ji bo her cildekê naverokên cihê çêkirine, lê me hejmarên rûpelan ji hev veneqetandine. Dibe ku hin hejmarên bi zehmetî werin xwendin hebin, lê me ev yeka han da xatirê orjînalê û me nexwest em hemû hejmaran ji nû ve binivîsînin û orjînala kovarê xerab bikin.
Me bi vê xebatê xwest ku em di sedsaliya rojnamegeriya kurdî de careke din balê bikişînin ser xwendin û nivisandina zarê kurdî û careke din Hawarê û xwedî û berpirsiyarê wê Mir Celadet Ali Bedir-Xan bi bir binin.
Revues
