VersionsTürkiye'de Siyasal Partiler - I [Türkçe, İstanbul, 1984]
Türkiye'de Siyasal Partiler - II [Türkçe, İstanbul, 1986]
Türkiye'de Siyasal Partiler - III [Türkçe, İstanbul, 1989]
Türkiye'de Siyasal Partiler - II
Tarık Zafer Tunaya
Hürriyet Vakfı
“Siyasal partiler tarihi, bir ülkenin iktidarlarının, muhalefetlerinin, hürriyetlerinin, kısaca uygarlığının tarihidir. Siyasal parti, yapısal bakımdan diğer kurum ve kuruluşlardan ayrılır. Örgütlenmesi, disiplini, üyeleri, seçmenler ve seçtirdiği kişiler üzerindeki etkisi, gücünü halktan almış olması, siyasal anlaşmazlıklarda, yine halkı en yüksek hakem olarak benimsemesi bu farklılığın başlıca nedenlerini oluşturur. Bu bakımdan, siyasal partiler, kişilerin ve toplumların en gizli yanlarına kadar gider. Onların güçlerini ve güçsüzlüklerini oluşturan 'malzemeleri', duyguları, fikirleri, tutkuları, çıkarları, gelenek ve töreleri, geçmişe bağlılık ve geleceğe olan özlemlerini bir araya getirip eylemİeştirir. Siyasal partilerin kullandığı bu olağanüstü 'harç', yapılarının ideolojik niteliğini de saptar. Parti, bütün bu malzemeyi sıraya koyar, siyasal hayatı tümüyle kapsar; etkilenir ve etkiler...”
... diyen Prof.Tank Zafer Tunaya, ikinci cildini sunduğumuz bu geniş kapsamlı incelemede, yakın tarihimizin Mütareke Dönemi'nin siyasal yapısını ve örgütlenmesini nesnel bir bakış açısından değerlendirerek ortaya koyuyor.
Tümü 6 ciltte (İkinci Meşrutiyet Dönemi / Mütareke Dönemi / İttihat ve Terakki / Müdafaa-i Hukk Dönemi / Cumhuriyet Rejimi I, 1923-1960 / Cumhuriyet Rejimi II, 1960-1980) tamamlanacak Siyasal Partiler Tarihi, sunduğu belgelerle 20.Yüzyıl Türk Siyasal hayatını incelemek isteyenlerin vazgeçemeyecekleri bir başvuru kitabı niteliğini taşıyor. İçindekiler
Önsöz / XVII
Kısaltmalar / XXIV
Giriş
Mütareke Ortamı (1918 - 1922)
A — Ortamın Özellikleri / 3
1. Son’un Başlangıcı / 3
2. Mütareke Döneminde Osmanlı Devleti ve Anayasal Sorunları / 7
3. Son Osmanlı Parlamentosu ve Ötesi / 13
4. Malta Dosyası / 21
5. İstanbul Hükümeti ve İdeolojisi / 26
6. Türkiye’de Türklere Karşı Açılan Kampanya / 31
7. Mütareke Döneminin Siyasal Partileri ve Cemiyetleri / 34
B — Mütareke Dönemine İlişkin Belgeler / 37
1918
I
Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyeti (Son Kongre ve Dönüşüm) / 51
1. Son Kongre (1-5 Ekim 1918) / 51
2. Fesih ve Sonrası / 52
B — İttihat ve Terakki Cemiyeti’ne İlişkin Belgeler / 55
II
Osmanlı Hürriyetperver Avam Fırkası / 71
A — Mütareke Ortamı İçinde / 71
1. Fırka'nın Kuruluşu / 71
2. Fırka’mn Örgütlenme ve Çalışmaları / 72
3. Fırka’nın Sonu / 74
B — Osmanli Hürriyetperver Avam Fırkası’na İlişkin Belgeler / 75
III
Radikal Avam Fırkası / 85
A — Mütareke Ortamı İçinde / 85
B — Radikal Avam Fırkası’na İlişkin Belgeler / 86
IV
Selâmet-i Amme Heyeti / 89
