Su Sorunu, Türkiye ve Ortadoğu
Sabahattin Şen
Bağlam
Soğuk Savaş Sonrasında Ortadoğu’yu Okumak-
Bölgesel Güç Dengesi -
Ortadoğu ve ABD Politikaları -
Ortadoğu ve Demokrasi -
Milliyetçilik-
Silahlanma ve Militarizm -
Ortadoğu’da Jandarmalık -
Terör –
Petrol -
Su Sorunu ve Supolitik -
Ortadoğu’da Barışın Ayak Sesleri
İçindekiler
Önsöz / 5
Liter Turan - Sunuş / 9
Erol Manisalı - Ortadoğu'da Yeni Dengelerin, Doğu Akdeniz'den
İç Asya’ya Uzanan Eksene Oturması ve Türkiye / 17
Ersin Onulduran - Bölgesel Bir Güç Olarak Türkiye / 31
Tolga Yarman - Türkiye ve Ortadoğu, Düne ve Bugüne Kısa Bir Bakış / 41
Jhsan Gürkan - 1989-1990 Demokrasi Devrimi ve
Soğuk Savaş Dönemi Sonrasında Ortadoğu ve Türkiye / 47
Ersin Kalaycıoğlu - Yeni Demokratikleşme Dalgası ve Ortadoğu / 63
Cemil Oktay - Soğuk Savaş Sonrasında Ortadoğu'yu Okumak / 95
Süleyman Scyfi Öğün Dünden Bugüne Ortadoğu'da Milliyetçilik Hareketleri / 101
Şükrü S. Gürel Özlem G. Ergün - İkinci Petrol Krizi Sonrasında
Ortadoğu Petrolleri ve OPEC / 123
İzzettin Önder - Ortadoğu Ülkeleri ve Türkiye / 135
Yavuz G. Yıldız - Ortadoğu'da Silahlanma ve Militarizm / 145
Gülden Ayman - Ortadoğu'da Silahların Denetimi / 227
Aydın G. Alacakaptan Türkiye'ye Ortadoğu'nun Jandarmalığı
Görevi Verileceği Dedikoduları Gerçekçi Görünmüyor / 241
Sabahattin Şen - Ortadoğu'da Terör / 251
Arsev Bektaş - Ortadoğu'da Barışın Ayak Sesleri ve Filistin Sorununa Tarihsel Bir Bakış / 269
Tayyar Arı - Basra Körfezi ve Amerikan Politikası / 311
İbrahim S. Canbolat - "Yeni Dünya Düzeni"nde Ortadoğu ve Türkiye Gerçeği / 345
Rifat Uçarol - Tarihte; Dicle-Fırat Nehirleri Basra Körfezi ve
Çevresindeki Önemli Gelişmeler / 361
Cengiz Okman - Su Sorunu ve Ortadoğu'da Stratejik Durum / 401
Rauf Versan - Güneydoğu Anadolu Projesi ve Hukuk Açısından Türk-Arap İlişkileri / 435
Cengiz Çandar - Türkiye İçin Bir "Supolitik" Olabilir mi? / 447
Aydın G. Alacakaptan - Sınır Aşan Akarsularımız Dicle ve Fırat'ın,
Arap Komşularımızla Büyük Sürtüşmelere Neden Olmaları Beklentileri Abartılıdır / 455
Gün Kut - Ortadoğu Su Sorunu: Çözüm önerileri Nil ve Fırat / 473
EK-l:Mahmut Maan – Nil ve Fırat / 487
EK-II: Davut Dursun - Türkiye'de İslam Dünyası,
Ortadoğu ve Uluslararası ilişkiler Üzerine Yayınlar Bibliyografyası
Ortadoğu Ülkelerine İlişkin Çeşitli Göstergeler / 501
EK-III: Yavuz G. Yıldız – Ortadogu Ülkelerine İlişkin çeşitli göstergler / 532
EK-IV: Ortadoğu Haritası / 534
ÖNSÖZ
Dünyanın neredeyse pandoratik türdeki bütün gelişmelerine yıllardır kaynaklık yapan Ortadoğu, Körfez Krizi'nden sonra çok yoğun bir yeni siyasi basıncın altında bulunuyor. Bu siyasi basıncın sonucu, yeni bir "düzen"e doğru evrilen Ortadoğu'nun geleceğini kestirmek için Ortadoğu'yu, güç dengesi, petrol, demokrasi, silahlanma, azgelişmişlik, milliyetçilik, terör ve su sorunu bağlamında çözümlemeye tabi tutmak gerekmektedir.
İşte bu kitap, belirtilen konuların dahilinde, aktüelin içinde iz sürerek, herbiri konusunda uzman kişilerin makalelerinden oluşturularak, Ortadoğu'nun geleceğine yönelik bir projeksiyon sunmayı amaçlıyor.
