|
QÊ MA’Z ÊST?
Raştê ınna pers ma xû’ra perse gê. Ek zıvon ma est, hûner o kûltîr ma, tarîx ma est o ma vînbîayê ûca yo pırsgrek esta. Nîo ma hê wûahar xûı nıvîcîên, nîo tarîx ho wûahar ma nıvîcîên. Bersıvê (cevap) ın person yo xûlomkerdış ( özelestiri) tıor xûı ona. Ma rûecok destpê ke kovarê Ma’z êst ma ınna xûilomkerdış’ra vîerna o xetê xûı qabûl ke. Ma zıon rahar (yol) ma dıerg, tıelıyın, ziehmet pırrû. Lîa zazakî wûeşa, şîrîena, ha vendenna mad “hevar, hevar, ez ho sekratıd, qıîc mı hê ça”.
Ma ınnı vêng zazakî, qêrîyê zıwon xû grot ke xû pıston. Rî êrdona sobnîa zivonî’z êst hê pacîên, hê qıdîên. Lîa Zazakî ha helîena. Ma wûazên pîerê qîrargrotışon ( karar alıcılar) derheqî zazakî’d pergrotıs pozîtif ( pozitif ayrim) gê vıraz.
Lîa ma gê sebıkıre?
Qıalkerdış, nıştîş o wûendîş, destêg xebaton akademîk dayîş gûrewok nîeb nıben. Derheeq hûner, edebîyat, tiyaêtro senêt gê xebat bıerzîb. Kıombîayış o dest dayîs yobîn çînîeb ma tê monên. Inni pîerê zıvononîr onaw. Êra gê ma’d letekerdış siyasêt, politika, fıkîr gê çînnîb. Ma zerkoton Ma’z êst ınna raştê gûere rahar zazakî serra şayîş xûîr kıerd şîar.
Qê Ma’z êst?
Semêd sıbêya Ma’z êst
Qê Ma’z êst?
Semêd zıvon xûı Ma’z êst.
Qê Ma’z êst?
Vêrê sekrat gon ma meşîer, êra Ma’z êst.
Abdullah Çelik
Felsefe çınêw?
Êsîl xûı yo persê zûarzûarona ma hê tîeverra. Vêrê person kadîmon felsefî, ma vatê felsefî ma pê termînoloji bersıv ( cevap) bıde. Felsefe pê zıwon Grek ( yunan) “philosophia” von. “Phila” heskerdış “Sophia” zonayê ( bilgi) yen fehmkerdış. Ew wûêxt heskerdîşzonayî’ r felsefe, ew’ık gêren cı yîrî’z von Feylozof. Destpêkedis Felsefîr yo tarix sînîe ma nışkên vace, ma nışkên çoyî’z ramûejn! Qê? Ma vacek eya persa vîrîênvîrenon kom persa ço nîozon. Êra ma’z pîerınık sînîe qabûl kerd oqêde ma qabûlkên. Bad hot merdımon zonayona o feylosofon tabîat o Sokrates’ra destpekên.
Ma pê çend wûexton felsefî’ra destpebıkir.
Felsefê asîrvîrîên (ilkçağ).
Innı sêmêd felsefê bînatê vêrê İsê( İ.Ö.) 4000 o bad İsê( İ.S.) 5 esîr bîar zûwon , êra yen vatış. In tarîx yen 4 letekerdış.
1. Pre-Sokratik tarîx. Filosof ın wúêxt Empadokles, Elealı Zeno, Parmenides, Öklid,. Çiko sera vınert “wûext” “şexs” “ xû”, ın vaton sera vınert o persê. Honê matematik’z ın wûextı’d hol xebetno o sera xeftîê.
2. Êsîr Felsefê Klasîk: Tarîx felsefe’d hîrî (üç) zonayê gêrd vîerên, êrı’z zonayê o nıştîş yîn derson felsefîd êsas gîrîen, hîrî zonayon “cûyayîş, metafizîk, dewlet çınêya yî persê. Sokrates, Platon o Aristoteles ın wûextı’d cûyê.
3. Êsîr Helenî: Wûêxt vêrê Îsê 322 o hetta bîayîs Îsê. In wûêxt feylosofîd kêf grotış o hewûê qêde vîrîenû. Honê ın wûextı’d feylosofê Epîkûr hedonismê gon do. Hedonismê gûerê kêf grotış o hewûê çîko hîna mûhîim. Pîerê çîyon çîko nêsên letelete pîerê çîyono. In vatê êsîr 20 honzarıd epistemoloji fîzîk ser tesîr kerd o monen vatê atom.
4. Wûêxt Roma: ın wûêxt bîayîş Îsê’ra hetta êsîr poncın (5) devom ken.
Nazim Doğan
.....
| 