A — Mütareke Ortamı İçinde / 89
1. Kuruluş ve İdeoloji Sorunları / 89
2. Heyet’in Sonu / 90
B — Selâmet-i Amme Heyeti’ne İlişkin Belgeler / 91
V
Teceddüt Fırkası / 92
A — Mütareke Ortamı İçinde / 93
1. Kuruluş Sorunları / 93
2. İttihat ve Terakki’nin Mirası ve Malvarlığı / 94
3. Örgütlenme ve Çalışmalar / 96
4. Parlamento İçinde / 98
5. İçyapı Üzerine / 100
6. Fırka’nm Sonu / 101
B — Teceddüt Fırkası’na İlişkin Belgeler / 103
VI
OsmanlI Sulh ve Selâmet Cemiyeti / 138
A — Mütareke Ortamı İçinde / 139
1. Cemiyet’in Kuruluşu ve İdeolojisi / 139
2. Cemiyet’in Çalışmaları ve Sonu / 140
B — Osmanlı Sulh ve Selâmet Cemiyeti’ne İlişkin Belgeler / 141
VII
Millî Türk Cemiyeti / 144
A — Mütareke Ortamı İçinde / 144
B — Millî Türk Cemiyeti’ne İlişkin Belgeler / 146
VIII
Millî Kongre / 150
A — Mütareke Ortamı İçinde / 150
1. Kuruluş Sorunları / 150
2. Örgütlenme ve Çalışmalar / 151
3. Milli Kongre’nin Sonu / 154
B — Millî Kongre’ye İlişkin Belgeler / 155
IX
Ahali İktisat Fırkası / 161
A — Mütareke Ortamı İçinde / 161
1. Kuruluş ve örgütlenme Sorunları / 161
2. Fırka’nın Sonu / 162
B — Ahali İktisat Fırkası’na İlişkin Belgeler / 163
X
Selâmet-i Osmaniye Fırkası / 183
A — Mütareke Ortamı İçinde / 183
B — Selâmet-i Osmaniye Fırkası'na İlişkin Belgeler / 184
XI
Kürdistan Teali Cemiyeti / 186
A — Mütareke Ortamı İçinde / 187
1. Petrolle Bütünleşme / 187
2. Kuruluş Sorunları / 188
3. İstanbul’daki Çalışmalar ve İlişkiler / 191
4. Şerif Paşa ve Cemiyet / 195
5. İngiliz Politikası İçinde Cemiyet / 197
6. Müdafaa-i Hukuk Hareketi ve Cemiyet / 199
7. Cemiyetin Sonu / 203
B — Kürdistan Teali Cemiyeti'ne İlişkin Belgeler / 205
XII
Sosyal Demokrat Fırkası / 230
A — Mütareke Ortamı İçinde / 230
1. Kuruluş ve örgütlenme Sorunları / 230
2. Fırka'nın Sonu / 231
B — Sosyal Demokrat Fırkası’na İlişkin Belgeler / 232
1919
XIII
Sulh ve Selamet-i Osmaniye Fırkası / 237
A — Mütareke Ortamı İçinde / 237
1. İkili Birleşme ve Kuruluş / 237
2. örgütlenme ve Çalışmalar / 238
3. Şura-yı Saltanat ve ötesi / 240
4. Fırkanın Sonu / 241
B — Sulh ve Selâmet-i Osmaniye Fırkası’na İlişkin Belgeler / 242
XIV
Wilson Prensipleri Cemiyeti / 245
A — Mütareke Ortamı İçinde / 245
1. Kuruluş ve Kurtuluş Sorunları / 245
2. Çalışma ve Örgütlenme / 247
3. Cemiyet’in Sonu / 247
B — Wilson Prensipleri Cemiyeti’ne İlişkin Belgeler / 249
XV
Hürriyet ve İtilâf Fırkası / 264
A — Mütareke Ortamı İçinde / 264
1. Yeniden Doğuş Girişimleri / 264
2. Örgütlenme Sorunları / 266
3. İçyapı Bunalımları ve Hizipleşmeler / 267
4. Fırka ve Basın / 277
5. Hürriyet ve İtilâf Fırkası, Seçimler, Parlâmento ve Şura-yı Saltanat’lar / 278
6. Hürriyet ve İtilâf ve Hükümetler / 279
7. Hürriyet ve İtilâf ve Müdafaa-i Hukuk / 286
8. Kaçış Bozgunu ve Fırka’nın Sonu / 305
B — Hürriyet ve İtilâf Fırkası’na İlişkin Belgeler / 307
XVI
