|
SUNU
Atatürk'ün bu Söylev’i verişinden beri otuz beş yıldan çok bir zaman geçti. Bu zaman içinde dilimiz çok gelişti, çok değişti, öyle ki, artık bugünün genç kuşakları, kendileri için en önemli bir ışık ve güc kaynağı olan bu büyük Söylev’i gereği gibi anlıyamıyorlar. Çünkü, Söylev’deki birçok sözcükler bugün kullanılmaktan düştü. Birçok sözcükler de eski anlamlarını yitirdiler. Hele yabancı kurallara göre yapılmış tamlamalar, dilimizden büsbütün ayıklanıp atıldı. Birçok terimler bırakılıp yerlerine yenileri konuldu.
Bu durumu iyi kavrıyan Türk Dil Kurumu, büyük Ata’nın büyük Söylev'ini genç kuşaklar için bugünün Türkçesine çevirtmeyi kararlaştırdı.
Pek güç olduğu, türlü denemelerle anlaşılan bu işin üstesinden gelmek için Dil Kurumu’nca büyük çaba gösterilmiştir. Uzunca süren bu çaba sonunda Söylev'in birinci cildi tamamlanıp bastırılmıştır. İkinci cildi de, bu nitelikte olmak üzere hazırlatılıp yayımlanacaktır. Söylev'de anılan ve ayrıca bastırılıp yayılmış bulunan belgelerin birçoğu Söylev’in içine de alınmış olduğundan, bu belgelerin şimdiki dile aktarılması gerekli görülmemiştir.
Çevirme işi yapılırken göz önünde tutulan en önemli ilke, genç kuşaklarca S öylev'in anlaşılmasıdır. Bu bakımdan dil, elden geldiğince arılaştırılmıştır. Aşağı yukarı genç kuşakların dilde ulaştıkları kesime yaklaşılmıştır. Bugün artık devlet örgütünde yeri ol-mıyan “padişah, halife, sadrazam" gibi eski terimlerle “Vilâyatı Şarkiye Müdafaai Hukuku Milliye Cemiyeti, Reddi İlhak Cemiyeti..." gibi eski özel adlarda bir değişiklik yapılmamış; ancak “hilâfet” yerine “halifelik”, “nezaret" yerine “nazırlık’/1 denilmiştir. Bu gibi sözcüklerle özel adlardan bazılarının anlamları, dip notlariyle sayfa altlarında açıklanmıştır. Yabancı dilden olan özel adlar, söylenişlerine göre, Türk harfleriyle yazılmış; gerekli olanların ilgili dildeki yazılışları, ilk geçtikleri yerde ayraç içinde gösterilmiştir. Yabancı sözcüklere karşılık ararken, Türkçe Sözlük'te madde başı olarak yer alan sözcüklerin sınırı elden geldiğince aşılmamıştır. Çok zorunlu durumlarda, Türkçe köklerden Türk dili kurallarına uygun sözcükler türetilmiş ya da dilde bulunan bazı sözcüklere yeni kavramlar yükletilmiştir. Sayıları çok az olan böyle sözcüklerin hangi yabancı sözcük yerine kullanıldıkları da dip notlarında gösterilmiştir.
Söylev'in cümle yapısını bozmamaya çok dikkat edilmiştir. Bunun sonucu olarak, birçok uzun cümleler, oldukları gibi bırakılmışlardır. Yalnız, anlaşılması çok güç olan bazı cümleler, uygun yerlerinden bölünmüştür. Kimi cümlelerin de öğelerinin yerleri değiştirilmiştir.
Üzerinde ne ölçüde çalışılırsa çalışılsın, gene birtakım yanılmalar ve uymazlıklar olabileceği, kuşku götürmez bir gerçektir. Sayın okurların esirgemiyeceklerini umduğumuz uyarmalarla sonraki basımlarda gereken düzeltmeler yapılacaktır.
Türk Dil Kurumu, büyük Kuracusu Atatürk’ün aramızdan ayrılışının yirmi beşinci yıldönümünde Onun büyük Söylev’ini genç Atatürkçülere sunmakla kutsal bir ödev yaptığına inanmaktadır.
Söylev
1919 yılı Mayısının 19 ncu günü Samsuna çıktım. Genel durum ve görünüş:
Osmanlı Devletinin içinde bulunduğu topluluk, Genel Savaşta1 yenilmiş, Osmanlı ordusu her yanda zedelenmiş, koşullan ağır bir «Ateşkes Anlaşması1 2» imzalanmış. Büyük Savaşın uzun yılları boyunca , ulus yorgun ve yoksul bir durumda. Ulusu ve yurdu Genel Savaşa sürükleyenler, kendi başlarının kaygısına düşerek, yurttan kaçmışlar. Padişah ve Halife olan Vahdettin, soysuzlaşmış, kendini ve yalmz tahtım koruyabileceğini umduğu alçakça yollar araştırmakta. Damat Ferit Paşanın başkanlığındaki Hükümet, güçsüz, onursuz, korkak, yalnız padişahın isteklerine uymuş ve onunla birlikte kendilerini koruyabilecek herhangi bir duruma boyun eğmiş...
Ordunun elinden silâhları ve cepanesi alınmış ve alınmakta...
İtilâf devletleri, Ateşkes Anlaşması hükümlerine uymayı gerekli görmüyorlar. Birer uydurma nedenle, İtilâf donanmaları ve askerleri İstanbulda. Adana iline Fransızlar; Urfa, Maraş, Antebe İngilizler girmişler. Antalya ile Konyada İtalyan birlikleri, Merzifonla Samsunda İngiliz askerleri bulunuyor. Her yanda yabancı devletlerin subay ve memurları ve özel adamları çalışmakta. Daha sonra, sözümüze başlangıç olarak aldığımız tarihten dört gün önce, 15 Mayıs 1919 da İtilâf devletlerinin uygun bulmasıyla Yunan ordusu İzmire çıkarılıyor.
Bundan başka, yurdun dört bir bucağında Hıristiyan azınlıklar, gizli, açık, özel istek ve amaçlarının elde edilmesine, devletin bir an önce çökmesine çalışıyorlar.
Sonradan elde edilen güvenilir bilgi ve belgeler, İstanbul Rum Patrikliğinde kurulan Mavri Mira Kurulunun (belge: 1) illerde çeteler kurmak ve yönetmekle, gösteri toplantıları ve propagandalar yaptırmakla uğraştığını doğruladı. Yunan Kı-zılhaçı, Resmî Göçmenler Komisyonu, Mavri Mira Kurulunun çalışmalarım kolaylaştırmaya yardım ediyor. Mavri Mira Kurulunca yönetilen Rum okullarının izci örgütleri, yirmi yaşım aşmış gençler de katılarak, her yerde geliştiriliyor.
1 Birinci Dünya Savaşında.
2 mütarekename.
|
