Pirsa yekitiya zaravayên Kurdi, pırseke gelek gıring e û xwedi alûziyên pırali ye. Heliya yekitiya zaravayên Kürdi, begûman raste rast û jı nêz ve gırêdayi heliya serxwebûna Kurdıstanê û azadiya gelê Kurd e. Çimki pêştaçûn, tekuzkırın û heliya yekitiya zımanek, di bin şerten azad de mımkın e. Astengên ku lı peşiya zıman heye dıve jı holê bet rakırın. Lê ev rewşa objektif nahêt wê maneyê ku em xebatên xwe yên jı bona tekuzkırın, pêştabırın û yekitiya zaravayên Kurdi bıhelın pişti serxwebûn û azadiya Kurdistane. Beri rızgariya Kurdistanê ji dıvê em van xebatên xwe sıst nekın û xurt bıkın û pêşta bibin.
Gelê Kurd iro ji di bin nirê koledariyê ...
PIRSA YEKİTIYA ZARAVAYÊN KuRDİ
Pirsa yekitiya zaravayên Kurdi, pırseke gelek gıring e û xwedi alûziyên pırali ye. Heliya yekitiya zaravayên Kürdi, begûman raste rast û jı nêz ve gırêdayi heliya serxwebûna Kurdıstanê û azadiya gelê Kurd e. Çimki pêştaçûn, tekuzkırın û heliya yekitiya zımanek, di bin şerten azad de mımkın e. Astengên ku lı peşiya zıman heye dıve jı holê bet rakırın. Lê ev rewşa objektif nahêt wê maneyê ku em xebatên xwe yên jı bona tekuzkırın, pêştabırın û yekitiya zaravayên Kurdi bıhelın pişti serxwebûn û azadiya Kurdistane. Beri rızgariya Kurdistanê ji dıvê em van xebatên xwe sıst nekın û xurt bıkın û pêşta bibin.
Gelê Kurd iro ji di bin nirê koledariyê de dıji û di Kurdıstana parçekıri de zımanê Kurdi qedexe ye. Çar (4) dewletên kolonyalist ku Kurdıstan di nav xwe de kirine çar perçe, jı vana her yeki zımanê xwe yê fermi (resmi), bı metodên zorê û bı karanina politika asimilasyonê, bı gelê Kurd daye qebulkırınê. Gelê Kurd ji, jı neçari pêwist maye ku zımanên kolonyalistan hin bıbe. Ew rewş bûye sedemê hinbûn û bı karanina alfabeyên cûre cûre. Jı ber vê yekê iro gelê Kurd, sê (3) alfabeyên cûre cûre bıkar tine. 1- Alfabeya Latini 2- Alfabeya Erebi 3- Alfabeya Kirilik (Rusi)
Gelê Kurd di Kurdıstana İran û ıraqpe de alfabeya Erebi bıkar tine. Lı Kurdıstana Tırkiyê ji gelê me alfebeya latini bıkar tine. Lı Kurdıstana Surye gele me alfabeya latini û Erebi bıkar tine. Kurdên ku lı Sovyetistanê dıjin (derdora 300.000 in) ji, alfabeya Kirilik û latini bıkar tine.
Lı pêş yekitiya zaravayên Kurdi astengeke gıring, gelşa alfabeyên cûre cûre ye. Jı bo serketına van kar û baran, beri her tışti, dıve yek alfabeyek bêt qebûlkırın. Alfabeya Erebi, jı bo bı karanina zımanê Kurdi, alfabeyeke tekuz û bı kêrhati nine. Lê jı bo karanina zımanê Kürdi, alfabeya latini hin baştır, tekuztır û bı kêrhati ye. Bo ve sedemê, lı gor şertên objektif yên iroyin, jı bo helkırına yekitiya zaravayên Kurdi dıvê alfabeyek bet qebûlkırın û xebat lı gor vê alfabeyê bet bernamekırın (programkırın). Zımanzan û pısporen zımanê Kurdi, dıve beri her tışti lı ser vê nuxtê bıgihijın hev û du.
Pırsa duwemin: Di nav zaravayên Kurdi de zaravayeke sereke, dıvê wek bıngeh bêt qebûlkırın û zaravayên din ji wek materyal (malzeme) û xezine jı bo tekuzkırın û xurtkırına zaravayê sereke bête xebıtandın. Bıjartın û qebûlkırına zaravayeke sereke, be gûman lı gor daxwaz û pêşniyarên taybeti yên şexsi û hisi dıvê nehet qebûl kırın. Ger em rewşa Kurdıstanê û nıfus û jiyana gelê Kurd a cıvaki binin ber çavan, wek me di xala çûyi de ji dit, jı 2/3 yi Kurdan bı zaravayê Kurmanci dıpeyivın. Ev rewş dıde xûyakırın ku pıraniya Kurdan zaravayê Kurmanci bıkar tine û jı ber ve sedemê dıvê wek bıngeh zaravayê sereke, zaravayê Kurmanci bête bıjartın û qebûl kırın.
