VersionsEfsanevi kürt şairi Evdalê Zeynikê [Türkçe, İstanbul, 2004]
Şairê Kurda yê Efsanevî: Evdalê Zeynikê [Kurdî, İstanbul, 1996]
Efsanevi kürt şairi Evdalê Zeynikê
Ahmet Aras
Evrensel
Ahmet Aras 1944 yılında Erzurum'un Karayazı ilçesinde dünyaya geldi. Atatürk Üniversitesi İşletmecilik Fakültesini bitirdi. 1965-66 yıllarında siyasi nedenlerle Erzurum'da hapis yattı. Siyasi çalışmalarını 1971 yılına kadar TİP içinde yürüttü. Bu dönemde Kürt sorunu üzerine yazıları çeşitli dergilerde yayınlandı. 1971, 12 Mart darbesinden sonra tutuklanmak istenince yurtdışına çıktı. Isveç'e yerleşerek 1978 yılına kadar orada öğretmenlik yaptı. Yurda döndükten sonra, o zaman iş başında bulunan Ecevit hükümeti tarafından pasaportu alınarak yurtdışına çıkışı engellendi. 1980 darbesinden sonra tekrar tutuklandı. Aras, ilk gençlik yıllarından itibaren Kürt folkloru üzerine araştırmalar yaptı. Bu konudaki yazıları değişik dergilerde yer aldı. Kerr û Kulık ve Siyabend û Xece adlı Kürt destanları 1993 yılında yayınlandı. Kerr û Kulık 1995'te İsviçre'de Almanca olarak basıldı. Evdalê Zeynıkê adlı çalışması 1996 yılında Kürtçe olarak yayınlandı. Aras evli ve bir çocuk babasıdır ve Izmir'de yaşamını sürdürmektedir.
Yasaklarla dolu bir halkın edebiyatının ağırlıklı olarak sözlü edebiyat olması kaçınılmazdır. Bu edebiyatın taşıyıcılarının halkın içinden çıkmış, halkın kültürünü özümsemiş ve bununla yoğrulmuş ozanlar olmasından daha doğal bir şey olamaz. Bunun Kürt edebiyatındaki temsilcileri dengbêjler, çirokbêjlerdir. Dengbêjler, büyük söz ustalarıydılar. Kürt halkının acılarını, sevinçlerini kendi sanatkârlıklarının süzgecinden geçirerek ve onları yeniden üreterek sonraki kuşaklara aktardılar. Yaşadıkları dönemin olaylarını destanlaştırarak, kılamlaştırarak geleceğe taşıdılar. Bu dengbêjlerden biri de Evdalê Zeynıkê'dir. Evdalê Zeynıkê 1800'lü yılların başlarında doğmuş, 1913 yılında ölmüştür. Evdal, kendinden önce söylenen destanlara yeni tatlar katmış, onları kendi makamında, kendine özgü bir biçimde yeniden yorumlamıştır. Ayrıca döneminde yaşanan, tanıklık ettiği her olayı kılam biçiminde söyleyerek Kürt edebiyatında ayrı bir yer edinmiştir. Bu özellikleriyle Evdal kendinden sonra gelen dengbêjlere de esin kaynağı olmuştur. Yayınevimiz, Kürt Tarihi ve Kültürü Dizisi kapsamında yayınladığı eserin modern Kürt edebiyatına da esin olması dileğindedir.
ÇEVİRMENİN ÖNSÖZÜ
Tarihi yasaklarla dolu Kürt halkının dilinin ve kültürünün yaşatılıp yeni kuşaklara aktarılmasında sözlü edebiyatın rolü büyüktür. Sözlü edebiyat deyince de kuşkusuz akla öncelikle dengbêjler gelir.
Büyük dengbêj, efsanevi Kürt şairi Evdalê Zeynıkê, Kürt sözlü edebiyatının önemli ustalarından biridir. Yalnız Kürtler arasında değil, bölgede yaşayan tüm halklar arasında efsaneleşen adıyla Evdal, etkisini günümüz dengbêjleri üzerinde hâlâ sürdürüyor. Aradan bunca yıl geçmesine rağmen, Kürt köylerinde, dengbêj divanlarında hâlâ Evdalê Zeynıkê'nin stranları söylenir.
