La bibliothèque numérique kurde (BNK)
Retour au resultats
Imprimer cette page

Üçüncü Öğretmen Xanî


Auteur : H. Mem
Éditeur : İstanbul Kürt enstitüsü Date & Lieu : 2005, İstanbul
Préface : Şefîk BeyazPages : 496
Traduction : ISBN : 975-6282-34-7
Langue : TurcFormat : 135x195 mm
Code FIKP : Liv. Tur. Mem. Ucu. 5710Thème : Littérature

Üçüncü Öğretmen Xanî

Üçüncü Öğretmen Xanî

H. Mem


İstanbul Kürt enstitüsü


Elinizdeki kitap, yazar üyelerimizden H. Mem’in Ahmede Xanî üzerine yazdığı ve enstitümüzce yayımlanan üçüncü kitabıdır. Yazarı Ahmede Xanî üzerine yoğunlaşmaya, araştırmaya sevk eden duygu, yalnızca bu Kürt bilgesine yönelik kişisel hayranlığı değildir: H. Mem, haklı olarak, Ahmede Xanî üzerine örtülen bir tür ‘örtü’nün kaldırılmasını arzuluyor ve bu doğrultuda çaba sarf ediyor. Gerçekten de Xanî coğrafyamızda yeterince tanınmıyor. Dahası, kimi çevrelerce de dar bir alanda değerlendiriliyor. Örneğin medrese geleneği onu salt bir dinsel kimlik olarak tanımlıyor, entelektüel kimi kesimler ise bu tür algılamaları temel veri olarak kabullenip ona “dinci” etiketi vurmaya çalışıyor. Oysa Xanî çok yönlü bir düşünürdür ve bölgemizde hatta dünyamızda bilimsel olarak ancak onun çırağı sayılabilecek birçok diişünür/fılozof için yapılan araştırmalardan çok daha fazlasını hak etmektedir. Yainış algılamalar, lehçe sorununu ya da yapıtlarının anlaşılmasındaki ‘zorluk’, bu gerçeği örtmemelidir; adına enstitüler, vakıflar kurulması ve bilimsel araştırmalara konu olması gereken bu Küıt şahsiyeti hak ettiği tanınmışlığa ulaşmalı ve özellikle yeni kuşaklar onu tüm boyutlarıyla inceleyebilmelidir. Bu, yalnızca halkımızın değil tüm insanlığın düşünce dünyasının zenginleşmesi adına, bir gerekliliktir de. H. Mem’in, Xanî’yi Aristo ve Farabi’den sonra, insanlığın üçüncü öğretmeni olarak tanımlayan ve Xanî’nin büyük yapıtı Mem û Zîn’i değişik bir tarzda yorumlayan ‘Üçüncü Öğretmen Xani’ kitabını bu duygularla sunuyoruz.