Osmanlı Mesai Fırkası / 330
A — Mütareke Ortamı İçinde / 330
B — Osmanlı Mesai Fırkası'na İlişkin Belgeler / 331
XVII
Nigehban Cemiyet-i Askeriyesi / 337
A — Mütareke Ortamı İçinde / 338
1. Kuruluş ve İdeoloji Sorunları / 338
2. Yapı Sorunları / 338
3. Yabancı Tepkiler / 339
4. Sözde Bir Kongre / 341
5. Nigehban’cılar ve Müdafaa-i Hukuk / 342
6. Nigehban’ın Sonu ve Kızılhançer’ciler / 342
B — Nigehban Cemiyet-i Askeriyesi'ne İlişkin Belgeler / 346
XVIII
Trabzon ve Havalisi Adem-i Merkeziyet Cemiyeti / 359
A — Mütareke Ortamı İçinde / 359
1. Örgütlenme ve Eylem Sorunları / 359
2. Cemiyet’in Sonu / 360
B — Trabzon ve Havalisi Adem-i Merkeziyet Cemiyeti’ne İlişkin Belgeler / 361
XIX
Osmanlı Çiftçiler Derneği / 364
A — Mütareke Ortamı İçinde / 364
1. Cemiyet’ten Fırka’ya / 364
2. örgütlenme ve Çalışma Sorunları / 365
3. Derneğin Sonu / 366
B — OsmanlI Çiftçiler Derneği’ne İlişkin Belgeler / 367
XX
Mağdurln-l Siyasiye Teavtln Cemiyeti / 374
A — Mütareke Ortamı İçinde / 374
B — Mağdurin-i Siyasiye Teavün Cemiyeti’ne İlişkin Belgeler / 376
XXI
Teâli-i İslâm Cemiyeti (Eski Cemiyet-i Müderrisin) / 382
A — Mütareke Ortamı İçinde / 382
1. Kuruluş Sorunları / 382
2. Örgütlenme ve Çalışma Sorunları / 383
B — Teâli-i İslâm Cemiyeti’ne İlişkin Belgeler / 386
XXII
Türkiye Sosyalist Fırkası / 398
A — Mütareke Ortamı İçinde / 399
1. İstanbul’da İşçi Örgütleri ve Eylemleri / 399
2. Türkiye Sosyalist Fırkası’nın Yeniden Kuruluşu / 401
3. Program ve İdeoloji Sorunları / 402
4. Örgütlenme Sorunları / 404
5. Çalışma Sorunları / 404
6. Siyasal Hayat ve 1919 Genel Seçimi / 408
7. Anadolu ve T.S.F. / 409
8. T.S.F’na Karşı Engellemeler / 409
9. Fırka’nın Sonu / 410
B — Türkiye Sosyalist Fırkası’na İlişkin Belgeler / 412
XXIII
Vahdet-i Milliye Heyeti (Ahmet Rıza Bey ve Arkadaşları) / 437
A — Mütareke Ortamı İçinde / 437
1. Ahmet Rıza Bey'in Karizmatik Kişiliği / 437
2. Vahdet-i Milliye Heyeti / 439
3. İki “Tarafla Diyaloglar / 441
4. Heyet’in Sonu / 444
B — Vahdet-i Milliye Heyeti'ne İlişkin Belgeler / 446
XXIV
Türkiye’de Arnavut Teavün Cemiyeti (Komitet İkolon Ne Turqi) / 452
A — Mütareke Ortamı İçinde / 452
B — Arnavut Kulübüne İlişkin Belgeler / 454
XXV
Lâz Tekâmül-i Milli Cemiyeti / 456
A — Mütareke Ortamı içinde / 456
B — Lâz Tekâmül-i Millî Cemiyeti’ne İlişkin Belgeler / 457
XXVI
Milli Ahrar Fırkası / 460
A — Mütareke Ortamı İçinde / 460
1. Kuruluş ve örgütlenme / 460
2. Fırka’nm Çalışmaları / 461
3. Fırka’nın Sonu / 462
B — Millî Ahrar Fırkası’na İlişkin Belgeler / 464
XXVII
İngiliz Muhipler Cemiyeti (The Friends of England Association) / 472
A — Mütareke Ortamı İçinde / 473
1. Kuruluş ve İdeoloji Sorunları / 473
2. İç Yapı Sorunları / 477
3. Cemiyet’in Eylemleri / 481
4. Muhipler ve Müdafaa-i Hukuk / 481
B — İngiliz Muhipler Cemiyeti’ne İlişkin Belgeler / 484
