VersionsForced Immigration and Its Effects: Diyarbakir [English, Diyarbakır , 2006]
Forced migration and Diyarbakir [English, İstanbul, 2010]
Zorunlu Göç ve Diyarbakır [Türkçe, İstanbul, 2010]
Zorunlu Göç ve Etkileri: Diyarbakır [Türkçe, Diyarbakır, 2006]
Zorunlu Göç ve Diyarbakır
Diyarbakır, Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin metropol kenti niteliğini taşıması nedeniyle, 1990'lı yıllarda zorunlu göçe tabi tutulan insanların akın ettiği önemli merkezlerden biri olmuştur. İlin nüfusu 1990-95 yılları arasında, 5 yıl gibi kısa bir sürede, ikiye katlanmıştır. Zorunlu göçle kente yerleşenlerin büyük çoğunluğu, halen kentin merkezinde ve çeperlerinde yer alan bazı mahallelerde birarada yaşamaktadırlar. Bu mahallelerde doğan bebekler, çocukluklarını aile büyüklerinden dinledikleri köy ve göç hikâyeleri, gittikleri mahalle okulları, ailelerinin geçimini sağlamak için Diyarbakır'ın sokaklarında verdikleri uğraş ve yine çalışmak için aileleriyle birlikte gittikleri pamuk ve fındık tarlaları arasında sıkışmış bir biçimde geçirmişlerdir. Son 15 yıllık süre içinde bu mahallelerde yaşamın çok da fazla değiştiğini söylemek mümkün değildir.
Biz, bu çalışmayla, köylerini terk etmek zorunda kalarak Diyarbakır'a gelmiş insanların göç öncesinden başlayarak günümüze kadar yaşadıklarını anlayabilmeyi amaçladık. Bu amaçtan hareketle ziyaret ettiğimiz mahallelerin sakinleri, bize, köy yaşantılarını, göç sırasında başlarından geçenleri ve Diyarbakır'da geçirdikleri bunca yıl süresince neler yaşadıklarını anlattılar. Bu anlatılarında, sadece geçmişi değil, içinde bulundukları durumu da tahlil ettiler; gelecekten beklentilerini, hayallerini bizlerle paylaştılar. Umarız bize anlatılan bu hikayeleri, sizlere lâyıkıyla aktarabiliriz.
Bu çalışma çerçevesinde belirli bir süreci anlamak için yola çıktıysak da, tabii ki hedefimiz pasif bir anlama süreci ile yetinmek değil. Ancak, zorunlu göçe tabi olmuş insanların karşı karşıya kaldıkları sorunların çözümü yolunda atılacak her adımın, yaşananları kavramakla başlayacağına inanıyoruz. Bu nedenle, çalışmanın son bölümünde, ziyaret ettiğimiz mahalle sakinlerinin talep ve beklentilerinden hareketle, içlerinde bulundukları durumu olumlu yönde dönüştürmeye yönelik önerilerimiz yer almaktadır. Dileğimiz bu önerilerin kamu ve yerel yönetimlerle sivil toplum kuruluşları kadar, Türkiye kamuoyunun gündemine de taşınabilmesidir... İÇİNDEKİLER
İKİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ / 4
BİRİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ / 5
GİRİŞ / 7
2009’DAKİ DURUM / 9
MAHALLELER / 18
ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ / 21
GÖÇ SÜRECİ / 23
GEÇMİŞ: KÖYDE YAŞAM / 30
15 YIL SONRA: DİYARBAKIR’DA YAŞAM / 33
KÖYE GERİ DÖNÜŞ EĞİLİMLERİ / 62
GENEL DEĞERLENDİRME VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ / 68
EK 1 / 79
KALKINMA MERKEZİ HAKKINDA / 103
EK 1. Anket yapılan kişilerin kadınlar, aileleri, yaşadıkları mahalle ve köye
dönüş ile ilgili dile getirdikleri sorunlar ve çözüm önerileri 1. Baskıya Önsöz
Kalkınma Merkezi, kalkınmaya en fazla ihtiyacı olan kırsal ve kentsel alanlarda araştırmalar yapmak, projeler geliştirmek ve uygulamak, saha koşullarında gerçekçi ve tekrarlanabilen modeler üretmek ve bu yolla toplumun tüm ilgili kesimlerinde kalıcı etkiler yapmayı amaçlayan, kâr amacı gütmeyen bir çalışma grubudur. Ekim 2004 tarihinde Diyarbakır'da kurulmuştur.
