Pirtûkxaneya dîjîtal a kurdî (BNK)
Retour au resultats
Imprimer cette page

Evliya Çelebi Seyahatnamesi - VII


Nivîskar : Evliya Çelebi
Weşan : Genclik Tarîx & Cîh : 1970, İstanbul
Pêşgotin : Rûpel : 336
Wergêr : Zuhuri DanışmanISBN :
Ziman : TirkîEbad : 145 x 210 mm
Hejmara FIKP : Liv. Tur. Cel. Sey. (7) N° 5407Mijar : Giştî

Evliya Çelebi Seyahatnamesi - VII
Versions

Evliya Celebi in Bitlis [English, Leiden - New York - København - Köln, 1990]

Evliya Çelebi Seyahatnamesinde Bitlis ve Halkı [Türkçe, İstanbul, 1989]

Evliya Çelebi in Diyarbekir [English, Leiden, 1988]

Evliya Çelebi Seyahatnamesi - III [Türkçe, İstanbul, 1972]

Evliya Çelebi Seyahatnamesi - IV [Türkçe, İstanbul, 1972]

Evliya Çelebi Seyahatnamesi - V [Türkçe, İstanbul, 1970]

Evliya Çelebi Seyahatnamesi - VI [Türkçe, İstanbul, 1970]

Evliya Çelebi Seyahatnamesi - VII [Türkçe, İstanbul, 1970]


Evliya Çelebi Seyahatnamesi - VII

Evliya Çelebi


Zuhuri Danışman Yayınevi


1065 Zilkadesinin 3 Üncü Günü
Van’dan Elçilik İle Acem Diyarına Gittiğimiz

Evvelâ Sarı-Ali ağa ikiyüz adet tam silâhlı, seçme asker ile şah’a gitmeğe memur olup çıktı. Bu hakir dahi yüz adet temiz, müslim “Menem diğer nist” diyen şehbazlar ile bir katar katırımı çekib hareket ettim. Arkadaşımız olan Murtazâ paşa ağası Ali Ağa da tam yüz adet yiğit ile Van’dan çıktı. Yine arkadaşlarımızdan koyun şikâyetçileri olan Pinyaniş âyanları da yüz nefer adam ile Van'dan çıkmakla hepimiz beşyüz nefer adam ile büyük bir alay olduk. Yine paşa efendimizin veda’ yerinde hayır duasını alarak kaleden dışarı çıkıp doğu terefa yöneldik. Van’ın Erdemit bağları sağımızda kaldı. Üç saatte (Zekük gediği) denilen sarp belden geçip, (Zekük?) köyünde konakladık. Üçyüz evli bir kiliseli bir köydür. Haracı Van kulu kalemleridir ...


İçindekiler

5 / 1065 Zilhiccesinin 3 üncü günü Van’dan Elçilik ile Acem diyarına gittiğimiz
6 / Hoşap kalesi
7 / Aşağı varoş, Mahmûdî kültlerinin ahvali
8 / Hoşap nehri, Erecik kalesi
9 / Erecik gölü, Aöagay kalesi, Van Karahisarı
11 / Pinyaniş kalesi, garip bir hikmet ve temâşâ
12 / Pinyanişlerin ahvali
13 / Kotur kalesi
14 / Kotur kalesinin şekilleri
15 / Albak kalesi
16 / Karnıyarık kalesi, Berdük kalesi, Berdük kalesi şekilleri.
18 / Gazi - kıran kalesi, kale şekilleri
21 / Azarbaycan Rûmiyesi kalesi
25 / Ahitname sûreti
33 / Rûmiye kalesinin ahvali
34 / Rûmiye şehri
36 / Büyük Rûmiye’nin yiyecek ve içecekleri
37 / Rûmiye gölü
38 / Garib ve acâib şey, Rûmiye’deki evliyâ ve şehitlerin mezarları,
Koçka Sultanının menkabeleri.
39 / Koçka Sultanın başka kerâmeti
41 / Yüz Ulu Sultanın ziyâret yeri,
42 / Demdemi kalesi
43 / Eşnuye şehri
44 / Dembuli kalesi
45 / Dembuli kalesinin şekilleri
46 / Dembuli ziyâret yeri
47 / Gazi Ramazan Paşa ziyâret yeri
48 / Korkunç görünüş.