XXVIII
Türkiye İşçi ve Çiftçi Sosyalist Fırkası / 493
A — Mütareke Ortamı İçinde / 493
1. Kuruluş Sorunları / 493
2. Kuruluş ve İdeoloji Sorunları / 494
3. Eylem Sorunları / 495
B — Türkiye İşçi ve Çiftçi Sosyalist Fırkası’na İlişkin Belgeler / 500
XXIX
Türk Teali Cemiyeti / 512
A — Mütareke Ortamı İçinde / 512
B — Türk Teali Cemiyeti'ne İlişkin Belge / 513
XXX
Osmanlı Musevileri İntihap Cemiyeti / 514
A — Mütareke Ortamı İçinde / 514
B — Osmanlı Müsevileri İntihap Cemiyeti’ne İlişkin Belge / 516
XXXI
OsmanlI İlâ-yı Vatan Cemiyeti / 518
A — Mütareke Ortamı İçinde / 519
Örgütlenme ve Eylem Sorunları / 520
Cemiyet'in Sonu / 523
B — Osmanlı İlâ-yı Vatan Cemiyetine İlişkin Belgeler / 524
XXXII
Millî Türk Fırkası / 531
A — Mütareke Ortamı İçinde / 631
1. Kuruluş ve İdeoloji Sorunları / 531
2. Müdafaa-i Hukuk’la İlişki / 532
3. Fırka’nın Sonu / 533
B — Millî Türk Fırkası’na İlişkin Belgeler / 535
XXXIII
Türk - Fransız Muhipleri Cemiyeti / 536
A — Mütareke Ortamı İçinde / 536
1. Sorunun “Evveliyatı” / 536
2. Türk - Fransız Muhipleri Cemiyeti / 537
B — Türk - Fransız Muhipleri Cemiyeti’ne İlişkin Belge / 538
1920
XXXIV
Makedonyalılar Cemiyeti / 543
A — Mütareke Ortamı İçinde / 543
Cemiyet'in Gelişmeleri ve Sonu / 543
B — Makedonyalılar Cemiyeti'ne İlişkin Belge / 545
XXXV
Piyerloti Cemiyeti / 547
A — Mütareke Ortamı İçinde / 548
1. Kuruluş Sorunları: “Ezmek Yenmek Değildir” / 549
2. Cemiyet'in Sonu / 552
B — Piyer Loti Cemiyeti’ne İlişkin Belgeler / 553
XXXVI
Hukuk-ı Osmanı Nigehban Cemiyeti / 558
A — Mütareke Ortamı İçinde Cemiyet / 558
B — Hukuk-ı Osmani Nigehban Cemiyeti’ne İlişkin Belge / 559
XXXVII
Müsalemet İttifakı (Ve Lûtfi Fikri Bey) / 561
A — Mütareke Ortamı İçinde / 561
1. Kuruluş Sorunları / 561
2. Amaç ve Yapı Sorunları / 563
3. Lûtfi Fikri Bey ve Ankara / 564
4. İttlfak’m Sonu / 566
B — Müsalemet İttifakı’na İlişkin Belgeler / 568
XXXVIII
Amele Fırkası / 572
A — Mütareke Ortamı İçinde / 572
B — Amele Fırkası’na İlişkin Belgeler / 573
XXXIX
Tarikat-ı Salâhiye Cemiyeti (ve Distolcular) / 576
A — Mütareke Ortamı İçinde / 576
1. Kuruluş Sorunları / 576
2. Örgütlenme ve İçyapı Sorunları / 577
3. Eylemler ve Sorunlar / 579
4. Cumhuriyet Rejimi İçindeki Uzantı / 581
5. Cemiyet’in Sonu / 583
B — Tarikat-ı Salâhiye Cemiyeti’ne İlişkin Belgeler / 585
XL
Türkiye Zürra Fırkası / 594
A — Mütareke Ortamı İçinde / 594
B — Türkiye Zürra Fırkasına İlişkin Belgeler / 595
1921
XLI
İnkişaf-ı İçtimaî Cemiyeti / 603
A — Mütareke Ortamı İçinde / 603
B — İnkişaf-ı İçtimaî Cemiyeti’ne İlişkin Belgeler / 604
XLII
Şark-ı Karib Çerkesleri Temin-i Hukuk Cemiyeti / 606
A — Mütareke Ortamı İçinde / 606
1. Kuruluş ve İdeoloji Sorunları / 607
2. Cemiyet’in Sonu / 609
B — Çerkeş Cemiyetlerine İlişkin Belgeler / 610
XLIII
