Hemû Berhem
Ehmedê Xanî
Lîs
Ehmedê Xanî, helbestkarê Kurd, yek ji mezintirîn rewşenbîrên serdema xwe ye, ku bi pênc berhemên xwe yên ku îro tên zanîn, bi taybetî bi mesnewiya xwe, Mem û Zînê ve mohra xwe li wêjeya Kurdî xistiye.
Ehmedê Xanî, di 1651 ’ê de, li gundê Xanê ya li herêma Colemêrgê ji dayîk bûye. Bavê wî Ilyas ji eşîra Xaniyan e, lê diya wî Nûrê nayê zanîn ji kû ye. Binemala wî ji herêma Colemêrgê koç kiriye, çûye li Bazîda Serhedê bi cî bûye, li wê herêmê di medreseye de dersdarî kiriye. Xanî, di çardeh saliya xwe de, dest bi nivîsandina bi zimanê Kurdî kiriye. Ji hemû berhemên wî diyar e di gelek ilmên Îslamî û felsefeye de kesayetiyeke serdest bûye. Di sî û sê saliya xwe de Nûbara Biçûkan nivîsiye, di çil û çar saliya xwe de jî, Mem û Zîn nivîsiye. Wekî din, dîwaneke wî û du berhemên wî yên din ên bi navê Eqîdeya îslamê û Eqîdeya îmanê hene.
Wekî helbestkarekî Kurd, êdî bi her awayî wekî kanona wêjeya Kurdî tê qebûlkirin.
Xanî, di 1707’an de, li Bazîdê koça xwe bar kiriye, gora wî li biniya Kela Îshaq Paşa, li kêleka mizgefta wî ye û ji Kurdan re devereke pîroz e.
| 