İçindekiler

İkinci Baskıya Önsöz / 7

Giriş / 9
Xani’nin Beşeri Kimliği / 19
Xani’nin Bilimsel Kimliği / 25
Mem û Zîn’de Allah ve İnsan / 51
Xani’nin Felsefesi ve Düşüncesindeki Temel Yapıtaşları ile Kişilikler / 61
Kürt Halkının O Dönemdeki Sosyal Durumu ve Sebebleri / 87
Birliğin ve Dirliğin Destanı / 101
Mirza Bey / 109
Saray Ehli: Zeydin Bey, Kız Kardeşleri Sıti ve Zin / 125
Sıti ve Zin Sultanlar / 130
Sultan Newroz’un Bereketiyle Destanın Sahnelenmesi: Newroz’un Astronomik ve Kültürel Boyutu / 152
Newroz’un Etkinlik Alanı ve Kutlanışı / 154
Newroz’un Cızira Botan’da Kutlanışı / 156
Memo ve Tacdin’in Kıyafet Değiştirerek Newroz Şölenine Katılmaları / 157
Tacdin ile Memo’nun Sıti ve Zin’le İlk Karşılaşmaları / 159
Newroz’un Bereketi Olan Buluşmanın Sarhoşluğunda Ayılan Tacdin, Memo ve Sıti, Zin’in Birbirlerini Tanıma Arayışları / 168
Dadı Heyzebun’un Zin ve Sıti’nin Newroz Serüvenini Öğrenmesi / 179
Heyzebun Xani’ye Başvurur / 189
Xani Heyzebun’u Doğrulara Davet Eder / 191
Heyzebun’un Lokman Hekim Kılığında Halk İçine Girmesi /195
Dadı’nın Saraya Dönüşü, Sıti ve Zin’i Aydınlatması / 202
Talepkâr Gençler Kararlarını Halka ve Dünürlere Bildirip, Elçilerini Gönderirler / 215
Sıti ve Tacdin’in Nişan Töreni / 216
Sıti ve Zin’i Gözden Geçirip Süslemeleri / 225
Saray Dışına Giden Gelin Sıti’nin Hak, Hukuk Olduğunun Açıklanması / 227
Otoritenin Hukuk ile Yoğrulması; Tacdin-Sıti Vuslatı ve Gerdek Macerası / 243
Karşı Güçlerin Harekete Geçişi, Kapıkulu Beko’nun Tanıtılması / 252
Memo ve Zin’in Yalnızlığa Düşmeleri, Özlemleriyle Baş Başa Kalmaları / 262
Zin’in Olgunlaşıp Aşka Dönüşmesi / 271
Memo’nun Çileli Eğitiminin Serüveni; Aşkın Hicran Okuyla Yaralanması, Çevresini Algılaması / 280
Memo’nun Mekânıyla Buluşması / 282
Memo’nun Botan Saba Yeliyle Tanışması / 284
Ve Memo’nun Kendisini Tanıması, Kendisiyle Barışık Hale Gelmesi / 287
Memo Teoriyle Tanıştı, Pratikle Yoğrulacaktır / 295
Beyin Avdan Dönüşü, Ansızın Saraya Girişi; Memo’nun İkinci, Tacdin’in Birinci Sınavının Sergilenişi / 316
İyi Unsurun Başarısı, Karşıtı Kötü Unsurun Harekete Geçişi. Ulusçu Tacdin’in ve Himayesindeki Memo’nun Başarılı Hamlesine Beko ve Beyin Karşı Hamle Hazırlığı / 326
Memo’nun Zindan Pratiğiyle Eğitimini Tamamlaması ve Olgunlaşması / 342
Tacdin’in Adaletsizliğe Başkaldırması ve Memo’nun Ebedi Özgürlüğe Kavuşması / 354
Memo’nun Çileli Eğitiminin Sona Ermesi; Bağımsız İrade ve Ruha Kavuşması / 377
Zin’in Gelinlik-Çeyiz Hazırlığı, Vuslat Mutluluğu / 392
Destandaki Memo’nun Kimliğinin Makber Taşına Yazılması. Gelecek Devranda Mem û Zîn Kavuşmasının Müjdelenmesı / 434
Veda Sahneleri. Xani’nin Duası / 444
Gelecek Zaman Boyutunda Memo, Zin ve Bekir’in Gözlenmesi / 446
Gelecek Zaman Düzeninde Hukuklu İrade Tacdin ile Muhafız Bekir’in Gözlenmesi / 448
Evrenin Parçası İnsan. İnsan; Ölüme Yenik İhsan, Sıradan İnsan, Bilge İnsan, Duaya Muhtaç İnsan / 465
Kalemine Sitemi ve Vedası / 476
Xani’nin Sorumlu Olduğu Rabbma Savunması / 482


SUNU

Büyük deha filozof Xanî üzerine son 15-20 yıl içinde birçok çalışma yayımlandı. Elbette bu çalışmaların her birinin bir değer ve önemi vardır. Ancak daha önce Enstitümüz tarafından yayınlanan ve şimdi ikinci baskısı yapılan bu çalışma, filozof Xani’yi birçok açıdan ele alan ve onun bilinmeyen birçok özelliğini açığa çıkaran, kısaca bu alanda yeni bir çığn açan bir çalışmadır. Elinizdeki bu çalışma, Xanî'nin üzerindeki 300 yıllık siyah örtüyü kaldırıyor ve onun gerçek kimliğini açığa çıkarıyor.

Çok değerli olan bu büyük eserin yazarı sayın H. Mem, Xanî ile ilgili olarak oldukça mütevazi bir dille "Önce elimdeki yetersiz ilim fırçamla, üzerinde biriken yıllanmış tozu sildim, sildikçe tablonun matematik bir temele dayandığını gördüm, çok iyi bir düşünce mühendisi-mimarı olduğunu keşfettim. Kimlik tablosunun incilerle beyaz, mercanlarla kırmızı olan ana yapı taşlarını kazıyıp parlattım. Temel unsurların sayısal yapısını, simgesel rollerini yerli yerine oturtunca, Xanî'nin dahi bir toplum mühen-, dişi olduğuna cezbe ile hayran kaldım" diyor.
Doğu ve Batı felsefesini çok iyi irdeleyen, Aristo ve Farabi'den sonra üçüncü öğretmen sıfatmı filozof Xanî'ye veren sevgili hocamız H. Mem diyor ki "Xanî tek gerekli aracın bilim olduğunu öğütledi. 'Eğitimin teorisi özgürleşmedir. Özgürlükçü ve hukukun üstünlüğünü esas alan toplumlarda sanat, felsefe ve edebiyat çok gelişir, ekonomik verim bollaşır. Verimin hakça bölüşülmesi, eşitliği sağlar. Birey aydınlandıkça adaletin eşsiz çehresine sevdalanıp aşka ulaşır, özgürlüğüne kavuşup bağnazlığı ve tutsaklığı dışlar, bu uğurda bedel ödemeye talip olur. Tez ile antitezin sonucu sentezdir, ikisi arasındaki savaş, barışla noktalanır. Hedef barıştır. İyi ve kötü sonuçta barışık halde cennetlerinde beraberce yaşayacaklardır."