51 / Rumîye’den Tebriz ve Yarıcihan İsfahan’a Gittiğimiz
52 / İmam Rıza makamı ziyâreti
53 / Selmas kalesi
54 / Tusuy  kalesi
55 / Kumla  kalesi
56 / Tebriz Şehrine Girişimiz
61 / Van ve Erciş tarafından korkunç haberlerin gelmesi
66 / Zilhicce ayında Azarbaycan ve Tebriz'den kalkıp İsfahan’dan geçip, Hemedan, Şehrizur, Musul ve Bağ-dad’ı seyir ve temâşâ ettiğimiz.
68 / Zülkadriye şehri evsafı, Karakan kalesi
69 / Meraga şehri, Nehrevan kalesi
70 / Büyük ve eski şehir Erdebil
73 / Serav şehri şekilleri, eski Erdebil kalesi
75 / Musula kalesi,  Musula’nm acaiplikleri
76 / Sehend kalesi
77 / Nihâvend kalesi
80 / Kenkür kalesi,  Sürh-bid kalesi
81 / Bisütün  dağı
82 / Hemedan şehri
84 / Hemedan şehri tabib ve cerrahları, şâirleri, giyinişleri,
erkeklerinin adları, kadınlarının adları.
85 / Câriyeleri, dilleri, renkleri, tahıl ve ürünleri, yiyecek, içecek ve meyveleri.
86 / Bağları ve bahçeleri.
87 / Hemedan şehrinin eski fetihleri.
89 / Hemedan ziyaretgâhları, Kermanşah kalesi
90 / Dergezin kalesi
91 / Dergezin kalesi dış varoş
92 / Nevruz ve aşura günü
93 / Dergezin şehrinin vasıfları
94 / Pilever Kalesi, Denaver kalesi
95 / Cemcenab kalesi, Destpol kalesi, Kasr-ı Şirin
96 / Eski Kazvin şehri
100 / Kazvin kalesi imâreti, Çarşısı, bilginleri, tabib ve cerrahları

101 / Kazvin şehri halkının elbisesi, erkek ve kadın adları köle ve câriyelerinin adları
102 / Ürünleri, gezinti yerleri, bağları, dilleri, acaiplikler
103 / Kazvin şehri zıyâretgâhları
104 / Elemut şehri, dış varoşu
105 / Deylem şehri
106 / Perviz kalesi
107 / Kasr-ı Lusus, Esedâbad kalesi, güzeller şehri Bağ-ı Cenan şehri
108 / Mihriban şehri
110 / Eski Sine şehri. Varoşu
112 / Kum şehri
113 / Kaşan şehri
116 / Cerbankan şehri
118 / Eski Sâve şehri
119 / Rey şehri
120 / Rey şehri hâkimleri, imâretleri
121 / Demavend dağı yaylası
122 / Akra dağı, Garip temâşâ, Rey şehri ziyareti
123 / Demâvend şehri
124 / Demâvend dağ; kalesinin şekilleri, Demâvend dağı
126 / Dertenek kalesi vasıfları ,Deme kalesi vasıfları
129 / Bağdad’ın kurucuları
131 / Bağdad’ın harab olmasının sebepleri .
138 / Bağdad destanının başlaması

151 / Bağdad kalesi ağaları ve kulları
154 / Sancak beylerinin hasları .Bağdad kalesinin yeri ve şekilleri
155 / Bağdad’ın mâmurluğunun sebebi
157 / Osmanlı    mehterhanesi ve kûs-u Hâkanî
158 / Bağdad kalesi câmileri
159 / Bağdad Dârülkurrâları, tekkeleri, çeşmeleri,  sebilleri
160 / Bağdad mahalleleri, eşraf ve âyânı. hanları,  çarşı ve pazarı, ahalisinin renkleri.
161 / Bağdad güzellerinin medihleri, tabib ve cerrahları, kadın ve erkeklerinin elbiseleri
162 / Bağdad’ın su kuyuları, hamamları, imâretleri, kiliseleri, dilleri
163 / Bağdad’ın tahılları, meyvaları, içecekleri, eserleri
164 / Şattülarap köprüsü
165 / Kuşlar kalesi
166 / İmâm-ı âzam kalesi
167 / Bağdad toprağında, Medâyin ve Irak’ta akan nehirler
172 / Hurma ağacının medhi
173 / (Yazma Evliyâ Çelebi Seyâhatnâmesinin dördüncü cildinin sonu)
174 / Maruf kerhi ziyâret yeri
175 / Sömpeke kasabası
177 / Evliyâ’nın Musul’dan hareketi
179 / Tınaz kasabası
181 / Siird şehri vasıfları
184 / 1066 senesi Erzurum üzerinden ulaklıkla Rum’a gitğimiz
191 / Bitlis’ten Zeriki beyine gittiğimiz
194 / Hakir Evliyâ’nın Bitlis’te başından geçenler
197 / Başımızdan geçenlerin sonu