Cemiyet-i Akvam’a Müzaharet Cemiyeti / 625
A — Mütareke Ortamı İçinde / 625
1. Kuruluş Sorunları / 625
2. Çalışma Sorunları / 626
B — Cemiyet-i Akvam'a Müzaharet Cemiyeti’ne İlişkin Belgeler / 627
XLIV
Müstakil Sosyalist Fırkası / 636
A — Mütareke Ortamı İçinde / 636
B — Müstakil Sosyalist Fırkası’na İlişkin Belge / 637
Bu Cildin Hazırlanmasında Yardımcı Olanlar / 641
Kaynakça, Listeler ve Dizinler
Kaynakça
Kaynakça / 643
Listeler
I Kitapta Yer Alan Partiler ve Kuruluşların Zamansal Tablosu / 653
II Kitapta Yer Alan Belgelerin Listesi / 655
Dizinler
I Genel Dizin / 662
II Kişi Adları Dizini / 676
ÖNSÖZ
Bir ülkenin insanları zaman zaman yakın tarihin aralanmış kapılarını zorlamalı. Çünkü orada öğrenecek çok şey vardır. Alınacak bir hayli ders vardır. Ben de bunu yapıyorum. Mütareke döneminin kapısını daha fazla itiyorum. Ardına kadar açabileceğimden emin değilim.
Adını Mondros Mütarekesi'nden (bırakışmasından) alan bu dört yıllık dönem (1918-1922) Sonun fırtınaları ve anaforları içinde oluşan bir başlangıçtır. Kuşkusuz yeni bir şey değildir bu. Tarihte rastlanılır bir olgudur. Ama yakın tarihimizde ilktir ve biz onu hâlâ keşfetmiş değiliz.
Birinci cildin başlangıcında şöyle demiştim: «Siyasal doğa örtüsünün birimleri toplumsal atılımların hızını ve yaratıcılığını taşımaktadır (s. 15) Sanırım bu sav Mütareke dönemi için özellikle geçerlidir.
Şimdi mikroskopunuzu 1918’in Ekim sonuna yaklaştırınız. Perişan bir tablo seyredeceksiniz. "Harb-i Umumiden yenik çıkmış Osmanlı ülkesi siyasal ve sosyal bir yıkıntı halinde. İkinci "Meşrutiyet" dediğimiz o ünlü siyaset laboratuvarında her şey yüzüstü ve karmaşa içinde. Herşey paramparça. İnsanlar ıztırabın ve şaşkınlığın ezikliğini yaşamakta. Bir şeyler yok olmakta, ölmekte. Galiplerin verecekleri cezanın ölüm olduğuna inanmışlar. Onu ömür boyu hapse çevirmek en büyük umutları.
Akbabalar yaralı vücuda saldıracaklar. Akbabaların ne istedikleri belli.
Pâyıtaht İstanbul üzerindeki siyasal tabiat örtüsünü kaldırınız. Vığıl vığıl, yeraltı ve yerüstü çatışmalar, siyasal kan dâvaları gözlemciyi şaşırtacak bir hareketlilik içinde ortaya çıkar. "Asırlık meseleler" yakalanamayacak bir "süratle" yer değiştirmekte, her an bozulan dengeler birbirini izlemekte.
Bu bakımdan Mütereke insanı araştırıcı olmak zorundadır. Yaratıcı olmak için gerekli malzemeleri yaşadığı dönem bol bol sağlar.
Klâsik Mütareke adamı bu başdörıdürücü oluşlar karşısında ne yapar. Sorunlara çözüm aramaz. Geçmiş olayların sorumlusunu arar. Değişen bir dünya içinde onun gözü gelecekte değil, geçmiştedir. Cezalandırılacak, gerekirse hapsedilecek, hatta idam edilecek insan avı çok çabuk İttihatçı ve giderek Müda-faa-i Hukukçu avına dönüşecektir. Sanki geçmişin intikamı alınmakla gelecek "inşa” edilecekmiş gibi Mütareke hayatının şaşırtıcılığı da buradadır.