Kamuoyunu ve karar odaklarını bilgilendirmek amacıyla çeşitli konularda araştırma yapan "Think Tank" merkezlerinden ülkemizin henüz yoksun olduğu gerçeğini dikkate alarak, diplomat, akademisyen, gazeteci düzeyinde, ülkemizin haklı övünç kaynağı olan bilgi birikimini harekete geçirerek, bu konudaki eksikliğimizi telafi etmek ise bu çalışmanın özel amacını oluşturuyor. Bu noktada, çalışmaya değerli makaleleriyle katkıda bulunan kişilere, çalışmaya sunuş yazısı yazmak zahmetinde bulunan değerli Hocam Prof. Dr. İlter Turan'a ve bu çalışmaya Ortadoğu üzerine yapılmış yayınlar bibliyografyası ile katkıda bulunan sayın Davut Dursun'a şükranlarımı sunmayı bir borç biliyorum. Çalışmanın oluşumu süresince, değerli teşvik ve yardımlarından dolayı dost insanlar, Mehmet Ö. Alkan, Yavuz Yıldız, Gürsel Gürsoy, Meriç Erdoğan, Semiha Akminar ve Bağlam Yayınlarına teşekkür ederim.
İstanbul, Ekim 1993
Sabahattin Şen
Sunuş
İlter Turan
Türkiye, Cumhuriyetin kuruluşundan sonra Orta Doğu ülkeleriyle dostane ilişkiler geliştirmek istemiştir. Ülkemiz uzun süren bir savaşlar döneminden çıkmıştı. Kurtuluş Savaşı’nın kazanılmasının ardından kurulan Türkiye Cumhuriyeti, Birinci Dünya Savaşı’ndan yenik çıkan ülkelerden farklı olarak, tatmin edici sınırlara kavuşmuştu. Milletler camiasında bağımsız bir aktör olarak yerini almıştı. Şimdi, ülkede savaşın yaptığı tahribatı gidermek, bir çağdaşlaşma ve kalkınma hamlesi başlatmak istiyordu. İç sorunlarla ilgilenmenin anahtarı, dış dünya ile, özellikle komşu ülkelerle iyi ilişkiler kurmaktı.
İmparatorluktan yeni kopmuş olan Arap Orta Doğusu Fransa ve İngiltere arasında paylaşılmış bulunuyordu. Milletler Cemiyeti’nin sorumluluklarını bu sömürgeci ülkelere tevdi ettiği manda yönetimleri kurulmuştu. Bölgenin çeşitli sosyal ve iktisadi gerçekleriyle uyum göstermeyen yapay ülkeler yaratılmıştı. Yeni şekillenen ülkeler bir yandan yeni kimliklerine alışmaya, diğer yandan sömürge boyunduruğundan kurtulmak için bir mücadele yürütmeye çalışıyorlardı. Yeni kurulan Suriye, Irak, Ürdün ile bir süredir zaten ayn bir siyasal kimlik oluşturmuş bulunan Mısır'ın siyasal seçkinleri Türkleri tanıyorlar, Türkiye'nin kazandığı askeri-siyasal başarının özlemini çekiyorlardı. Türkiye'ye yaklaşımları olumsuz değildi. Ancak, manda (Suriye, Irak, Ürdün) ve himaye (Mısır) yönetimlerinin belirli sınırlar içinde kalmaya mahkûm ettiği ilişkilerin gelişme potansiyeli de sınırlıydı.
İkinci Dünya Savaşı'nda Orta Doğu büyük mücadelelere sahne oldu. İngiltere'yi zayıflatmak isteyen Almanya, Süveyş'i ele geçirerek Hindistan’a giden yolu tutmak istediğinden Kuzey Afrika'da büyük bir harekâta girişti. Suriye ve Lübnan'da Vichy ...
* İller Turan, Koç Üniversitesi, İdari Bilimler ve İkt. Fak. Siyasal Bilimler Profesörü.
Sabahattin Şen
Su Sorunu, Türkiye ve Ortadoğu
Bağlam
Bağlam Yayınları
Bağlam Yayınları / 65
İnceleme – Araştırma / 29
Su Sorunu, Türkiye ve Ortadoğu
Yayına Hazırlayan: Sabahattin Şen
İlter Turan
Erol Manisalı
Ersin Onulduran
Tolga Yarman
İhsan Gürkan
Ersin Kalaycıoğlu
Cemil Oktay
Sabahattin Şen
Süleyman Seyfi Öğün
Şükrü S. Gürel
Özlem G. Ergün
izzettin Önder
Yavuz G. Yıldız
Gülden Ayman
Aydın Alacakaptan
Arsev Bektaş
Tayyar Arı
İbrahim Canbolat
Rifat Uçarol
Cengiz Okman
Rauf Versan
Cengiz Çandar
Gün Kut
Birinci Basım: Kasım 1993
ISBN: 975-7696-48-X
Dizgi: Studio Maç
Baskı: Bayrak Matbaası
Bağlam Yayıncılık
Ankara Caddesi, 13/1
34410 Cağaloğlu – İstanbul
Tel: 513 59 68