Niye zorunlu göç sürecine ilişkin bir araştırma yaptık?
Diyarbakır'da yaşanan sosyal ve iktisadi sorunların büyük ölçüde zorunlu göç süreci ile ilişkisi olduğunu düşünüyoruz. Zorunlu göç sürecinden günümüze kadar yaklaşık 15 yıl geçmesine rağmen, zorunlu göçün etkileri hâlâ varlığını sürdürmekte ve yarattığı sorunlar derinleşerek kalıcı hale gelmektedir. Bu nedenle, bu araştırmanın sonuçlarını kamuoyu ile paylaşarak bu durumu görünür kılmayı ve aynı zamanda geçikmeksizin olumlu yönde dönüştürülmesi için ilgili kesimleri sorumluluklarını yerine getirmeye çağırmayı amaçladık.
Araştırma ve rapor yazım sürecine Kalkınma Merkezi'nin tüm üyeleri ve gönüllüleri katılmışlardır.
Bu çalışmaya burada ismini zikredemeyeceğimiz kadar çok kişi, karşılık beklemeksizin emek ve gönül vermiştir; hepsine yanımızda oldukları ve katkıları için teşekkür ederiz.
Araştırma süresince bizlere destek olan Aziziye ve Benusen Beyaz Kelebekler Çamaşırevleri çalışanlarına, Umut Işığı Kadın Kooperatifi'ne, araştırma sırasında bizlere kapılarını açan mahalle sakinlerine ve mahalle muhtarlarına minettarlığımızı sunarız.
Araştırmanın tasarımındaki ve istatistiki konulardaki gönüllü katkıları için ODTÜ'den Ayşe Gündüz Hoşgör'e, verilerin anlamlı tablolara dönüştürülmesindeki gönüllü katkıları için Özgür Arun'a teşekkür ederiz.
Bu araştırmanın baştan sona tüm aşamalarında gece gündüz bizlerle birlikte gönüllü olarak çalışan Boğaziçi Üniversitesi'nden Şemsa Özar'a çok çok teşekkür ederiz.
31 Mayıs 2006 tarihinde bu araştırmanın taslağını sunduğumuz çalıştay için bize salonlarını açan Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası'na, açış konuşmasını yapan Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Başkan Vekili Ilhan Diken'e, yorum ve katkıları için başta TESEV'den Dilek Kurban olmak üzere tüm çalıştay katılımcılarına teşekkürlerimizi sunarız.
Bu araştırmanın Türkçe ve Ingilizce basımını sağlayan UNDP Türkiye Temsilciliğine bu katkılarından dolayı teşekkür ederiz. Zorunlu Göç ve Diyarbakır
KALKINMA MERKEZİ DERNEĞİ
Turgut Özal Bulvarı Bayındırlık Cad.
343. Sk. Balek Apt. B Blok Kat: 1 No: 5
BAĞLAR / DİYARBAKIR
Tel-Fax: (0412) 237 87 49 – 50
Web: www.kalkinmamerkezi.org
e-mail: kalkinmamerkezi@yahoo.com
ISBN: 978-605-89078-2-9
Kitabı Hazırlayan
Kalkınma Merkezi Derneği
Kitabı Yayına Hazırlayan
Etik Ajans
Tel: (0412) 224 12 37
Baskı
Gün Matbaacılık Reklam Film
Basım Yayın San. Tic. Ltd. Şti.
Beşyol Mah. Akasya Sk. No: 23/A
K. Çekmece / İSTANBUL
Tel: (0212) 580 63 81
Heinrich Böll Stiftung-Derneği Türkiye Temsilciliği katkılarıyla
KALKINMA MERKEZİ HAKKINDA
2004 yılında Diyarbakır’da kurulan Kalkınma Merkezi; araştırmalar, kapasite geliştirme çalışmaları ve bunlarla bağlantılı olarak kırsal ve kentsel alanlarda yoksullukla mücadele programları geliştiren bir sivil toplum kuruluşudur.