Bu ortamın göze batıcı özelliği "fiilî” bir çoğulculuktur. Yalnız "fiili” değil, anarşik bir çoğulculuk. Herşey birbirinden kopmuş, öğeler birbirinden ayrılmış tek başlarına kendi çevrelerinde dönmektedirler, yalnız kalabalıklardır bunlar Mütareke İstanbul’unda birkaç tip insan vardır.
Birinci tip, büyük çözülmenin rüzgârından bir zafer havası çıkaran yabancılar ve onlarla işbirliği eden azınlıklardır. Bunlar arasında kendilerini öyle kabul edenler de vardır. Yabancılar büyük kentin yaşamına egemendirler. Askerlere evlerin bir iki odası ayrılacak, "umumi vasıtalarda” bedava gidip gelecekler, subayları OsmarUı Hükümeti hesabına Pera Palas gibi otellerde kalacaklardır.
.....
Giriş
Mütareke Ortamı (1918-1922)
İkinci Meşrutiyetin ne kadar devam ettiği tartışmalara neden olan bir konudur. Kimi yazarlar Saltanatın kaldırılışına değin —1908'de başlayan bu dönemin— devam ettiğini savunurlar. Ancak bu dönemin açıklanmakta olan özelliklerinden dolayı ayrı bir kategoride incelenmesi gerekmektedir.
A. Ortamın Özellikleri
1. Son’un Başlangıcı
İki “dünya" ve İki "taraf"
Adını Mondros (ya da Mudros) Bırakışma Belgesinden alan bu dönem, ‘‘Mütarekenâme’'nin imza tarihinden (30 Ekim 1918), Osmanlı saltanatının kaldırılmasına değin (1-2 Kasım 1922) dört bunalım yılını kapsamıştır. Biten bir imparatorlukla, doğan yeni ve milli bir devlet arasında, yakın tarihimizin en ilginç oluşları ve olguları görülür. Türk yakın tarihinin bu ilginç manzarası dünyanın içine girdiği yeni bir çağın koşulları içinde ayrı boyutlar kazanmıştır. Birinci Dünya Savaşı sonunda, iki büyük ideolojik blok kurulmuştur. 1917 Ekim İhtilalinin bunalımları içinde, Çarlık Rusya tarihten silinmiş, yerini Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği'ne bırakmıştır. Bu rejim Doğu’yu temsil etmektedir.
Marksist-Leninist yeni bir dünya karşısında Batı’yı ve Batı uygarlığını temsil ettiklerini savaş galipleri kendiliklerinden öne sürmektedirler. Mağluplar ise, sanki o zamanın Üçüncü Dünya’sı olmuşlardır.
Türklerin içinde bulundukları tablo, bu iki blok arasında ele alınmalıdır.
Bir yanda, Osmanlı İmparatorluğundan kalan ne varsa, İstanbul Hükümeti olarak saklı tutulmak ve devam ettirilmek istenmiştir. İstanbul Hükümeti, Sevres (Sevr) diktacıları olan galip devletlerin çizdikleri ülke sınırları içinde, elde edebileceği değişikliklerle ...
Tarık Zafer Tunaya
Türkiye'de Siyasal Partiler - II
Hürriyet Vakfı
Hürriyet Vakfı Yayınları
Türkiye'de Siyasal Partiler
Cilt: II, Mütareke Dönemi (1918-1922)
Tarık Zafer Tunaya
Genişletilmiş İkinci Baskı
Yayın Kurulu:
Doç. Dr. Ayda Arel
Orhan Birgit
Ferit Edgü
Arslan Kaynardağ
Prof. Dr. Şerif Mardin
Prof. Dr. Tahsin Yücel
Doğan Hızlan (Sekreterya)
Basım Sorumlusu:
Adnan Özyalçıner
Sennur Sezer
Kapak ve Sayfa Düzeni:
Aydın Erkmen
Dizgi / Baskı:
Kent Basımevi, 528 08 15
© Hürriyet Vakfı Yayınları
1. Baskı: Kasım 1986
5.000 adet
| 