Kürt aydınlanmasının ve Kürt dilbiliminin mimarı büyük deha filozof Xanî'yi çok yönlü olarak işleyen bu eseri tekrar basmaktan mutluluk duyuyoruz.

Xanî'yle ilgili bize yepyeni bilgiler verdiği ve bu konuda ufkumuzu genişlettiği için sevgili hocamız H. Mem'e müteşekkiriz.

Şefik Beyaz İstanbul Kürt Enstitüsü Başkanı

İkinci Baskıya Önsöz

Üçüncü Öğretmen Xanî kitabınm yurtiçinde 2. baskısıyla tekrar görücüye çıkmasının onuru hepimize hayırlı olsun. Dahi filozof Xanî’ye sahip çıkan aydınımıza, okuyucumuza, halkımıza içtenlikle sevgi, şefkat ve saygılarımı sunuyorum.

Kitabın 1. baskısında bilgi ve belge noksanlığından dolayı yapılan hatalar düzeltilmiş, ifade özensizliği aza indirilmiştir. Yayınlandığı andan beri bu çalışma üzerine çok olumlu tepkiler aldım. Diğer taraftan kitapla ilgili çeşitli analizler yapılıp çeşitli yayın organlarında yayınlandı.
Tüm kalemşörlere, Dr. Cemşit Bender ağabeyimize, İstanbul Kürt Enstitüsü başkan ve çalışanlarına Yüce Xanî’nin “Kâbem evlatlarımın” sedası armağan olsun.

H. Mem

Giriş

Zaman, mekân ve insan geçmişimizin temel öğeleridir. Bunlardan zaman ve insan unsurları değişen iken, diğeri ise yaşam tarihimizde hep aynıdır. İnsan kaybolurken soyuyla, bıraktığı izlerinin derinliğiyle anılır; bunlar onun ölmezliğini sağlar.

İnsan, zamanı ve mekânı anlamlandırandır. Her iki öğeye damgasını vurandır. İradesinin zenginliğine kavuşamadığı ilkçağlarda ne zamanını ne de mavi çark dünyamızı kavrayamamış, doğal yaşamında kalmıştır. Atalarımızın irade ve duygularım anlatacak izler bırakmamıştır. Bulunan fosilleri, diğer canlılann-ki ile eşdeğerdedir.

İnsan, aklı ve duygularıyla olgunlaşmaya başlaymca zaman boyutunda, mekân sahnesinde sergilediği rolünü önemsemiş, önce mağara duvarlarına resim ve işaretlerle, daha sonra çizgilerle anlatmıştır. Geçmişimiz dediğimiz tarih yazıtlarım miras bırakmıştır. Giderek toplu yerleşim, toplum hayatım pekiştirmiştir. Evrimlerle, devrimlerle çağımız uygarlığına erişmiştir.
İnsanı insan yapan iradesi ve duygulandır. Bu iki özelliğe hükmeden zaman ve mekâna ilave olan, toplumlardır. İnsanın akıl ve duyumlarını şekillendiren, yönlendiren yaşadığı ...

 


H. Mem

Üçüncü Öğretmen Xanî

İstanbul Kürt Enstitüsü

İstanbul Kürt Enstitüsü Yayınları
İstanbul Kürt Enstitüsü Yayınları / 40
Araştırma Dizisi /11
Üçüncü Öğretmen Xanî
H. Mem

Birinci Baskı: Ocak 2002
İkinci Baskı: Nisan 2005

Redaksiyon: Zana Farqînî
Mizanpaj: Aysel Çetin
Baskı: İmaj Matbaacılık

© İstanbul Kürt Enstitüsü

ISBN: 975-6282-34-7
Zend Bilim Kültür Eğitim
Basın Yayın Limited Şirketi
Namık Kemal Cad. İnkilap Sok.
Genç-oğlu İş Merkezi No: 19/6
Aksaray – İstanbul

Tel: (0212) 586 39 84 Fax: 586 39 90

PDF
Téléchargement de document non-autorisé.


Fondation-Institut kurde de Paris © 2024
BIBLIOTHEQUE
Informations pratiques
Informations légales
PROJET
Historique
Partenaires
LISTE
Thèmes
Auteurs
Éditeurs
Langues
Revues