Türkiye İnsan Hakları Raporu 2001

Türkiye İnsan Hakları Raporu 1999 [Türkçe, Ankara, 2002]

Türkiye İnsan Hakları Raporu 2000 [Türkçe, Ankara, 2003]

Türkiye İnsan Hakları Raporu 2001 [Türkçe, Ankara, 2002]

Türkiye İnsan Hakları Raporu 2002 [Türkçe, Ankara, 2003]

Türkiye İnsan Hakları Raporu 2003 [Türkçe, Ankara, 2004]

Türkiye İnsan Hakları Raporu 2004 [Türkçe, Ankara, 2005]

Türkiye İnsan Hakları Raporu 2005 [Türkçe, Ankara, 2006]

Türkiye İnsan Hakları Raporu 2006 [Türkçe, Ankara, 2007]

Türkiye İnsan Hakları Raporu 2007 [Türkçe, Ankara, 2008]

Türkiye İnsan Hakları Raporu 2008 [Türkçe, Ankara, 2009]

Türkiye İnsan Hakları Raporu 2001

Vakfımızın Dokümantasyon Merkezi tarafından 2001 yılı insan hakları raporunda aktarılan olaylar ve derlenen bilgiler, insan haklarının genel durumunu, ihlallerin yaşandığı sorun alanlarını ve ihlale muhatap olanları açıkça göstermektedir. Zaten 2001 yılında yaşadığımız olayların büyüklüğü ve derinliği de insan hakları sorununu insanlarımızın günlük yaşamlarında da kolayca kavranabilir kılmıştır. Dokümantasyon merkezinin belgelediği olaylar ışığında global bir Türkiye değerlendirmesi aşağıda yapılmıştır. AB ile ilişkilerin ve ABD’de gerçekleşen 11 Eylül saldırısının, Afganistan müdahalesinin ülkemizdeki etkilerine de bu değerlendirme içinde yer verilmiştir.

Ekonomik Kriz
2000 yılından devir alınan ve 2001 yılında şiddetli bir biçimde yaşanan ekonomik kriz, ekonomik ve sosyal haklar alanındaki vahim durumu daha da ağırlaştırdı. MGK’nın tam desteğini alarak hükümetler tarafından uluslararası finans kuruluşlarının talepleri doğrultusunda uygulanan ekonomik, siyasi ve askeri programların ekonomik bedeli yeni düzenlemelerle yoksul ve çalışan kesimlere  ödetildi.

MGK’nın Şubat ayı toplantısında Cumhurbaşkanı ile Hükümet temsilcileri arasında yaşanan kavga, ülke ekonomisini iflas ettiren gelişmelere ilişkin bazı işaretleri veriyordu. IMF ile ortaklaşa kabul edilen ekonomik programın değişmesi gerektiği açıklandı. Dünya Bankasının üst düzey bürokratlarından biri olan Kemal Derviş ekonomiden sorumlu devlet bakanı olarak ekonomiyi kurtarmaya memur edildi. Yeni ekonomik programa uygun olarak doların serbest bırakılması, ve yüzde yüz bir değer artışı olması, kamu harcamalarının kısılması, orta ölçekli üretim alanları ile tarım ve hayvancılığa yönelik desteklerin kaldırılması, doğal gaz, elektrik, ilaç, sağlık, eğitim, ulaşım hizmetleri ve gıda maddeleri fiatlarına sürekli zam yapılması pahalılığı, işsizliği ve piyasalarda durgunluğu beraberinde getirdi...

Yavuz ÖNEN
Başkan
TİHV

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ / 1-10

1. GİRİŞ / 13-36
1.1. Ekonomik Kriz ve Yolsuzlukla Mücadele / 15
1.2. AB’ye Katılım Ortaklığı ve Ulusal Program / 16
1.3. Susurluk Skandalı / 21
1.4. “28 Şubat Süreci” Kamu Hayatında Milli Güvenlik Kurulu / 28
1.5. İnsan Hakları Konusunda Resmi Giriflimler / 30
1.6. İnsan Hakları ve Uluslararası İlişkiler / 33

2. KÜRT SORUNU ve OLAĞANÜSTÜ HAL UYGULAMALARI / 39-64
2.1. Olağanüstü Hal Uygulamaları / 47
2.2. Kürt Sorunu ve PKK / 56

3. YAŞAM HAKKI / 67-125
3.1. Ölüm Cezası / 71
3.2. Yargısız İnfazlar / 78
3.3. Faili Meçhul Cinayetler / 95
3.4. Kara Mayınları / 98
3.5. Silahlı Örgütler ve Yaşam Hakkı / 102
3.6. Sivil Çatışmalar / 115
3.7. Siyasi Cinayet Davaları / 122

4. İLTİCA HAKKI ve MÜLTECİLERİN DURUMU / 129-139
4.1. Sorunun Kapsamı / 129
4.2. Göçmen ve Sığınmacıların Yaşam Hakkı / 133
4.3. Afganistanlı Mülteciler / 134
4.4. Anlaşmalar ve Önlemler / 137

5. ZORUNLU GÖÇ / 143-158
5.1. Yerleşime Açılan Alanlar / 144
5.2. Geri Dönüşlere Yönelik Engellemeler / 145
5.3. Boşalan Köyler / 149
5.4. Köykent Projesi / 152
5.5. Sivil Girişimler / 154

6. KİŞİ GÜVENLİĞİ HAKKI / 161-276
6.1. Kaybedilenler / 166
6.2. İşkence ve Kötü Muamele / 177
6.3. Gözaltında Ölüm Olayları / 226
6.4. Ceza ve Tutukevlerinde İnsan Hakları / 240

7. AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ KARARLARI / 279-296

8. DÜŞÜNCE ÖZGÜRLÜĞÜ / 299-357
8.1. İfade Özgürlüğü / 304
8.2. İletişim Özgürlüğü / 338

9. TOPLANTI ve GÖSTERİ ÖZGÜRLÜĞÜ / 361-370

10. ÖRGÜTLENME ÖZGÜRLÜĞÜ / 373-395

11. İNSAN HAKLARI SAVUNUCULARINA BASKILAR / 399-408

12. EKLER / 411-438

Ek : 1 Genelkurmay Başkanlığı’nın 7 Aralık 2000 Tarihli Açıklaması / 411
Ek : 2 Anayasa Değişiklikleri /413
Ek : 3 Birleşmiş Milletler Yargısız İnfaz ve Keyfi İnfazlar Özel Raportörü Türkiye Raporu - 18 Aralık 2001 / 416
Ek : 4/1 F Tipi Cezaevleri, Açlık Grevleri ve 19 Aralık Operasyonu / 418
Ek : 4/2 Hapishane Operasyonu ve Medya / 427
Ek : 5 TTB Onur Kurulu’nun Savunmaları / 433

2001 YILINDA TÜRKİYE’DE İNSAN HAKLARI ARKA PLAN

2001 yılında, TİHV Dokümantasyon Merkezi tarafından belirlenebildiği kadarıyla en az 33 kişi yargısız infaz olaylarında öldürüldü; 2 kişi kaybedildi; işkence görenlerden 643 kişi bu konuda bildirimde bulundu ve en az 8 kişi gözaltında, en az 49 kişi ceza ve tutukevlerinde öldü. Öldürme, işkence ya da kötü muamele olguları nedeniyle suçlanan kolluk görevlilerinin cezaî ve idarî muafiyeti sürdü. Yargısız infaz, işkence sonucu öldürme ve işkence ya da kötü muamele nedeniyle suçlanan görevlilerden çok azı yargı önüne çıkarılabildi. Yargısız infazla suçlanan kolluk görevlileri, “delil yetersizliği” gerekçesiyle ya beraat etti ya da önemsiz cezalara çarptırıldı. İşkence ve kötü muamele gerekçesiyle yargılanan 148 kolluk görevlisinden yalnızca 9’u için hapis cezası verildiyse de, bu cezalar genellikle paraya çevrilerek ertelendi. 2001 yılında, düşünce ya da görüşlerini ifade ettikleri ya da başkalarının düşünce ve görüşlerini haber yaparak aktardıkları için en az 852 kişi toplam 456 davada yargılandı. Toplam 101 davanın sonuca bağlandığı süreçte davalardan 58’inde mahkumiyet kararı verildi. F tipi cezaevlerine karşı tutuklu ve hükümlüler ile yakınları tarafından 2000 yılında başlatılan açlık grevleri ve ölüm oruçları devam etti. 2001 yılında açlık grevi eylemi sonucunda 37 kişi yaşamını yitirdi pek çoğu da Wernicke-Korsakof hastalığına yakalanarak sakat kaldılar. 250’ye yakın hükümlü açlık grevlerine bağlı sağlık sorunları nedeniyle 6 ay koşullu serbest bırakıldılar. TİHV Tedavi ve Rehabilitasyon Merkezlerine, açlık grevine bağlı hastalıkları nedeniyle başvuranların sayısı 400’ü aştı. 19 Aralık 2000 tarihinde 20 cezaevinde düzenlenen şiddet dozu yüksek operasyonda ikisi güvenlik görevlisi olmak üzere toplam 32 kişinin ölümüne ilişkin etkili bir soruşturma yürütülmedi...

Türkiye İnsan Hakları Raporu 2001

Türkiye İnsan Hakları Vakfı Yayınları (28)

Yayına Hazırlayan: Dokümantasyon Merkezi

ISBN 975-7217-33-6

BULUŞ Tasarım ve Matbaacılık Hizmetleri, Ankara
Tel : (0.312) 222 44 06
Faks : (0.312) 222 44 07


01.07.2002 - Ankara


Türkiye İnsan Hakları Vakfı
Sokak No: 16/7 06440 Kızılay - ANKARA
Tel : 312 - 417 71 80 - 425 07 55• Faks : 312 - 425 45 52
E-mail : tihv@tr.net
web : www.tihv.org.tr

TİHV İSTANBUL TEMSİLCİLİĞİ
Hocazade Sokak No: 8 Sıraselviler Cad.
Beyoğlu-İSTANBUL
Tel : 212 - 249 30 92 • Faks : 212 - 251 71 29
E-mail: ihvist@turk.net
TİHV İZMİR TEMSİLCİLİĞİ
Mimar Sinan Cad. 1432. Sokak Eser Apt. No : 5/10
35230 Alsancak/İZMİR
Tel - Faks : 232 - 463 46 46 - 463 91 47
E-mail : tihvizm@turk.net
TİHV ADANA TEMSİLCİLİĞİ
Reşatbey Mah. Cumhuriyet Cad. Kasımoğlu Apt. No: 51/3-ADANA
Tel : 322 - 458 85 66 • Faks : 322 457 65 99
E-mail : tihv-adana@superonline.com
TİHV DİYARBAKIR TEMSİLCİLİĞİ
Mimar Sinan Cad. Binevş Apt. A Blok Daire: 2 - DİYARBAKIR
Tel : 412 - 228 26 61 • Faks : 412 - 228 24 76
E-mail : tihvdbakir@ttnet.net