202 / Bâzı ibret alınacak menkabeler
213 / 1066 senesi, Erciş kalesinden İstanbul’a doğru yola düştüğümüz
214 / Malazgird kalesinin şekilleri
217 / Altın halkalı köprü
222 / Defterdar-zâde Mehmed paşanın güzel ahlâkı beyâ-nındadır
224 / Melek - Ahmed    paşanın  Hüseyin ağaya in’âmı
228 / Tokat kalesi
230 / Tokat kalesinin   yeri ve şekilleri
232 / Tokad şehrinin    hâkimleri, câmileri
233 / Mescitleri
234 / Medreseleri, Dârülkurrâları, tekkeleri
236 / Çeşmeleri, Mahalleleri
237 / Vezirler, büyükler sarayları, hanları
238 / Hamamları
241 / Tokad’m akar suları, kiliseleri
242 / Tokat halkının işi ve kazançları, mesireleri
243 / Tokad'm komşu şehirleri
245 / Tokad ziyâretgâhlan
248    Çağa gölü

251 / 1066 senesi İstanbul’dan özü eyâletine gittiğimiz
255 / Mlsivri kalesi
257 / Köprü kalesi, Kamçı suyu
258 / Melek - Ahmed paşanın sâlih rüyası
263 / Varna kalesi, varoşu, câmileri
264 / Paçavra Kadı’nm menkabeleri
266 / Varna’nın ziyâretleri
270 / Hakirin rüyâsı ve
272 / Melek - Ahmed paşanın tâbiri
279 / 1067 de Leh memleketine ve Rakoçi kral üzerine gittiğimiz
281 / İsmâil kalesi
283 / Akkerman
287 / Kamerülkum kalesi
289 / Yanıkhısar kalesi
291 / Bende kalesi
294 / » » varoşu,
295 / » » den Leh vilâyetine gittiğimiz
298 / Hotin kalesi vasıfları
300 / » » ziyâretgâhları

302 / Mohilav kalesi
303 / Kamaniçe kalesinin şekilleri
304 / Azbareş kalesi
305 / Körlöv kalesi
306 / Burut palankası
307 / Nureddin Sultanla buluşma, Eşcerez kalesi
310 / Rakoçi kral taburunun kuşatılması
321 / 1067 Leh kralına âsi olan kaleleri yağma ettiğimiz
322 / Eylov kalesi
325 / Biçarhorodok kalesi


EVLİYA ÇELEBİ SEYÂHATNÂMESİ

— Yedinci Kitap —

1065 Zilkadesinin 3 Üncü Günü
Van’dan Elçilik İle Acem Diyarına Gittiğimiz

Evvelâ Sarı-Ali ağa ikiyüz adet tam silâhlı, seçme asker ile şah’a gitmeğe memur olup çıktı. Bu hakir dahi yüz adet temiz, müslim “Menem diğer nist” diyen şehbazlar ile bir katar katırımı çekib hareket ettim. Arkadaşımız olan Murtazâ paşa ağası Ali Ağa da tam yüz adet yiğit ile Van’dan çıktı. Yine arkadaşlarımızdan koyun şikâyetçileri olan Pinyaniş âyanları da yüz nefer adam ile Van'dan çıkmakla hepimiz beşyüz nefer adam ile büyük bir alay olduk. Yine paşa efendimizin veda’ yerinde hayır duasını alarak kaleden dışarı çıkıp doğu terefa yöneldik. Van’ın Erdemit bağları sağımızda kaldı. Üç saatte (Zekük gediği) denilen sarp belden geçip, (Zekük?) köyünde konakladık. Üçyüz evli bir kiliseli bir köydür. Haracı Van kulu kalemleridir ki, defterdar tarafından zaptolunur.

Oradan yine doğuya üç saat giderek (Verek) dağında (Venk Verek) adlı kiliseye geldik. Bu diyarda kiliseye (Venk) derler. Bu kilise Verek dağının tâ tepesinin altında bir ağaçlık gülistan içinde kârgir kubbeli kale gibi demir kapılı bir kilisedir ki, hiçbir eski kiliseye benzemez. İçinde üç-yüzden fazla keşiş ve rahipler vardır ki, herbiri bir işle meşguldür.
O gece 500 nefer askerimize öyle hürmet ve itibar ittiler ki, tarif olunamaz. Sabahleyin arkadaşlarımıza ve hakire birer vaşak postu hediyeler verdiler.

Seher vakti bin güçlükle (Verek) dağı ormanını aşıp beş saatte (Hendusten) köyüne geldik. Van nahiyelerinden 300 evli, bağlı köy olup haracı Van kulunundur. Defterdar tarafından zaptolunur.
Buradan kalkarak 5 saatte (Kulu çayırı) denilen çimenliğe geldik. Buradan da (Süleyman bey çayırı) adlı ayrıklı çayırı geçip, (Hoşab) kalesine geldik.

