Şehitler, Hainler ve Yurtseverler

ÖNSÖZ

Sheri Laizer Kürdistan’ın en iyi ve en çilekeş dostlarından biridir. Kendisi Kürt kökenli değildir ama Kürt tarihi hakkında kitaplar yazarak, Kürt şiirlerine editörlük yaparak ve Kürt mücadelesinin sürdüğü savaş alanlanna girip çıkma konusunda gazeteci arkadaşlarına rehberlik ederek kendisini Kürt davasını savunmaya adamış biridir. Onunla 1993’te, Soğuk Savaş sonrası dünyasında ulusal mücadelelerle ilgili BBC adına çektiğimiz Blood and Blonging adlı dizi filmi Kürdistan’da çekerken karşılaştım. Birlikte üç hafta boyunca Türkiye'nin güneydoğusunda ve Kuzey Irak’ta Kürt bölgelerini gezdik. Sheri belli başlı bütün Kürt şahsiyetleri onları isimleriyle hitap edecek kadar tanıyor gibiydi ve artık birbirine güvenmeyen özgürlük savaşçıları bile ona güveniyordu. Onların güvenini kazanmıştı. Zira kendisinin de bu kitapta anlatacağı gibi, Mart 1991’in o unutulmaz günlerinde, Saddam Hüseyin’in tanklarının ve silahlı helikopterlerinin Körfez Savaşı sonrasındaki ayaklanmada elde edilen toprakların yeniden ele geçirdiği dönemde, kendisi Kürdistan’daydı. Dağlardan Türk sınırına doğru korkunç bir yolculuk yapmıştı. Türk askerlerinin Kürt halkını yeniden Saddam’ın askerlerinin kucağına doğru attığına tanık olmuştu.

Devrimin dostu olmak hiç de kolay değildir. Bölünmelerle, iç kavgalarla ve hiziplerarası entrikalarla parçalanan bir mücadelenin ortasında bağımsız bir konumun nasıl korunacağı hiç mi hiç açık değil. Ancak Sheri Laizer bir yandan Kürt mücadelesini desteklerken, öte yandan bu mücadelenin başarısızlığı ve zayıflığına eleştirel bir mesafede durmayı zor da olsa başarmış biridir. Sheri Kürtlerin iç bölünmelerinden ötürü ödedikleri bedeli gözler önüne serdi. Ulusal bir kurtuluş hareketinin adil bir davayı kazanmaya yönelik mücadele verirken, masum insanların hayatlarını riske atmada mecbur kalındığında, ortaya çıkan ahlaki açmaz konusunda dürüsttü. Ayrıca bir kadın olarak, Sheri, savaş kültünün kadınlara getirdiği bedeli keskin ve tarafsız bir gözle incelemektedir. Kadınlar ulusal harekete kendi koşullarıyla katılmak zorundadırlar. Bu mücadele asla bitmez.

Sheri Laizer’in elinizdeki bu eserinden ve Kürdistan’da yaptığım seyahatlerden Kürt mücadelesinin hem Ortadoğu siyaseti için hem de modern milliyetçiliğin anlaşılması için ne kadar önemli olduğunu gördüm. Kürtlerin anavatanı dört ulusal devletin sınırlan içinde bulunmaktadır: Suriye, İrak, İran ve Türkiye. Birinci Dünya Savaşı sonrasında Kürtlere otonomi ya da devlet hakkı tanımaya yönelik girişimlerin başarısızlığa uğraması bölgeye 80 yıldır bir istikrarsızlığın hakim olmasını beraberinde getirmiştir. Filistin sorunu şimdi çözüme doğru gitmeye başladığına göre, artık Kürt sorunu bölgenin belli başlı gündem konusu haline gelecektir. Ancak Kürtlerin ileri sürdükleri hakların çözümünün önündeki engellerin aşılması zordur. Kürtlerin karşısında dünyada en tehlikeli milliyetçiliklerden dördü durmaktadır: Türkiye’de Kemalizm, İran’da köktendinci lslami milliyetçilik, Irak ve Suriye’de ise Baas milliyetçiliği. Bu milliyetçiliklerden her biri kendi varlıklarını sürdürebilmek için savaşacak bir düşmana gereksinim duyar. Kürtler var olmasalardı bile, bu rejimler kendi varlıklarının dayanacağı iktidarın katı merkezileşmesini haklı göstermek için onları yaratırlardı. Bu devletler Kürtlerin taleplerini bastırmada, büyük güçlerin, yani bildikleri şeytanı bilmedikleri şeytana tercih etmek ve bir Kürt anavatanı imkanını araştırmak yerine bölgedeki mevcut kurulan düzeni her şey pahasına desteklemeyi yeğlemiş olan büyük güçlerin açık ve örtük desteğine bel bağlamışlardır.

Dört milliyetçi devlet arasında sıkışıp kalmış, büyük güçler tarafından ya korunmuş ya da gözardı edilmiş Kürt hareketi sadece tanınmak için mücadele etmektedir. Kürt hareketinin bölünmüş olması hiç de şaşırtıcı değildir. Bazıları başarılabilecek en iyi şeyin öteki devletler içinde sınırlı otonomi olduğunu düşünürler. Bazıları ise silahlı mücadelenin kendilerine bağımsız bir anavatan getireceğine inanırlar. Aralarındaki bu ilkesel farklılıklar düşmanları tarafından sistemli bir biçimde kullanılmaktadır.

Şu an güvenilmez bir tür Kürdistan yani Kuzey Irak’ta, Türkiye’de üslenen Müttefik uçaklarınca devriye gezilen ve BM koruması altında olan topraklar mevcuttur. Koruma altındaki bu bölge Kürtlere kayda değer pek bir koruma sağlamıyor. Hem İran hem de Türk kuvvetleri istediğinde bu bölgeye girip çıkmaktadır. Gene de sivil halkı kendi devletlerinin saldırılarından korumaya yönelik bu deneyimin, uluslararası ilişkilerde bir benzeri yoktur. Bu durum işe yararsa, BM’nin yamyam devletlerinin merhametine sığınmış başka yerlerdeki sivil halkı korumaya yönelik girişimleri için bir model olabilir. Ayrıca gelecekte Saddam sonrası Irak’ta oluşabilecek bir Kürt devletinin çekirdek yapısı olabilir. Bu, umut uyandıran bir şeydir ama gene de eğer Kürtler arasındaki bölünmeler genel bağımsızlık arzusunun önüne geçer ve Müttefikler Türkleri yatıştırma ya da petrol zengini Irak'ın gözüne yeniden girmeye çalışma arzusundan dolayı hava desteğini çekmeye karar verirlerse, bu umut uçup gidebilir. Sheri Laizer herkesin dikkatini çekmesi gereken bir bölgenin ve bir mücadelenin en iyi rehberi olduğunu kanıtlamıştır.

Michael Ignatieff