Evdal'ın yaşamı üzerinde çok şey söylenmiş ama çok az şey yazılmıştır. Araştırmacı-Yazar Ahmet Aras elinizdeki kitabında, sözlü anlatımları elekten geçirip derlemiş, yazıya dökmüş ve böylece bir tarihin yitip gitmesinin önüne geçmiştir.
Aras'ın çalışması, 1996 yılının sonlarına doğru Kürtçe olarak Deng Yayınları arasında yayımlanmıştı.
Kitabın Kürtçe basımının Evdal'ın yaşamı üzerindeki giz perdesini kaldırdığı, onu büyük ölçüde gün ışığına çıkardığı açıktır. Ancak Kürtçe okuma yazmanın hâlâ ciddi engellerle karşılaştığı, Kürt okur yazarlarının istenilen düzeyde olmadığı ülkemizde, kitabın Kürtçe basımı da ne yazık ki istenilen etkiyi yaratmadı. Kürtçe basımın redaktörlüğü de tarafımdan yapıldığı için, Evdalê Zeynıkê'yi okumak isteyen ancak Kürtçe bilemedikleri için bu özlemini gideremeyen okurların şikayetini sürekli duyuyordum. Bu çeviri ile bir eksikliğin giderileceği, Türk aydınlarının, Kürtçe okuyamayan kesimlerin de Evdalê Zeynıkê'yi ve dolayısıyla dönemin özelliklerini, daha iyi kavrayabilecekleri kanısındayım. Bu, Kürtlerin ve Kürt kültürünün anlaşılmasına da hizmet edecektir.Evdalê Zeynıkê'nin dengbêjler tarafından söylenen çok sayıda stranı var. Ancak bunlar iyi incelendiğinde, birçoğunun aynı stranın değişik varyantları olduğu görülür. Bazil Nikitin'in Kürtler adlı eserinde, Evdalê Zeynıkê'nin 12 şiirinden söz edilmektedir. Nikitin'in sözünü ettiği 12 şiir bile, Evdal'ın 2 şiirinin değişik varyantlarıdır. Bu varyantların, özellikle kendi orijinal dili ile derlenip araştırmacıların ilgisine sunulması, neredeyse yitip giden sözlü Kürt edebiyatı açısından önemlidir.
Bitirirken çeviriye ilişkin birkaç not düşelim: Kürtçe kişi adları yazılırken, Kürtçe alfabe esas alındı. Kürtçe yer adları için de genellikle aynı ilke uygulandı. Ancak bazı yerleşim yerlerinin Türkçe adları yazıldı. Bu türden kullanımlarda yerleşim yerinin eski adı, parantez içinde belirtildi. Dengbêj, stran, kılam, çirokbêj, bılürvan gibi Kürtçe / Kürtçeye özgü ifadeler aynen korundu.
Fehim Işık
21 Ağustos 2003, İstanbul
Ahmet Aras
Efsanevi kürt şairi Evdalê Zeynikê
Evrensel
Evrensel basım yayın - 270
Kürt tarihi ve kültürü dizisi - 9
Evdalê Zeynikê
Ahmet Aras
Kürtçeden çeviren:
Fehim Işık
Şiirleri türkçeleştiren:
Aydın Hatipoğlu
Doğa basın yayın dağıtım ticaret limited şirketi
Tarlabaşı bulvarı, Kamer hatun mah. Alhatun sk. no: 27
Beyoğlu / Istanbul
Tel: 0212 361 09 07 (pbx)
Faks: 0212 361 09 04
web: www.evrenselbasim.com
e.posta: bilgi@evrenselbasim.com
Kapak resmi:
"Gravürlerle Kürtler", haz. Mehmet Bayrak
Kapak tasarım:
Savaş Çekiç
Türkçe birinci basım
Kasım 2004
Bu kitabın orijinal Kürtçe basımı Evdalê Zeynıkê adıyla
1996 yılında (Deng yayınları, Istanbul) gerçekleştirilmiştir.
Baskı
Ayhan Matbaası
(Yüzyıl mah. MasSit. 5. cad. no: 47 / Bagcılar - 0212.629 01 65)
ISBN 975-6525-91-6
| 