Kosab Kalesi:

Kalenin dibinden Hoşab nehri geçtiğinden adına Hoşab kalesi demişler. Eski adı (Erçik bâlâ) dır. Abbâsilerden (Hakâri) yapısıdır.
800 senesinde Mahmudîlerin eline girmekle, hâlâ Mahmudî beylerinin merkezidir. Sonra 1060 senesinde (Süley-mân-ı zaman) adlı, şânı büyük bir han bu kaleyi genişletip, doğu tarafında havâlesi olduğundan o havâleye karşı bir Süleyman kalesi yaptırmıştır ki, her taşı fil büyüklüğündedir. Her taşının uzunluğu yirmi ayak olup, uzunluğuna divara koyup, uçlarını dış divara çıkarmış... top darbesine dayansın diye kale divarını kabuklu bağa (Kaplumbağa) arkası gibi yapmış. Ne kadar top vursalar asla tesir etmeyüp kayar... Hattâ 1060 tarihinde Şemsi Paşa oğlu Mehmed Emin paşa 29 gün bu kaleyi dövdürüp, bir taşını bile koparamayarak, eli boş geri dönmüş'tür.

Osmanlı memleketinde kale kapıları hep ağaç üzerine demir kaplı kapılardır ki, ateş itsen ağacı yanar, demirleri dökülür. Ama bu Hoşab kalesi kapısının her kanadı 300 kantar Nahcivan çeliğındendir. Asla ağacı yok... yapan usta bu kapıyı, iki kule arasım gizlemiştir ki, asla görünmez. Ve kale içinde Mahmûdî İbrahim beyden başkası bilmez.

Gayet küçük kaledir. Etrafı 1200 adımdır. İçinde bir zaviyesi, Beye mahsus bir hamamcığazı. tahıl anbarları, yer altları, kâfi derecede cebhânesi. On parça şâhî topları vardır. Suyu yağmur sularından toplanan sarnıçları var. Bir kayası fil hortumu gibi dışarı uzamıştır. Merhum Süleyman bey o kayalar üzerine sanatlar ile demir çarklar yapıp, yüz kulaç demir zincir ile. aşağıda akan Hoşab nehrinden Dolap sanatı ile su çekildiğini aşağı varoş halkı çarşıdan seyrederler... seyri garip bir kaledir.

Hâkimi İbrahim beyle Bitlis hanı çenginde bulunduğumuzdan, kalede hakire ve arkadaşlarımıza ziyâfet verdi. Kaleyi de bir hoş temâşâ ettirdi. Dört tarafı gayyâ derecesi gibidir. Etrafında asla hendek yoktur. Ancak kuzeye bakan bir kapısı vardır. Kapısının iç tarafında., cehennem deresine benzer bir hendeği vardır ki, köprüsü top tahtalarındandır. Bu hendeğin içi ağız ağıza sarnıç suyudur.

Aşağı Varoş:

Bu diyarda Varoşa (Rıbat) derler. Bu da dört tarafı havaleli, bir dere içinde olup batı tarafı Hoşab nehridir. Alçak dıvarlı kırk kule, iki kapılı ve hendeksiz dört bin adım büyüklüğünde bir kaledir. İçinde 800 kadar evi, bir câmii, bir hamamı, birkaç dükkâncığı var. Başka bina yok...

Mahmûdî Kürdlerinin ahvâli:

955 tarihinde Sultan Süleyman’a itâat edip Tebriz, Nahcivan, Revan seferlerinde büyük hizmetleri geçmekle, ülkeleri kendilerine verilip o şekilde yurtluk ve ocaklık adiyle idarelerine bırakılmıştır. Hâlâ Van eyâletinde tabii ve alem sâhibi ocak beyi var. Ülkesi yazılmakla, Süleyman kanunu üzerine zeâmet ve timarları vardır. Beyinin hası, kendi diyârı...


Evliya Çelebi

Evliya Çelebi Seyahatnamesi

Zuhuri Danışman

Zuhuri Danışman Yayınevi
Evliya Çelebi Seyahatnamesi - VII
Mehmed Zıllî oğlu
Evliyâ Çelebi
Türkçeleştiren: Zuhuri Danışman

Altıncı Kitap

Zuhuri Danışman Yayınevi
P.K. 458 Büyük Postane - İstanbul

Kardeş Matbaası
İstanbul — 1970



Weqfa-Enstîtuya kurdî ya Parîsê © 2024
PIRTÛKXANE
Agahiyên bikêr
Agahiyên Hiqûqî
PROJE
Dîrok & agahî
Hevpar
LÎSTE
Mijar
Nivîskar
Weşan
Ziman
Kovar