Kalkınma Merkezi, Diyarbakır ilinde faaliyet göstermekte olup aynı zamanda bölgesel ve ulusal düzeyde de faaliyetler gerçekleştirmektedir. Çalıştığımız il ve bölge sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralaması açısından ülkenin en sonda gelen yerleşimleri olup bu durumun yaşamın birçok alanında geçerli olduğunu söylemek mümkündür. Bölgenin birçok ilinde yoksulluk ve yoksunluk kendisini ciddi olarak hissettirmektedir.Kırsal alanlarda yaşayan insanlar yoksullaşma ile birlikte bu olumsuz durumdan en çok etkilenen kesim konumundadırlar.
Bölgemizdeki insanlar genel olarak ülke ortalaması ve temel insanî gereksinimlerin oldukça altında bir standartta yaşamlarını devam ettirmektedirler. Yakın gelecekte bu sorunların azaltılmasına ilişkin emareler de görülmemektedir.
Üretilmiş bilimsel ve teknolojik olanakların toplumsal yararlanma anlamında eşitlikçi bir yaklaşımla, sosyal adalete dayalı toplumsal eşitliğe katkı sağlamalıdır.
Yurttaşların insani gelişimini sağlayacak olanaklar, fırsatlar ve hukuki yapıların oluşturulmasına
zemin hazırlayacak planlama ve uygulamalar ile buna yönelik politikaların geliştirilmesi, temel amaçlarımız arasındadır.
Merkezimiz bu sorunlardan yola çıkarak kırsal ve kentsel alanlarda yoksulluk ve yoksunluk ile mücadele, kadının konumunun güçlendirilmesi, çocukların toplumsal gelişimlerine katkı sağlanmasını amaçlamaktadır. Bununla birlikte yoksunlukların giderilerek sosyal adaletin sağlanması, sürdürülebilir kalkınma modellerinin gelişmesine katkı sağlayarak doğal çevrenin korunması, ulusal ve uluslararası sivil toplum kuruluşları ile kalkınma konularında işbirliğinin geliştirilmesi ve paylaşılması da başlıca amaçlarımız arasındadır. Kalkınma Merkezi, insanların onurlu ve nitelikli bir hayat sürdürebilmeleri ve demokratik bir toplum oluşturulması için katkı sağlamayı amaçlamaktadır. Zaman içerisinde bu bağlamda geliştirilen projeler, uygulama ve örnek çalışmaların bölge genelinde yaygınlaştırılması planlanmaktadır.
Yapılan tüm çalışmalarda kamu kurumları, yerel yönetimler, ulusal ve uluslararası düzeyde üniversiteler, sivil toplum kuruluşları, meslek kuruluşları, odalar, üretici örgütleri ile diğer ilgili kuruluş ve kişilerle işbirliği halinde çalışılması çalışma yaklaşımlarımız arasında yer almaktadır. İşbirliği yapılan kuruluşların çalışmalara katılımının sağlanması, doğru ve etkili çalışma zemini hazırladığı gibi yapılan çalışmaların geniş kitlelere yayılmasında etken olacaktır. Bu işbirliğinin her zaman için temel ve vazgeçilmez katılımcıları uygulama çalışmalarının yapıldığı alanlarda yaşayan insanlardır.
Kalkınma Merkezi;
• Kırsal Alan Araştırmaları
• Avrupa Birliği Ülkelerinde Tarımsal Üretimler ve Bölgemize Uyarlanması,
• Yerel Kalkınma Elemanlarının Yetiştirilmesi,
• Zorunlu Göç ve Etkileri Araştırması,
• Zorunlu Göç Gruplarının Desteklenmesi,
• Kırsal Alanda Kadınların Güçlendirilmesi,
• Kırsal Alanda Kapasite Geliştirmesi projelerini hayata geçirmiştir.
Kalkınma Merkezi’nin çalışma sistemi ve örgütlenme yapısı, deneyimlerin paylaşılmasını, birlikte üreten bir gelenek ve kültürün oluşturulmasını, katılımcı, saydam bir yönetim yapısını öngörmekte; Merkez yapılanmasını ve çalışmalarını bu temelde gerçekleştirmektedir.
| 