Bıjartın û qebûlkırına alfabeya latini û zaravayê Kurmanci, jı bo heliya yekitiya zaravayên Kurdi, du tıştên gıring û bıngeh in; lê bı serê xwe, jı bo heliye, her tışt nine. Di vi wari de serketın, xebateke bı bername û kollektifi pewist e. Ev xebat, di pêvajoyeke dûr-dırej ya diroki de de bı serkeve. Dıvê em lı vır pırsa xebate û alfabeya latini vekın û lı ser rawestın.
Pırsa Alfabeya Kurdî Zaravayê Kurmanci, jı salen 1932'an vır de, bı alfabeya latini hatiye nıvisin. Pıraniya nıvisan, lı gor alfabeya Hewarê hatiye nıvisandın. Le hin nıviskaran ji hin tipên vê alfabeyê guherandıne û işaretên nû bı ser ve kirine. Lê wek bıngeh alfabeya Hewarê hatiye bı karanin. Alfabeya Hewarê xwedi pergalekê ye û rêzandına tipan naguhıre. Ev esas, di hemû zımanên ku tipên latini bıkar tinin de he ye.
Lı gor alfabeya latini a Hewarê, 31 herfên alfabeya Kurdi heye û pergala wan weha ye:a b c ç d e e f g h i î j k l m n o p q r s ş t u û v w x y z.
Jı van 31 herfan heşt (8) dengdêr in û 23 dengdar in. Jı heşt dengdêran sê (3) dengdêrên kın in û penc (5) dengdêrên dırej in. Dengdêrên kın ev in: e i u Dengdêrên dırej: a ê î o û 23 herfên din ji dengdar in.
Fêdeye ku em jı bo her herfeyekê yek numune lı jêr bınıvısinın: A- av / B- bav / C-cer / Ç- çem / D- dik / E-elb / E- ezıng / F- fınd / G- germ / H-hiv / İ / î- îsot / j-jin / K-ker / L-lev / M- mar / N- nan / O / P- pez / Q- qir / R- re / S- sal / Ș- șûr / T- tari / U / Û / V- vala / W- welat / X- xew / Y- yek / Z- zêr
Li ser fonetika zımanê Kurdi û rastnıvisina zımane me, di roja me ya iroyin de ji hınık gelş û şaşiti hene û van gelşan di wari zımanê nıvisandınê de hin ji têt domandın. Pewist e em bı kurtahi lı ser van pırsan hınık rawestın. Pırsa i û î
Kurdên Kurdıstana Bakûr (K.Tirkîye), ji destpêkê heyani roja iroyin di kovar, pırtuk û rojnaman de di bedela herfa (i) de (ı), û di bedela herfa (î) de ji (i) bı kartinin. Jı ber ku çapxanên Tırkan de peydakırın û bı karanina herfa (î) bı dijwar peyda dıbû; di bedêla wê de karanina herfa (i) hin hesatırin dıbû. Ev, dibe ku di warê tekniki de hesatır be, le tıştek ne rast e. İro pıraniya nıviskar û zımanzanên Kurdıstana Bakûr, herfen (i) û (î) bıkar tinin. Lê di hınık weşanan de bıkaranina herfen (ı) û (i) hin ji dom dike. Ev, di nav xwendevanan de û di nav rastnıvısina zımanê Kurdi de dibe sedemê şaş tegıhıştınê, zedekırına gelşan û hwd. Dıvê di nıvisina Kurdi de herfên (i) û (î) bêt xebıtandın. Belam ku em bıkarıbın pêşi lı şași, zehmet û cefayan bıgrın. Tipa (ı) teni di zımanê Tırki de heye û ev deng jı dengê (i) ya Kürdi cihe ye.
.....
TSK
Hêviya gel, hejmar 16
Compte d'auteur
Compte d'auteur Hêvîya Gel, sal 2, hejmar 16 Gulan / Hezîran, 1988 TSK
Adres: Box 34055 100 26 Stockholm / Sweden
Postgiro Hêviya gel - 149796-5 Stockholm / Sweden
Abone Şartları: Bir yıllık 35 DM. Bir yıllık 120 isveç kıronu.
Författares Bokmaskin Stockholm 1988
h_g_1988_h16.pdf
Visionneuse n'a pas trouvé le document
Revues
